2 Warszawska Dywizja Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego

(24.02.1945 r. - otrzymała nazwę "Warszawskiej")

Formowanie:
Sformowana w sierpniu i wrześniu 1943 roku w obozie sieleckim na podstawie rozkazu 1 KP z dn. 19.08.1943 r. jako jednostka 1 KP w ZSRR, następnie wchodziła w skład 1 AP w ZSRR, a od 21.07.1944 r. w skład 1 AWP.

Dowódcy:
15.08.1943 - 18.09.1944 - płk Antoni Siwicki
18.09.1944 - 07(19).03.1945 - płk, gen. bryg. Iwan (Jan) Rotkiewicz
07(19).03.45 - do końca wojny - płk Dionizy Surżyc

z-cy do spraw liniowych:
16.08.(16.09).1943 - 10.09(14.07).1944 - płk Aleksander Łaski
08.(14)07.1944 - 04.09.1944 - płk Adam Daszkiewicz
04.09.1944 - 14.12.1944 (?) - ppłk Stanisław Kupsza
14.12.1944- do końca wojny - ppłk Stefan Żukowin

szefowie sztabu:
09.09.1943 - 25.07.1944 - płk Aleksander (Andrzej) Sadowski
25.07.1944 - 17.09.1944 - płk Iwan (Jan) Rotkiewicz
19.09.1944 - do końca wojny - ppłk Aleksander Uszpalewicz

Zaprzysiężenie:
Dokonano 11.11.1943 r. w Chutorze Białym (obóz sielecki).

Sztandar:
Ufundowany przez ZPP wręczono 26.12.1943 r. (miał być wręczony w dniu przysięgi, ale hafciarki nie zdążyły).

Nazwy i odznaczenia:
Dywizja otrzymała miano "Warszawskiej" (rozkaz dowódcy 1 AWP nr 060 z dn. 24.02.1945 r.), została odznaczona Krzyżem Grunwaldu III kl. i radzieckim Orderem Czerwonego Sztandaru. 2 bsap został odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari V kl., 5 pp mianowano "Kołobrzeskim" i odznaczono Krzyżem V.M. V kl. W 1973 roku, 6 pp uzyskał miano "Warszawskiego".


Skład dywizji:
- 4 pułk piechoty
- 5 pułk piechoty
- 6 pułk piechoty
- 2 pułk artylerii lekkiej
- 2 dywizjon artylerii przeciwpancernej, ( od lipca 1944 r. - 2 dywizjon artylerii samobieżnej SU-76)
- 2 batalion szkolny
- 2 batalion saperów
- 2 batalion sanitarny
- 2 kompania rozpoznawcza (zwiadu)
- 2 kompania łączności
- 2 kompania chemiczna
- 2 kompania samochodowa
- 2 kompania kobieca fizylierów
- 2 kompania karna
- 2 piekarnia polowa
- 2 ambulans weterynaryjny
- pluton dowództwa artylerii
- warsztaty polowe
- poczta polowa nr 16186


Dyslokacje i walki:

Po zakończeniu formowania w okresie 01.01 - 12.07.1944 r., 2 DP przebyła trasę z Sielc w rejon Smoleńska, następnie Berdyczowa oraz Łucka i Kiwerc. W dniach 12 - 23.07.1944 r., 2 pal (wraz z innymi jednostkami artylerii 1 AP) w rejonie Dolska nad Turią, a następnie Dorohuska uczestniczył w walkach w składzie 8 Agw.
W dniach 15. - 28.07.1944 r., dywizja odbyła ponad 300 km marsz pieszy i przechodząc przez Chełm, Lublin, dotarła do rejonu Puław.

W dniach 29.07 - 06.08.1944 r. prowadziła działania bojowe połączone z forsowaniem Wisły, w wyniku których uchwycono trzy małe przyczółki w rejonach Góra Puławska (4 pp), Jaroszyn (5 pp) i Łęka (6 pp). Niestety zmuszona do wycofania wyniku przewagi niemieckiej. Straty dywizji w tym okresie wyniosły ponad 800 poległych, zaginionych i rannych.

07.08.1944 r. po przekazaniu obrony 1 DP przeszła do rejonu Komisji i dalej w dniach 15 - 16.08 przeprawiając się przez Wisłę w rejonie Skurczy, wkroczyła na przyczółek warecko-magnuszewski, gdzie po zluzowaniu oddziałów 28 KP 8 Agw w dn. 17.08 - 11.09.1944 r., broniła - wzmocniona 19 i 20 pappanc, 1 pm, 3 BAH - rubieży Boszków - Zosin, stanowiąc prawe skrzydło ugrupowania 1 AWP. Straty ogółem za ten okres wyniosły ok.800 żołnierzy.

W dniach 12 - 15.09.1944 r., po przekazaniu obrony na przyczółku jednostkom 74 DP, 2 DP przeszła z powrotem na wschodni brzeg Wisły i ześrodkowała się w rejonie Rembertów - Stara Miłosna.
16 - 17.09.1944 r. zluzowała pododdziały 79 DP i 1 DP (polskiej) na Żeraniu w gotowości do forsowania Wisły i przyjścia z pomocą powstańcom z Żoliborza.

17 - 23.09.1944 r., 6 pp wsparty bateriami moździerzy z pozostałych pułków oraz własną artylerią organiczną, przeprowadził działania zaczepne połączone z forsowaniem Wisły w celu nawiązania bezpośredniej łączności i udzielenia pomocy powstańcom żoliborskim. W wyniku zaciekłych walk, 6 pp zdobył niewielki przyczółek w rejonie Potoku. Mimo nawiązania łączności i wsparcia powstańców ogniem artylerii, do bezpośredniego połączenia nie doszło.

W okresie 24.09 - 24.10.44 r., po przegrupowaniu dywizji zajmowała obronę nad Kanałem Żerańskim i Wisłą. Następnie przeszła do drugiego rzutu armii.

W dniach 15 - 17.01.1945 roku uczestniczyła w operacji warszawskiej forsując Wisłę w okolicy Jabłonny. Następnie walczyła w Młocinach na Bielanach i Żoliborzu (m. in. o Cytadelę). W dn. 19.01.1945 r. uczestniczyła (wraz z 1 DP) w defiladzie i do 24.01.1945 r. stanowiła pierwszy powojenny garnizon stolicy.

W dniach 25.01 - 07.02.1945 r. wykonała marsz z Warszawy, (przez Bydgoszcz) na Pomorze Zachodnie, gdzie 08.02.45 r. została wprowadzona do bitwy w rejonie m. Rudki (Hoffstadt). 10.02.1945 r. wraz z 1 DP opanowała Mirosławiec (Marskich Friedland). Następnie prowadziła krwawe walki na północ od Mirosławca: pod Bobrujskiem, Zabinem i Sośnicą. W dniach 20 - 28.02.45 r. przeszła do obrony, aby po przegrupowaniu 01.03.45 r. ruszyć do natarcia na głównym kierunku natarcia armii. W pościgu za nieprzyjacielem 10.03.45 r. wyszła nad Zalew Szczeciński w rejonie Kamienia Pomorskiego.
W dniach 11 - 13.03.1945 r. wykonała (wraz z jednostkami radzieckimi) uderzenie w kierunku Wrzosowa i Dziwnówka w celu odcięcia przedzierających się sił przeciwnika na Wolin. Następnie (do 06.04.45) przeszła do obrony wybrzeża prowadząc miedzy innymi prace siewne.

W dniach 07 - 13.04.45 r. wykonała 160 km marsz do rejonu St. Łysogórki nad Odrą i w dniu 15.04.45 r. przystąpiła częścią swych sił (4 pp i 5 pp) do przeprawy przez Odrę wykorzystując radziecki most pontonowy 47 armii.
16.04.1945 r., 6 pp rozpoczął forsowanie Odry. Dywizja działała na głównym kierunku działań armii. Po sforsowaniu Odry i Starej Odry kontynuowała natarcie kierunku zachodnim. W dn. 22.04.45 r. wyzwoliła obóz koncentracyjny Sachsenhausen. W dniu 25.04.45 r. przeszła do obrony nad brzegiem Ruppiner Kanal gdzie odpierała ataki grupy armijnej Steinera próbującej przedostać się do Berlina.
30.04.1945 r. ruszyła ponownie do ataku, sforsowała Hawelę i w dniu 04.05.45 r. dotarła do Łaby.
05.05.1945 r. odbyło się spotkanie dowódców 2 DP i 102 DP amerykańskiej. W tym samym dniu na stronę amerykańską zdezerterowało 11 polskich żołnierzy. W nocy z 6/7.05.45 r. dywizja zdała obronę nad Łabą 82 DP 47 armii i rozpoczęła powrót na wschód.
17.06.1945 r. obsadziła granicę na Nysie Łużyckiej po jej zachodniej stronie, pełniąc jednocześnie służbę garnizonową. Dowództwo i sztab kwaterował w Cottbus.

Straty.
Ogólne straty bojowe 2 DP w latach 1944-1945 wyniosły ponad 3500 żołnierzy poległych, zaginionych i tych, którzy utonęli oraz 6000 rannych. W stosunku do ogólnych strat bezpowrotnych (nie licząc rannych) 1 AWP, stanowiło to 22 % - najwięcej w porównaniu z innymi dywizjami.
W dywizji największe straty bezpowrotne poniósł 6 pp i wynosiły one 1557 żołnierzy.

Moja subiektywna ocena.

Działania bojowe dywizja rozpoczęła (nie licząc działań artylerii), od forsowania Wisły w rejonie Puław. Zadanie bardzo trudne dla żołnierzy bez doświadczenia frontowego. Brak środków przeprawowych (ok. 50% miało forsować na środkach podręcznych) i należytego rozpoznania fatalnie zaciążyło na jego efektach.
Nad wybraniem głównego kierunku zaciążyło kuriozalne zdarzenie. Do gen. Siwickiego przybył zastępca dowódcy armii gen. Świerczewski. Obaj udali się nad Wisłę i Świerczewski wykąpał się w rzece, a że nie został ostrzelany przez Niemców doszedł do wniosku, że tutaj jest najdogodniejsze miejsce forsowania. Niestety nie pierwszy i nie ostatni w tej wojnie intuicja gen. Świerczewskiego zawiodła.

Na przełomie lata i jesieni 1944 roku dywizja otrzymała spore uzupełnienie z żołnierzy AK wcielonych do 1 AWP. Stanowili oni wtedy około 30-40% stanu faktycznego dywizji.
17.09.1945 r. miejsce dotychczasowego dowódcy, zajął szef sztabu płk Rotkiewicz. Trudno zrozumieć, dlaczego na dzień przed forsowaniem Wisły w rejonie Żoliborza, Berling zmienił dowódcę. Być może czuł, że robi się wokół niego gorąco i próbował znaleźć kozłów ofiarnych? A może myślał, że Rotkiewicz będzie miał "więcej serca" do pomocy powstańcom? Faktem jest, że pomoc się nie udała, (z powodu wielu innych obiektywnych i subiektywnych czynników), a dowódca armii nie utrzymał swego stanowiska.

Następne bardzo zacięte i krwawe walki, jakie stoczyła dywizja miały miejsce na Pomorzu Zachodnim.
Dywizja została wprowadzona w wyłom w "pozycji głównej" Wału Pomorskiego 08.02.45 roku i 10.02.45 zanotowała spory sukces zdobywając (wraz z 1 DP) Mirosławiec - zamykając tym samym jedyną dogodną drogę odwrotu dla garnizonu Wałcza.
Dalej już nie było tak łatwo, bowiem została uwikłana (wraz całą 1 A) w walki z napływającymi na Pomorze poważnymi siłami niemieckimi. Topniejące w zastraszającym tempie stany pułków, brak uzupełnień nie sprzyjały wykonywaniu postawionych zadań. Dopiero przystąpienie do ataku sąsiadów 1 AWP (3 AU i 2 KK) spowodowały wycofanie się nieprzyjaciela i umożliwiło przejście do pościgu.

Straty bojowe dywizji w Operacji Pomorskiej w dn.20.01-10.03.1945 r., (przypomnę, że nie brała bezpośredniego udziału w przełamaniu) wyniosły 4377 poległych, rannych i zaginionych - stanowiło to 35% stanu etatowego i 41% strat stanu faktycznego. Prochy poległych żołnierzy2 DP spoczywają głównie na cmentarzach wojennych w Wałczu i Drawsku Pomorskim.

Po zakończeniu Operacji Pomorskiej ponownie nastąpiła zmiana dowódcy. Na miejsce Rotkiewicza nastał płk Surżyc. Widocznie Popławski wysoko oceniał Rotkiwicza skoro przeniósł go na stanowisko swojego szefa sztabu armii. Podczas forsowania Odry część dywizji miała to szczęście, że została wprowadzona na przyczółek zajęty przez 47 A.
Jeszcze jeden epizod z walk na terenie Brandenburgii zwraca naszą uwagę. A mianowicie, podjęcie próby przebicia się do Berlina grupy Steinera. O skali tej próby może świadczyć fakt, że została zlikwidowana siłami jednej wykrwawionej dywizji (2 DP) i jednego pułku piechoty (z 1 DP). W żaden sposób nie można tego porównywać z działaniami powziętymi przeciw 2AWP na Łużycach.

Z 2 DP związane są takie nazwiska wojskowych i polityków jak: Jaruzelski, Jaroszewicz, pisarzy wojskowych: Margules, Flisowski czy aktorów T. Janczar i J. Nalberczak.

Muszę przyznać, że do tej dywizji mam szczególny stosunek. Być może, dlatego, że spadkobiercy tradycji 2 DP - najpierw 6 Pułk Zmechanizowany, później 2 Brygada Zmechanizowana Legionów im. Marszałka Józefa Piłsudskiego przez długi czas stacjonowała w Wałczu, oraz to, że mam wielką przyjemność i zaszczyt znać osobiście jednego z dowódców 2BZ.


powrót do strony głównej.

© copyright 2007, Wojciech "woj45" Kania
Design by Scypion