Niemieckie „propozycje” dla Polski. Berlin, 30-31 sierpnia 1939.
Sytuacja miedzy Rzeszą Niemiecką a Polską jest obecnie tego rodzaju, że każdy dalszy
incydent może doprowadzić do wybuchu w szeregach wojsk zajmujących pozycje po obu
stronach. Jakiekolwiek rozwiązanie pokojowe musi być tak ułożone, by przy następnej
sposobności okoliczności powodujące ten stan rzeczy nie mogły się powtórzyć i by przez to
nie tylko Europa wschodnia, lecz także inne obszary nie znalazły się w stanie takiego samego
naprężenia.
Przyczyny tego rozwoju leżą:
1. w niemożliwym przeprowadzeniu granic, wytyczonych przez dyktat wersalski
2. w niemożliwym traktowaniu mniejszości na odstąpionych obszarach.
Rząd Rzeszy Niemieckiej wychodzi zatem przy niniejszych propozycjach z założenia, że
trzeba znaleźć ostateczne rozwiązanie, które usunie niemożliwą sytuację związaną z
wytyczeniem granic, obu storom zapewni życiowo ważne dla nich linie komunikacyjne, oraz
problem mniejszościowy - o ile jest to w ogóle możliwe - zlikwiduje, a o ile nie jest to
możliwe, znośnie ułoży los mniejszości przez całkowite zagwarantowanie ich praw.
Rząd niemiecki jest przekonany, że przy tym jest niezbędne, by szkody
gospodarcze i fizyczne, spowodowane od roku 1918, wykryć i w całej pełni zrekompensować.
Oczywiście uważa to zobowiązanie za wiążące dla obu stron.
Z tych rozważań wynikają następujące praktyczne propozycje:
1. Wolne Miasto Gdańsk wraca na podstawie swego czysto niemieckiego charakteru oraz jednomyślnej woli swej ludności
niezwłocznie do Rzeszy Niemieckiej.
2. Obszar tzw. Korytarza, od Bałtyku do linii Kwidzyn - Grudziądz - Chełmno - Bydgoszcz (włączając tu te miasta), a potem
na zachód mniej więcej do Trzcianki sam rozstrzygnie oswej przynależności do Niemiec lub do Polski.
3. W tym celu przeprowadzi się na tym obszarze głosowanie. Do głosowania będą uprawnieni wszyscy Niemcy, mieszkali na
tym obszarze w dniu 1 stycznia 1918, albo urodzili się tam do tej daty, jak również wszyscy w danym dniu zamieszkali
lub do tej daty tam urodzeni Polacy, Kaszubi itd. Niemcy wygnani z tego obszaru wracają dla spełnienia swego
obowiązku głosowania.
Dla zagwarantowania bezstronnego głosowania oraz zapewnienia rozległych do tego potrzebnych prac
przygotowawczych określony wyżej obszar podobnie jak Zagłębie Saary zostanie poddany władzy natychmiast
utworzonej Komisji, powołanej przez cztery mocarstwa: Włochy, Związek Radziecki, Francję i Anglię. Komisja ta
posiadać będzie wszelkie prawa suwerenne na tym obszarze. W tym celu należy obszar ten w jak najkrótszym do
ustalenia czasie opróżnić z polskich sił zbrojnych, polskiej policji i polskich urzędów.
4. Z powyższego obszaru zostaje wyjęty polski port Gdynia, który w zasadzie pozostaje terytorium polskim, w polskiego
zasiedlenia. Bliższe granice tego polskiego miasta portowego winny być ustalone między Niemcami a Polską, a w razie
potrzeby rozstrzygnięte przez międzynarodowe rozjemstwo.
5. Dla zapewnienia niezbędnego czasu do koniecznych rozległych prac przygotowawczych w celu zapewnienia
sprawiedliwego głosowania - głosowanie to nie odbędzie się wcześniej, jak
po upływie 12 miesięcy.
6. Aby w tym okresie zagwarantować bez ograniczeń Niemcom połączenie do Prus Wschodnich, a Polsce do morza,
zostaną wyznaczone szosy i koleje, które umożliwią wolny tranzyt. Przy tym będzie dozwolone pobieranie tylko tych
opłat, które są niezbędne do utrzymania połączeń komunikacyjnych lub przeprowadzenia transportów.
7. O przynależności obszaru rozstrzygnie zwykła większość oddanych głosów.
8. Aby po przeprowadzeniu głosowania - bez względu na to, jak ono wypadnie - zapewnić swobodną komunikację Niemiec
z ich prowincją Gdańsk - Prusy Wschodnie, a Polsce połączenie z morzem, zostanie w razie gdyby obszar plebiscytowy
przypadł Polsce, wydzielona dla Niemiec eksterytorialna strefa komunikacyjna, mniej więcej w kierunku Bytów - Gdańsk
lub Tczew, nadająca się do budowy autostrady oraz czterotorowej linii kolejowej. Budowa autostrady i kolei zostanie
przeprowadzona w ten sposób, że polskie linie komunikacyjne nie zostaną przez to dotknięte, tzn. budowa przejdzie nad,
albo pod nimi. Szerokość tej strefy określa się na 1 km, a sama strefa należeć będzie terytorialnie do Rzeszy. W razie,
gdyby głosowanie wypadło na korzyść Niemiec, Polska dla swobodnego i nieograniczonego połączenia do swojego portu
w Gdyni otrzyma identyczne prawa takiej samej eksterytorialnej trasy drogowej lub kolejowej, jakie posiadałyby Niemcy.
9. W razie, gdyby Korytarz przypadł ponownie Niemcom, Rzesza stwierdza swą gotowość do przeprowadzenia z Polską
wymiany ludności w rozmiarach odpowiadających Korytarzowi.
10. Ewentualnie postulowane przez Polskę specjalne uprawnienia w Gdańsku zostaną przyznane w zamian za identyczne
uprawnienia Niemiec w Gdyni.
11. Aby na tym obszarze usunąć po obu stronach jakiekolwiek poczucie zagrożenia, Gdańsk i Gdynia otrzymają charakter
miast czysto handlowych, tj. bez wojskowych urządzeń i umocnień.
12. Półwysep Hel, który stosownie od głosowania przypadnie albo Polsce, albo Niemcom, zostanie w każdym przypadku tak
samo zdemilitaryzowany.
13. Ponieważ Rząd Niemiecki ma do wysunięcia najostrzejsze oskarżenia przeciwko polskiemu traktowaniu mniejszości, a
Rząd Polski ze swej strony uważa, że również musi wysuwać oskarżenia przeciwko Niemcom, obie strony zgadzają się
na to, że skargi te przedłoży się Komisji śledczej o składzie międzynarodowym, z zadaniem, by zbadała ona
wszelkie skargi, co do szkód gospodarczych i fizycznych oraz innych aktów terrorystycznych. Niemcy i Polska zobowiązują
się, by wszelkie spowodowane od r. 1918 szkody gospodarcze i inne zrekompensować obu mniejszościom lub anulować
wszystkie wywłaszczenia, lub też za takie czy inne naruszenia życia gospodarczego przyznać poszkodowanym pełne
odszkodowanie.
14. Aby Niemcom pozostającym w Polsce oraz Polakom pozostającym w Niemczech odebrać poczucie, że nie chroni ich
prawo międzynarodowe, oraz przede wszystkim dać im pewność, że nie będą pociągani do działań lub obowiązków
niezgodnych z ich poczuciem narodowym, Niemcy i Polska zgadzają się, by prawa obustronnych mniejszości
zagwarantować przez rozległe i wiążące porozumienia, by zapewnić tym mniejszościom zachowanie, swobodny rozwój i
aktywność ich narodowości, zezwolić im zwłaszcza na potrzebne do tego celu organizowanie się. Obie strony
zobowiązują się do niepowoływania przynależnych do mniejszości do służby wojskowej.
15. W razie porozumienia się na podstawie tych propozycji, Niemcy i Polska wyrażają gotowość, by nakazać i przeprowadzić
natychmiastową demobilizację swoich sił zbrojnych.
16. Dalsze kroki niezbędne do przeprowadzenia tych czynności zostaną wspólnie ustalone przez Niemcy i Polskę.
źródło :
Henryk Batowski „Agonia pokoju i początek wojny” Wydawnictwo Poznańskie 1984 s. 210-212
|