Sprawozdanie dowódcy 1 pułku artylerii lekkiej z działań pułku wspierającego 1 pp 1 PDP
w bitwie pod Lenino przesłane do dowódcy artylerii dywizji.

1943 r., październik, rejon chutoru [Łozynicze]. - Sprawozdanie dowódcy 1 pułku artylerii lekkiej do sztabu 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki z przebiegu walk pułku w rejonie m. Mojsiejewo i Puziki w dniach 12 i 13 października 1943 r.


I. Przygotowanie operacji.

1. W sztabie grupy ABWP dokładnych danych o ugrupowaniu artylerii nieprzyjaciela nie było. Grupa ABW-1 składała się z trzech dyonów 1 palu i dwóch dyonów 308 pułku artylerii; razem w grupie było 35 dział ZIS-3 i 20 122 mm haubic (wzoru 1938 r.).

2. 1 pal na ostatnim miejscu koncentracji w krzakach 400 m na północny zachód od wsi Krasatina (10 km od przedniego skraju o godz. 6.00 dnia 10.X. 1943 r.).
W końcu dnia przeprowadzono rozpoznanie rejonów punktów obserwacyjnych i stanowisk ogniowych baterii, dyonów i pułku.
W nocy na 10.X.1943 r. przeprowadzone były prace budowlane i przed, świtem 10.X.1943 r. działa zajęły stanowiska ogniowe, W ciągu dnia 10.X- 1943 r. prowadzono prace budowlane na stanowiskach ogniowych i w końcu dnia były ukończone okopy dla dział o pełnym profilu, nisze dla pocisków i gniazda dla składu osobowego i broni.

3. Od rana 10.X.1943 r. na wszystkich punktach obserwacyjnych pułku była zorganizowana obserwacja nieprzyjaciela, zaznajomienie się z jego przednim skrajem i systemem obrany, systemem przeszkód przeciwpiechotnych, i przeciwczołgowych. Była zorganizowana wspólna obserwacja z punktów: prawy - punkt obserwacyjny 1 baterii, lewy - 9 baterii.

4. Ugrupowanie bojowe grupy było bardzo skupione z powodu wielkiego' nasycenia artylerią na odcinku natarcia. Na przykład dziewięć stanowisk ogniowych pułku było rozmieszczonych na froncie 800-850 m, a punkty obserwacyjne znajdowały się jeden od drugiego od 30 do 70 m. Wskutek tego, a także wskutek braku lasu w tej miejscowości, bardzo utrudnione było budowanie punktów obserwacyjnych i stanowisk ogniowych. W okresie przygotowawczym nieprzyjaciel działań aktywnych środkami ogniowymi i piechotą nie przejawiał, a tylko prowadził rzadki ogień artyleryjski, przeplatając nawały ogniowe z ogniem ciągłym, prowadząc kontrolę swoich celów pomocniczych i wzbraniając pracę i ruch w miejscach ukrytych (rowy, wąwozy, wcięcia) w miejscowościach Mojsiejewo i Puzany.

5. W ciągu dnia 11.X.1943 r. do godz. 14.00 grupa przeprowadziła wstrzeliwanie się do celów pomocniczych i przekontrolowała ogniem główne rubieże wału ogniowego. Jako cele pomocnicze wzięte były rozpoznane punkty ogniowe nieprzyjaciela.

6. Z planowaniem natarcia artyleryjskiego grupy zapoznano aż do baterii włącznie do godz. 13.00 dnia 1 l.X. 1943 r.

7. Planowanie współdziałania z piechotą polegało na tym, że był zaplanowany wał ogniowy.
Tablic współdziałania z piechotą, jak również schematu kodowania miejscowości nie opracowano.

8. Metody wstrzeliwania - przez obserwację znaków wybuchów. II. Wykonanie operacji według etapów i rubieży.

1. Ogólne warunki przeprowadzenia operacji
a) Teren po stronie naszych wojsk był otwarty, wszystkie podejścia do przedniego skraju były obserwowane przez nieprzyjaciela ze wzg. 215,5 i wzgórza na północ na odległość od 2,5 do 3 km.
Pogoda była bardzo dobra. Widoczność dobra. Wszystko to pozwalało przeprowadzić wszelki ruch i ześrodkowania tylko w nocy. Drogi prowadzące do ugrupowań bojowych naszych wojsk w rejonie miejscowości Budy i Sło- bodka były silnie zniszczone przechodzącymi transportami, a na zachód od wsi Puziki obserwowane przez nieprzyjaciela. Do prowadzenia ognia grupa była gotowa o godz. 12.00 dnia 10.X.1943 r., a wstrzeliwanie i przygotowanie topograficzne o godz. 19.30 dnia 11.X.1943 r. Do tego czasu ilość amunicji była doprowadzona do 0,5 jednostki ognia.
b) Znacznych przeciwdziałań ze strony nieprzyjaciela na początku przygotowania artyleryjskiego nie było; tylko pod koniec ze strony lasku 1 km na zachód od wsi Puniszcze bateria złożona z trzech dział nieprzyjaciela usiłowała ostrzelać rejon stanowisk ogniowych baterii 7, 8 i 2 oraz wieś Mojsiejewo.
Po przełamaniu przedniego skraju obrony nieprzyjaciela i osiągnięciu wsi Trigubowa i Połzuchy przez naszą piechotę nieprzyjaciel użył eskadry bombowców po 17-30 samolotów, które nalatywały falami, zachodząc 12 razy w ciągu dnia 12.X.1943 r. W tym czasie piechota nieprzyjaciela wspierana przez działa pancerne ,,Ferdynand" i samochody pancerne kontratakowała, i wyrzuciła naszą piechotę z miejscowości Trigubowa i Połzuchy.
Opuściwszy wsie, nasza piechota przegrupowała się i wsparta przez artylerię poszła do natarcia i znów osiągnęła wsie. W ten sposób w ciągu dnia wsie Trigubowa i Połzuchy kilkakrotnie przechodziły z rąk do rąk.
Wskutek tego, że sąsiedzi z prawa i z lewa nie poszli do natarcia, skrzydła dywizji były otwarte, ponadto wskutek mocnego bombardowania piechota poniosła bardzo duże straty i została zmuszona przejść do obrony.
c) Artyleria do boju była przygotowana dobrze. Zasadniczym brakiem było złe zabezpieczenie w amunicję, której brakło na DOP.

2. Działanie bojowe artylerii podczas prowadzenia operacji.
a) Postawione przed artylerią zadanie - artyleryjskie przygotowanie przedniego skraju i głębi taktycznej obrony nieprzyjaciela oraz towarzyszenia piechocie wałem ogniowym i zabezpieczenie boju w głębi - wykonano dobrze.
Niepowodzenie piechoty uzasadnia się tym, że nieprzyjaciel rzucił wielką ilość lotnictwa, pod którego osłoną podciągnął piechotę prowadząc główne uderzenie na otwarte skrzydła.
b) Rozpoznanie nieprzyjaciela było prowadzone w ciągu boju przez system punktów obserwacyjnych dowódców baterii znajdujących się bezpośrednio w bojowych pierwszych rzutach piechoty, czerpiąc ponadto wiadomości od dowódców kompanii 1 plutonów piechoty.
c) Przeniesienie punktów obserwacyjnych przeprowadzano jednocześnie z posuwaniem się piechoty. Stanowiska ogniowe baterii szturmowych (2 i 4) znajdowały się w ugrupowaniach bojowych piechoty i przenosiły się zgodnie z ruchem piechoty. Przeniesienia ukrytych stanowisk ogniowych nie było.
d) Po osiągnięciu przez piechotę wsi Trigubowa i Połzuchy z każdego dyonu po jednej konnej baterii doprowadzono do rz. Miereja dla przeprawy na zachodni brzeg, ale przy cofnięciu się piechoty jedna z nich wróciła na poprzednie stanowiska ogniowe, a dwie pozostały do strzelania na wprost.
Ze starych stanowisk ogniowych artyleria mogła prowadzić ogień na podwójną odległość osiągniętej rubieży. Oderwanie od strzelania trzech baterii, przygotowujących się do przeprawy, nieracjonalnie zmniejszyło ogień, dając możność kontratakowania piechocie nieprzyjaciela.
e) Przeprawa przez rz. Miereja była przygotowana bardzo źle, a bagniste jej brzegi nie były wzmocnione, co nie dawało możliwości przerzucenia baterii na drugi brzeg. Pożądane nie przeprawiać na drugi brzeg artylerii, kiedy ma ona możliwość strzelania jeszcze na połowę zasięgu ognia.

3. Bojowe epizody i czyny wyróżniających się baterii i dział.
Por. Pock, dowódca 7 baterii, ze swego punktu obserwacyjnego zauważył grupującą się piechotę nieprzyjaciela, która za chwilę miała pójść do kontrataku. Pada komenda dowódcy, a za nią pierwszy strzał. Pocisk pada w pobliżu grupy nieprzyjaciela. Lecz w tej chwili na stanowisko baterii następuje silny atak z powietrza. W rezultacie łączność przewodowa baterii zostaje zerwana. Na punkt obserwacyjny wysłani są radziści, lecz w drodze trafiają pod nalot lotniczy nieprzyjaciela i wybuchami bomb zostają zasypani ziemią. Odkopani przez czerwonoarmistów dążą dalej. Po przybyciu na punkt obserwacyjny kpr. Gołdon melduje: "Jest bateria, poruczniku". To ratuje sytuację. Kierując baterią przez radio, por. Pock otwiera huraganowy ogień do kontratakującego przeciwnika, który poniósłszy ogromne straty zostaje odrzucony. Kontratak Niemców - odparty.

4. W czasie boju pułk nasz poniósł straty od bombardowania z powietrza:

	oficerów	podoficerów	kanonierów	koni
zaginionych bez wieści	-	-	2	2
zabitych	1	5	8	52
rannych	3	8	14	32
razem	4	13	24	86

Strat w sprzęcie artyleryjskim nie ma, z wyjątkiem jednego działa, które ubyło z szeregu i zostało wysłane do zakładów fabrycznych do remontu. 3 działa lekko uszkodzone odremontowano siłami pułku.
Zniszczono: karabinów 14, lornet nożycowych 2, busoli 1, lornet polowych 3, peryskopów 1, radiostacji 1, aparatów telefonicznych 10, kabla 25 km. bębnów telefonicznych 22, masek przeciwgazowych 23, wqzów parokonnych 1, uprzęży 4, siodeł 9, łopat saperskich 31, łopatek małych 20, siekier 18, pił poprzecznych 7.

5. Zabezpieczenie w amunicję i sprzęt artylerii.
a) Do rozpoczęcia operacji na każdym stanowisku ogniowym powinno było być dowiezione 1,5 jednostki ognia, co wykonano do godz. 14.00 11.X.1943 r. W dalszym ciągu dostarczały amunicję plutony zaopatrzenia bojowego dyonów i pluton transportowy pułku.
b) W czasie operacji zużyto pocisków: 76 mm - 3693 sztuką 122 mm - 1342 sztuk.
Niewypałów i przedwczesnych wybuchów pocisków nie zaobserwowano.


    Szef Sztabu 1 Pułku Artylerii Lekkiej                                                                                                                      Dowódca 1 Pułku Artylerii Lekkiej
                E. Kumpicki, mjr                                                                                                                                                A. Frankowski, mjr

CAW, 1 DP 513s. 62-64.