11 marca cały personel Dywizjonu 316. drogą lądową przeniósł się do Northolt, gdzie wszedł w skład 1 PSM. W przeciwnym kierunku podążyli piloci Dywizjonu 306, których przeniesiono do 2. PSM. Dywizjony zamieniły się nie tylko lotniskami ale i maszynami. Tym samym Dywizjon 316. przezbroił się w Spitfire'y Mk. IX, należące dotychczas do "Toruniaków". Oczywiście na samolotach naniesiono odpowiednie oznaczenia dywizjonowe.
Już następnego dnia po przezbrojeniu "Warszawiacy" mieli okazję sprawdzić swoje nowe Spitfire'y w locie bojowym. Tego dnia razem z Dywizjonem 315. wystartowali w celu osłony Latających Fortec w ich nalocie na Rouen. Doszło do starcia z wrogiem nad Hawrem. F/O Jaworski zestrzelił na pewno jednego Bf-109, zaś P/O Kiedrzyński jednego FW-190.
Dzień później, 14 marca, ponownie lecąc w osłonie B-17, tym razem nad Amiens, doszło do kolejnego starcia. F/O Zakrzewski strącił jednego FW-190. Niestety w locie tym poległ F/O Zakrzewski. Wraz z przebazowaniem do Northolt i przezbrojeniu na Spirfire'y IX. wzrosła liczba ofensywnych zadań wykonywanych przez Dywizjon 316.
15 marca dowódcą Eskadry "A" zostaje przybyły miesiąc wcześniej F/O Władysław Gnyś. Temu przedwojennemu pilotowi 121 Eskadry Myśliwskiej, przypisuje się pierwsze strącenie samolotu wroga wśród pilotów alianckich w II Wojnie Światowej. 1 września 1939 roku przed godziną 7 strącił dwa niemieckie bombowce Do-17.

4 kwietnia podczas operacji "Ramrod 51" w osłonie 70 B-17, doszło do starcia Dywizjonów 315. i 316. z niemieckimi FW-190. F/O Gęca został zestrzelony i dostał się do niewoli. 27 kwietnia podczas lotu szkolnego dochodzi do kolizji samolotów Sgt Gierczyckiego i Sgt Plenkiewicza. Obaj piloci zginęli na miejscu.
Maj przyniósł nasilenie lotów bojowych. 4 maja W/Cdr Kołaczkowski poprowadził Dywizjony 316. i 315. do operacji "Ramrod 68" w celu osłony Latających Fortec. Doszło do starcia z wrogiem podczas którego F/O Maciejowski prawdopodobnie zestrzelił jednego FW-190 i uszkodził kolejnego.
13 maja ta sama para dywizjonów wzięła udział w operacji "Ramrod 71". Prowadzący skrzydło W/Cdr Kołaczkowski i P/O Góra zaliczyli po jednym prawdopodobnym zestrzeleniu, zaś F/O Blok z 315. i S/Ldr Bieńkowski (gościnnie lecący z 316.) uszkodzili dwa kolejne.
14 maja podczas "Ramrod 73" F/O Karnowski zaliczył jedno zestrzelenie prawdopodobne, zaś F/O Jaworski jedno uszkodzenie przeciwnika. 15 maja 36 Spitfierów z dywizjonów 303., 315. i 316. razem z G/Cpt Pawlikowskim wzięło udział "Circus 297". Choć piloci dywizjonu 315. zgłosili jedno zestrzelenie i jedno uszkodzenie, to w locie tym poległ G/Cpt Stefan Pawlikowski.
G/Cpt Pawlikowski był jednym z najwybitniejszych polskich oficerów lotnictwa, i jednym z dwóch polskich pilotów (obok gen. Ludomiła Rayskiego), który wykonywał loty bojowe zarówno podczas I jak i podczas II Wojny Światowej.
17 maja podczas operacji "Rodeo 217" Dywizjonowi 316. zaliczono jedno zestrzelenie prawdopodobne (F/O Próchnicki) i jedno uszkodzenie (S/Ldr Żurakowski).

1 czerwca nastąpiła zmiana w składzie 1. PSM. Dywizjony 303.i 316. opuścił dywizjon 315. zaś jego miejsce zajęły Dywizjony 302. i 317. 11 czerwca podczas "Rodeo 229" nad Beauvais, doszło do starcia z Bf-109. F/O Maciejowski strącił jednego nieprzyjaciela. 17 czerwca podczas "Circus 311" F/O Próchnicki uszkadza jednego FW-190, ale w walce ginie F/Lt Stefan Stegman.
20 czerwca dowódcą 1 PSM zostaje dawny dowódca Dywizjonu 316. W/Cdr Aleksander Gabszewicz. Piloci bywają przesądni. Sporą wagę przywiązują do symboli/talizmanów. Bardzo często dany pilot latał na jednej konkretnej maszynie, utrzymując, że w innych nie lata mu się tak dobrze.
Bardzo często dowódcy dywizjonów, a czasem nawet eskadr wybierali dla siebie jako maszynę dyspozycyjną tą, której oznaczenie indywidualne pokrywało się z pierwszą literą ich imienia, nazwiska bądź pseudonimu.
S/Ldr Aleksander Gabszewicz, jako dowódca Dywizjonu 316. na swoją maszynę wybrał tą oznaczoną SZ-G. W lotnictwie myśliwskim RAF utarł się zwyczaj, że od stopnia W/Cdr wzwyż, piloci mogli oznaczać swoje maszyny dowolnymi oznaczeniami (w praktyce nie przekraczającymi 4 znaków).
I tak W/Cdr Stanisław Skalski dowodząc skrzydłem oznaczał swojego Mustanga inicjałami SS, zaś W/Cdr Jan Zumbach analogicznie JZ. W styczniu 1943 Aleksander Gabszewicz obejmując dowództwo 2 PSM jako W/Cdr swojego Spitfire'a oznaczył literami SZ-G (a także wizerunkiem boksującego psa), pomimo iż 316. nie wchodził w skład dowodzonej przez niego formacji. Te same oznaczenia nosiły jego maszyny kiedy dowodził później 1. Polskim Skrzydłem Myśliwskim, 18. Polskim Sektorem Myśliwskim i ostatecznie 131 Polskim Skrzydłem Myśliwskim.

Jednocześnie ze zmianą na stanowisku dowódcy skład 1. PSM został zredukowany do dwóch dywizjonów: 303. i 316. 24 czerwca doszło do bitwy 1 PSM nad Nieuport, podczas której piloci Dywizjonu 316. zgłosili jedno zestrzelenie (Sgt Bartłomiejczyk) i jedno uszkodzenie (F/O Sobolewski). Dodatkowe uszkodzenie wroga zgłosił Dywizjon 303., który niestety stracił w tym locie dwóch pilotów, którzy trafili do niewoli.
26 czerwca doszło do niewyjaśnionej straty pilota. Podczas operacji "Ramrod 108", w trakcie lotu na wysokości 10 000m Spitfire Sgt Feliksa Grzywacza wszedł nagle w nurkowanie i rozbił się. Pilot nie zgłosił przez radio problemów. Prawdopodobnie na skutek awarii instalacji tlenowej (Spitfire'y nie posiadały hermetyzowanej kabiny), u pilota doszło do hipoksji i utraty przytomności. Koledzy mogli jedynie bezsilnie patrzeć jak ich przyjaciel nieuchronnie zbliża się do ziemi.
4 lipca 1. PSM osłaniało powracające z nalotu B-17. Nad Argentan formacja została zaatakowana przez wroga. Po jednym strąceniu zaliczyli prowadzący skrzydło W/Cdr Gabszewicz oraz F/O Ciastuła, z czego ten drugi przeżył chwile grozy.

Kiedy F/O Ciastuła wsiadł na ogon jednego FW-190, momentalnie na jego ogonie pojawili się dwaj Niemcy. Pilot ratował się unikiem, ale w rezultacie nie tylko nie zgubił dwóch napastników, ale jego niedoszła ofiara dołączyła do pościgu i tym sposobem na swoje "szóstej" miał już trzy "foki".
Sytuacja niekorzystna, ale paradoksalnie trzech atakujących wzajemnie sobie przeszkadzało. W pewnym momencie w całej tej pełnej manewrów pogoni, prawdopodobnie aby uniknąć zderzenia z kolegą, jeden z Niemców znalazł się przed ściganym Polakiem. F/O Ciastuli ta chwila wystarczyła. Posłał celną serię, która wykończyła Niemca. Jednocześnie wykorzystał chwilę zamieszania i urwał się pogoni, po czym dołączył do reszty formacji. Nie był to jednak koniec jego problemów.
W trakcie powrotu do Anglii, silnik jego Spitfire'a pracował nierówno, wyraźnie wskazując uszkodzenie. Wierna i wytrwała maszyna doprowadziła jednak pilota na lotnisko, gdzie po wylądowaniu okazało się, że w silniku znajdują się ślady po niemieckich pociskach.

6 lipca podczas wymiatania ("Rodeo 240") w sile obu dywizjonów skrzydła doszło do starć z wrogiem. Prowadzący skrzydło W/Cdr Gabszewicz i F/Sgt Gallus z 316. strącili po jednym Bf-109. Piloci 303. zgłosili w tym locie strącenie 3 i uszkodzenie 1 wroga. Wszystko bez strat własnych wśród Polaków.
9 lipca podczas "Ramrod 127" wykonanego całym skrzydłem Sgt Murkowski strącił jeden samolot wroga na pewno i jeden prawdopodobnie. 10 lipca podczas lotu na osłonę bombowców 13 maszyn Dywizjonu 316. prowadzone przez W/Cdr Gabszewicza skutecznie odparły atak 40 myśliwców wroga. Niestety żadnego wrogiego samolotu nie strącono, ale nie to było zadaniem Szakali.
Osłodą dla pilotów był telegram z podziękowaniami od dowódcy 8 Armii Powietrznej USA, która ten nalot wykonywała. Do końca miesiąca Dywizjon 316. wykonał jeszcze kilka operacji "Rodeo" i "Ramrod" jednak do starć z wrogiem nie dochodziło. Ogólnie w lipcu 1. PSM wykonało 20 operacji "Rodeo" i 8 "Ramrod". W sierpniu kontynuowano loty z podobną częstotliwością.

9 sierpnia podczas jednej z operacji w powietrzu zderzyły się Spitfire'y F/O Lecha Kondrackiego i F/O Michała Maciejowskiego. Pierwszy z nich zginął, drugi ratował się na spadochronie i trafił do niewoli.
12 sierpnia Dywizjon 316. jako część 1. PSM wzięło udział w wyjątkowej operacji "Ramrod 194". Wyjątkowość tej misji polegała na tym, że od upadku Francji w 1940 roku, była to pierwsza operacja dziennych myśliwców RAF nad terytorium III Rzeszy. Spitfire'y działały na granicy swojego zasięgu, więc większość maszyn nie wróciła bezpośrednio na lotnisko macierzyste, tylko lądowała na pierwszych napotkanych lotniskach na terenie Anglii w celu uzupełnienia paliwa.
19 sierpnia 1. PSM w sile 23 maszyn, osłaniając amerykańskie B-26 Marauder starło się nad Amiens z około 30 FW-190. Prowadzący skrzydło W/Cdr Gabszewicz i piloci 316. zestrzelili 6 Niemców na pewno, 1 prawdopodobnie i uszkodzili 3 kolejne.
Wyniki indywidualne przedstawiają się następująco: W/Cdr Gabszewicz 1-0-1, F/Lt. Kaczmarek 2-0-0, F/Lt Jeka 1-0-1, F/O Jaworski 1-0-0, F/O Kuryłowicz 1-0-0, F/O Wiza 0-1-1. Zwycięstwa okupione zostało stratą F/O Próchnickiego, który zestrzelony został nad kanałem La Manche.
22 sierpnia skrzydło po raz kolejny osłaniał Marauder'y. W okolicy Bernay-Beaumont doszło do starcia z FW-190. Piloci 316. zaliczyli 2-0-2 zestrzeleń: F/O Wiza 1-0-1, F/O Kuryłowicz 1-0-0, a F/O Cholajda 0-0-1.
Piloci 303. dopisali jeszcze jedno zestrzelenie i jedno uszkodzenie. Z lotu nie powróciło dwóch pilotów. F/Sgt Erwin Janusz poległ, zaś F/O Kuryłowicz musiał ratować się na spadochronie, kiedy w jego Spitfie'rze stanął silnik. Pomimo, że przed skokiem podał dowództwu swoje położenie, to wbrew własnej woli F/O Kuryłowicz ustanowił rekord dryfując po wodach kanału w swoim nadmuchiwanym dinghy przez 85 godzin.
W tym czasie wielokrotnie widział przelatujące nad nim samoloty, ale z góry jego nikt nie dostrzegał. Wśród poszukujących go samolotów były oczywiście maszyny 316. Dopiero 4 dnia został wyłowiony przez brytyjskie okręty.

Poza poszukiwaniem kolegi kontynuowano intensywne loty operacyjne, ale piloci 316. nie mieli do końca miesiąca bezpośredniej styczności z wrogiem. W ciągu całego sierpnia Skrzydło wykonało 27 operacji "Ramrod" i "Rodeo". W ramach tych operacji Dywizjon 316. wykonał 331 samolotozadania.
Na przełomie sierpnia i września 1 PSM wzięło udział w większej operacji "Starkey". Wykonane w tym czasie "Ramrody" i "Circusy" oznaczane były dodatkowo litera "S" np. "Ramrod S.43". W początkowych planach operacja "Starkey" miała być desantem rozpoznawczym w rejonie Boulogne. Operacja była sukcesywnie okrajana z kolejnych elementów, aż skończyło się jedynie na pozorowanych przygotowaniach do inwazji w celu wciągnięcia jak największej ilości sił wroga do walki.
W ciągu pierwszych 9 dni, kiedy 1 PSM wykonało 13 lotów w ramach operacji "Starkey". Podczas lotu 4 września F/O Góra z 316. prawdopodobnie zestrzelił FW-190, zaś F/Sgt Szymkowiak z 303. jednego pewnego. 6 września znów doszło do spotkania z wrogiem, ale tym razem wszystkie 5 zwycięstw padło łupem Dywizjonu 303.
Kulminacyjnym momentem Operacji "Starkey" był "Ramrod S.43", kiedy to osłaniano pozorowaną flotę inwazyjną, składającą się z 355 okrętów, na których nie znajdowało się żadne wojsko. Podobno taki ruch na kanale La Manche, ostatni raz miał miejsce na przełomie maja i czerwca 1940 roku, podczas operacji "Dynamo", czyli ewakuacji Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego spod Dunkierki. Okazało się, że Niemcy tym razem nie połknęli haczyka i nie skierowali w ten rejon większych niż zwykle sił. 1. PSM wróciło do wykonywania regularnych zadań typu "Ramrod".

15 września S/Ldr Trzebiński odchodzi na odpoczynek, a jego miejsce jako dowódca Dywizjonu 316. zajął S/Ldr Paweł Niemiec. 21 września Dywizjon 316. bierze udział w operacji "Ramrod 218". Jest to ostatni lot operacyjny Warszawiaków w 1943 roku, bowiem 22 września dywizjon zostaje wyłączony ze składu 1. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego i przeniesiony do północnej Angli na lotnisko Acklington na zasłużony odpoczynek.
W związku z przygotowaniami do planowanej na 1944 roku inwazji na kontynent (Operacja "Overlord"), RAF przystąpił do gruntownej reorganizacji, tak aby jak najefektywniej wspierać przygotowania do inwazji, i wojska lądowe już na kontynencie. W ramach tej reorganizacji rozwiązane zostało Army Cooperation Command i Fighter Command.
W ich miejsce powołano 2nd Tactical Air Force (2nd TAF), która miała wspierać działania inwazyjne, i Air Defence of Great Britain (ADGB) czyli jak sama nazwa wskazuje Obrona Powietrzna Wielkiej Brytanii. To właśnie do ADGB włączony został Dywizjon 316.
Jako ciekawostkę warto wspomnieć, że dowództwo RAF szybko zrozumiało, że likwidacja nazwy Fighter Command - które tak chlubnie zapisało się w pamięci Brytyjczyków i pilotów RAF i stało się niejako synonimem zwycięstwa w Bitwie o Anglię - było błędem z punktu widzenia psychologicznego i propagandowego, więc wkrótce powrócono do nazwy Fighter Command w odniesieniu do ADGB.

Na zdjęciu: S/Ldr Józef Jeka, dowódca eskadry w Dywizjonie 316.

8 października do Acklington przybył F/O Bolesław Gęca, który 4 kwietnia został zestrzelony nad Francją. Pilotowi udało się uniknąć niewoli i trafił pod opiekę francuskiego ruchu oporu, którego kolejne komórki pomogły mu przebyć całą Francję i pokonać granicę z Hiszpanią. Następnie F/O Gęca dociera do ambasady brytyjskiej w Madrycie i z pomocą Brytyjczyków przez Gibraltar wraca szczęśliwie do Wielkiej Brytanii.
Pobyt w Acklington upłynął 316. na lotach treningowych, patrolowych i w osłonie żeglugi, czyli dla jednostki myśliwskiej na odpoczynku. 16 lutego 1944 Dywizjon 316. przebazował się do Woodvale ma zachodnim wybrzeżu Anglii. Tam odtwarzano właśnie 3. PSM rozwiązane we wrześniu 1943 roku. Na razie całe skrzydło tworzył tylko Dywizjon 316., zaś na dowódcę tego skrzydła mianowano W/Cdr Jana Zumbacha.
W/Cdr Zumbach bez wątpienia pozostaje jedną z najbarwniejszych i najbardziej nietuzinkowych postaci w historii polskiego lotnictwa. Odznakę pilota, tzw. "Gapę" uzyskał w 1938 roku. Nie wziął udziału w wojnie obronnej, gdyż w tym czasie leczył się po wypadku lotniczym. Przedarł się do Francji gdzie latał w kluczu kominowym, a po upadku "Wielkiej Francji" przedostał się do Anglii, gdzie z 303. Dywizjonem wziął udział w Bitwie o Anglię.
Następnie dowodził tą jednostką podczas operacji "Jubilee" (rajd pod Dieppe), aż dosłużył się stanowiska dowódcy skrzydła. Jednak to nie jego błyskotliwa kariera i wspinanie się po kolejnych szczeblach dowódczej drabiny czynią z niego postać obok której ciężko przejść obojętnie.

Wybiegając historią w przód, W/Cdr Zumbach skończy II Wojnę Światową, z 13 zaliczonymi zwycięstwami, na 6 miejscu na liście polskich Asów (Lista Bajana). Już po wojnie, ale będąc jeszcze oficerem Polskich Sił Powietrznych i RAF zacznie trudnić się przemytem z kontynentalnej Europy na Wyspy Brytyjskie, wykorzystując do tego samoloty Królewskich Sił Powietrznych.
Nie mogąc powrócić do Polski, po odejściu ze służby będzie dalej prowadził awanturniczy tryb życia, m.in. latając jako najemnik w dwóch wojnach domowych w Afryce i dalej jako przemytnik. U schyłku życia otworzy klub w Paryżu. W 1986 roku został prawdopodobnie zamordowany (francuska policja umorzyła śledztwo bez podania przyczyny zgonu). Jego ciało spoczęło na Powązkach Wojskowych w Warszawie.

Tymczasem wracając do roku 1944, Dywizjon 316. wykonuje nadal loty patrolowe i treningowe. 21 marca w trakcie lotu treningowego dochodzi do awarii silnika w samolocie F/Sgt Zygmunta Kowalskiego. Podczas awaryjnego lądowania w ciężkich warunkach atmosferycznych pilot rozbija maszynę i trafia do szpitala gdzie wkrótce umiera.
18 kwietnia Dywizjon 316. rozpoczyna przezbrajanie się na nowe myśliwce P-51 Mustang. 28 kwietnia jednostka przebazowuje się ponownie na wschodnie wybrzeże, tym razem do Coltishall. Mimo nadziei na loty ofensywne, przeprowadzano głównie loty treningowe na nowych maszynach "urozmaicane" czasami lotami patrolowymi.
6 czerwca 1944 roku nastąpiła długo oczekiwana inwazja na kontynent - operacja "Overlord". Choć główne wsparcie lotnicze dla sił inwazyjnych stanowiły dywizjony włączone do 2. TAF, to i jednostki zgrupowane w ADGB miały okazje do lotów nad kontynent, aby atakować cele na zapleczu frontu.
Do takiego lotu doszło 11 czerwca. Zadanie polegało na zniszczeniu wszelkich pojazdów wroga napotkanych na trasie przelotu. W czasie tego lotu zniszczono 11 pojazdów i 3 lokomotywy. Niestety podczas ataku z lokomotywą zderza się i ginie F/Sgt Ryszard Fusiara.

15 czerwca W/Cdr Zumbach odchodzi ze stanowiska dowódcy 3. PSM. Jego miejsce zajmuje W/Cdr Tadeusz Sawicz. 19 czerwca podczas misji ginie F/Sgt Józef Milej. Na skutek złych warunków atmosferycznych nikt nie zauważył momentu jego śmierci, a sam pilot nie zgłosił przed śmiercią problemów z maszyną.
26 czerwca S/Ldr Niemiec zostaje przeniesiony na stanowisko dowódcy Dywizjonu 306., zaś jego miejsce na czele 316. zajmuje weteran "Cyrku Skalskiego" - S/Ldr Bohdan Arct. Ciekawostką jest, że S/Ldr Bohdan Arct był pierwszym w historii Polskich Sił Powietrznych oficerem rezerwy, który w czasie wojny został mianowany dowódcą dywizjonu.
13 czerwca Niemcy po raz pierwszy wysyłają na Londyn swoją nową cudowną broń: V-1. Był to w istocie bezzałogowy samolot/pocisk wypełniony materiałami wybuchowymi, napędzany jednym z pierwszych silników odrzutowych (pulsacyjnym), który wystrzeliwany z terenów okupowanych leciał po prostej linii do wyznaczonego celu, gdzie po wyliczonym czasie następowało wyłączenie silnika i strome nurkowanie.
Broń ta nie był szczególnie celna, chodziło bardziej o aspekt psychologiczny. Ponieważ większość rakiet skierowana była na Londyn, przypomniała ona Brytyjczykom czasy Blitzu z lata 1940 roku. O ile dla cywili te pierwsze bomby były zaskoczeniem, o tyle dowództwo o cudownej broni Hitlera wiedziało wcześniej m.in. dzięki wywiadowi Armii Krajowej. Dzięki tym informacjom Anglicy mogli się zawczasu przygotować do obrony, co uczynili.

Na zdjęciu: P-51 Mustang Tadeusza Nowierskiego.

System obrony przed V-1 składał się z trzech pierścieni. Ten najbardziej zewnętrzny składał się z najszybszych maszyn myśliwskich (Mustangi, Tempesty, Typhoony), które były w stanie dogonić V-1 w locie. Jeśli niemiecka maszyna umknęła pilotom wchodziła w drugi krąg, który stanowiła gęsta artyleria przeciwlotnicza. Tu bardzo ważne było aby piloci polujący na latającą bombę, nie wlatywali w obszar działania artylerii, gdyż Ci mieli rozkaz strzelania do wszystkiego co lata. Jeśli i tą zaporę udałoby się pokonać, to na obrzeżach Londynu na V-1 czekała jeszcze zapora balonowa.
Ponieważ Dywizjon 316. został włączony do sił obrony (ADGB) i był już wyposażony w Mustangi, został przeznaczony do zwalczania "czarownic" czyli pocisków V1. W związku z tym 1 lipca został przebazowany do West Malling, na południowy-wschód od Londynu. Dokładnie na trasie przelotów "cudownej broni Hitlera".
Już 11 lipca postanowiono przenieść Warszawiaków nad sam brzeg kanału La Manche, tym razem na lotnisko Friston, choć jak wspominają to piloci, było to bardziej lądowisko niż lotnisko, zbudowane raczej jako miejsce awaryjnych lądowań uszkodzonych maszyn wracających znad Europy.

Lipiec upłynął Szakalom, na polowaniu na "czarownice". 3 lipca łupem W/O Murkowskiego padła pierwsza zestrzelona na konto Dywizjonu 316. Wydawałoby się, że strącanie lecącego po linii prostej obiektu nie powinno być najmniejszym problemem dla wysokiej klasy myśliwców, jakimi byli piloci 316.
Okazało się, że jednak nie była to sprawa tak prosta. Atutem V1 byłą na pewno jego prędkość. Jeśli udało się już taką maszynę dogonić, nie można było się do niej za bardzo zbliżyć na mniej niż 200 m, gdyż eksplozja ładunku mogła doprowadzić do uszkodzenia maszyny atakującej.
Przekonał się o tym na własnej skórze F/Sgt Pietrzak, który 12 lipca strącił V1 z odległości ok. 100 metrów. Eksplozja uszkodziła jego Mustanga w takim stopni, że pilot musiał ratować się na spadochronie. Zdarzało się również, że pilotom patrolującym przestrzeń powietrzną, po którymś kolejnym ataku, zwyczajnie kończyła się amunicja.
W takim wypadku piloci opracowali metodą strącania "czarownic" poprzez "podważanie" skrzydła V1 przy pomocy skrzydła własnego Mustanga. W założeniu wrogi pocisk, sterowany wyłącznie żyrokompasem, po wytrąceniu z równowagi powinien runąć do ziemi.
W praktyce niemiecka "cudowna broń" potrafiła wracać do pierwotnego położenia, a czasem robiła to z takim impetem, że obrywała skrzydło atakującego jej myśliwca (przekonał się o tym F/Lt Karnkowski). Chciałoby się rzec: złośliwość przedmiotów martwych.

Mimo wszystko piloci tępili te bezzałogowce z pełną determinacją i odnosili w tym znaczące sukcesy. Tylko 6 lipca jednostka wykonała 42 samolotozadania na niszczenie V1. Następnego dnia W/O Murkowski zgłosił aż 7 zniszczonych V1. Należy tu wspomnieć, że strącenia V1 nie były wliczane do listy zestrzeleń poszczególnych pilotów, czy całych jednostek, tylko liczone były osobno. Po początkowym entuzjazmie w walce z V1 do życia Dywizjonu zaczęła się wkradać rutyna.
Piloci zaczęli narzekać na monotonne loty przeciw V1. S/Ldr. Arct jako dowódca 316. (choć zapewne dowódcy innych jednostek robili to samo), zaczął naciskać na dowództwo, aby zezwoliło na loty ofensywne na kontynent równolegle z działaniami przeciw V1.
Należy nadmienić, że jednostki przewidziane do walki z V1 miały całkowity zakaz wykonywania jakichkolwiek innych lotów. Ciągłe nagabywanie dowództwa, przyniosło w końcu rezultaty. Wg wspomnień S/Ldr Arcta 14 sierpnia przyszedł upragniony rozkaz, zezwalający dywizjonom zwalczającym V1 do wykonania lotu nad kontynent, ale wg jasno określonego harmonogramu.
Rozkaz wchodził w życie następnego, 15 sierpnia i przewidywał, że 316. poleci dopiero 25 sierpnia. S/Ldr Arct nie dał jednak za wygraną i mając zawczasu przygotowany plan lotu na taką operację połączył się z dowództwem i poprosił o zgodę na lot jeszcze tego samego dnia.
Skoro zgoda na loty na kontynent była już wydana, plan lotu przygotowany, a sama operacja wykonana sekcją 6 samolotów nie osłabiała obrony Londynu przed V1, to pozwolenie na "przedpremierowy" lot zostało wydane.

S/Ldr Arct nie odmówił sobie poprowadzenia tej misji. Całkowicie zrozumiały przywilej dowódcy. Ponieważ do walki rwali się wszyscy piloci, towarzyszącą mu piątkę wyłoniono w drodze losowania. Patrol został poprowadzony w rejonie Paryż-Troyes-Reims. Początkowo lot był bardzo monotonny. Do spotkania z wrogiem nie doszło.
Dopiero w ostatniej fazie, podczas kierowania się nad Reims dostrzeżono wrogą formację, w sile około 20 maszyn. Polacy mieli jednak przewagę wysokości. S/Ldr Arct wydał rozkaz do ataku. Doszło do walki w wyniku której 316. zaliczył 4 zestrzelenia. Indywidualnie 2 zaliczył F/Lt Cholajda, 1 S/Ldr Arct i 1 W/O Feruga. Do kolejnej wyprawy nad Francję doszło 26 sierpnia, ale do spotkania z wrogiem tym razem nie doszło.
27 sierpnia Dywizjon 316. został przebazowany na północ na lotnisko Coltishall, kończąc jednocześnie swoje polowanie na "czarownice. Wg oficjalnych statystyk w okresie od 1 lipca do 26 sierpnia Dywizjon 316. zestrzelił 74 i 5/12 pocisków V1, co jest najwyższym wynikiem wśród polskich dywizjonów.
Najskuteczniejszym "łowcą czarownic" okazał się W/O Szymański, który strącił 8 V1. Ogółem Polacy ze wszystkich jednostek strącili 190 V-1, co stanowi ok 10% wszystkich strąconych pocisków.

Na zdjęciu: S/Ldr oraz dowódca 316 Dywizjonu Bogdan Arct.

Wraz z przeprowadzką na północ zmienił się charakter działań Dywizjonu. Teraz patrolowali oni wybrzeże Wielkiej Brytanii, ale także jako eskorta wykonywali loty nad okupowaną przez Niemców Norwegię. Tego że lot Mustangiem z Wielkiej Brytanii do Norwegii jest możliwy jako pierwszy dowiódł rok wcześniej F/Lt Lewkowicz z polskiego 309. Dywizjonu "Ziemi Czerwieńskiej", wykonując samowolny lot wbrew zakazom.
Loty do Norwegii nie były lubiane przez pilotów. W trakcie 6 godzinnego lotu, nad lądem pilot znajdywał się przez 10-30 minut. O ile przymusowe lądowania, czy skok ze spadochronem nad kanałem La Manche, dawały pilotowi nadzieję na ratunek (patrz przykład F/O Kuryłowicza), to taki sam przypadek nad Morzem Północnym musiał skończyć się śmiercią pilota.
1 września podczas lotu patrolowego wzdłuż brytyjskiego wybrzeża ginie F/Sgt Zygfryd Narloch. 3 września podczas lotu u wybrzeży Norwegii w korkociąg wpada F/O Konstanty Cynkier. Pilot zderza się z wodą i ginie.
6 września nadchodzi niespodziewany rozkaz lotu nad okupowaną Holandię, w celu ataku rzekomej ewakuacji Niemców z Amsterdamu w stronę III Rzeszy. Wspomniano wcześniej o przesądach pilotów i ich przywiązaniu do symboli. Namacalnym dowodem tego zjawiska stał się ten właśnie lot Dywizjonu 316. S/Ldr Arct, dowodząc jednostką za swoją maszynę dyspozycyjną obrał Mustanga oznaczonego SZ-A ("A" jak Arct).
Rankiem 6 września, mechanik dywizjonu przekazał dowódcy, że tenże Mustang musi iść na przegląd w związku z wylataną liczbą godzin. Mechanik też odradzał dowódcy jakichkolwiek lotów na innej maszynie, argumentując że "co swoja maszyna to swoja". Przegląd miał trwać raptem 2 dni, więc S/Ldr Arct przystał na to, zwłaszcza że pogoda nad kontynentem przez najbliższe dwa dni miała wykluczać poważniejsze operacje.

Dowódca postanowił zatem wziąć dwa dni wolnego, aby odwiedzić żonę. I właśnie w tym momencie z dowództwa przyszedł rozkaz lotu nad Holandię, gdzie Dywizjon miał zaatakować kolumnę wycofujących się Niemców. Ciekawa odskocznia od lotów nad Norwegię.
S/Ldr Arct zignorował rady swojego mechanika i polecił mu przygotować maszynę SZ-B. Na zaplanowanej trasie przelotu żadnego ruchu wojsk nie zaobserwowano. Po minięciu Amsterdamu do S/Ldr Arcta, zaczął dobiegać niepokojący dźwięk z silnika. Początkowo cichy zaczął narastać. Chwilę później do niepokojącego dźwięku, dołączyła wskazówka ciśnienia oleju, powoli zmierzająca do zera.
Maszyna konała. S/Ldr Arct skierował się w stronę własnych linii, zaś pozostałe Mustangi stanowiły osłonę. Z silnika zaczął wydobywać się dym. Nie było szans dolecieć do alianckich pozycji. Pilot zdecydował się na skok ze spadochronem, nad terenem Holandii.
Choć udało mu się wylądować bezpiecznie, to S/Ldr Arct miał pecha, bo trafił na holenderskich policjantów, którzy choć dobrze się nim zajęli, to niestety odmówili pomocy w dotarciu do alianckich pozycji, w obawie o losy swoich rodzin. Resztę wojny S/Ldr Arct spędził w obozie jenieckim. Mniej szczęścia miał F/Sgt Andrzej Kawiński, który w tym locie trafiony przez artylerię poległ.

7 września dowództwo dywizjonu obejmuje S/Ldr Zygmunt Drybański. 8 września podczas lotu w złej widoczności rozbija się i ginie F/Lt Zdzisław Przygrodzki. Kolejna strata w dywizjonie miała miejsce 2 października, kiedy podczas lotu treningowego rozbija się i ginie Sgt Adrzej Bardecki.
14 października, podczas osłaniania bombowców atakujących Duisburg W/O Pietrzak strąca jednego Bf-109. Już 18 października dochodzi do kolejnego starcia z wrogiem. Podczas lotu nad Danią, w okolicach Aalborg, 6 Mustangów atakuje formację Bf-109, strącając bez strat 6 maszyn. Zwycięstwa indywidualne przedstawiają się następująco: F/Lt Walawski 2-0-0, F/Lt Karnkowski 1 1/2-0-0, W/O Pietrzak 1 1/2-0-0, W/Cdr Rutkowski 1/2-0-0, F/Lt Nentwich 1/2-0-0/.
22 października Dywizjon wykonuje ostatnie loty z Coltishall. 24 października Dywizjon zamienia się miejscami z Dywizjonem 315. i przebazowuje się na lotnisko Andrews Field, gdzie wchodzi w skład 133. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego, obok 306. Dywizjonu "Toruńskiego" i 129. Dywizjonu RAF.
W ramach 133. Skrzydła głównym zdaniem 316. były loty na osłonę ciężkich bombowców. W listopadzie skrzydło wykonało 17 takich misji. 9 listopada podczas treningowych lotów nocnych, podczas lądowania w opadach śniegu rozbijają się i giną F/O Stanisław Zajdel i Sgt Andrzej Dąbrowski.
12 grudnia podczas operacji Ramrod, osłaniając bombowce, F/Lt Walawski strąca Bf-109. Jest to ostatnie zwycięstwo zapisane na koncie Dywizjonu 316.

Na zdjęciu: V-1. Autor zdjęcia: Mateusz Maroński.

Tego samego dnia następuje reorganizacja skrzydła. W miejsce odchodzącego brytyjskiego 129 Dywizjonu przychodzi polski Dywizjon 309. Pomimo licznych lotów operacyjnych do końca roku do spotkań z wrogiem nie doszło. Nawet w czasie niemieckiej ofensywy w Ardenach w ostatnich dniach grudnia 1944 roku.
Na przełomie grudnia i stycznia następuje zmiana na stanowisku dowódcy 133. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. W/Cdr Zumbach zostaje przeniesiony do 84. Grupy Myśliwskiej, a jego miejsce zajmuje W/Cdr Kazimierz Rutkowski.
Styczeń 1945 roku zaczął się do Dywizjonu pechowo. 2 stycznia w Holandii na skutek awarii silnika ginie F/Lt Teofil Szymankiewicz. 16 stycznia w skład 133. PSM zostaje włączony Dywizjon 315. Od tej pory skrzydło posiada 4 dywizjony: 306., 309., 315. i 316. 3 lutego podczas "Rodeo 411" zestrzelony zostaje P/O Sosnowski. Pilot trafia do niewoli.
20 lutego podczas lotu treningowego ginie P/O Jerzy Mielnicki. Następnego dnia, 21 lutego, podczas ataku na cele naziemne, na skutek potężnej eksplozji trafionego pociągu z amunicją, doszło do licznych zniszczeń na ziemi.
Eksplozja była jednak na tyle silna, że uszkodziła dwie atakujące maszyny. W/O Stanisław Zych zginął, zaś P/O Eugeniusz Dyrmont-Jussewicz trafił do niewoli.

1 marca Niemcy wznowiły naloty na Londyn przy użyciu nowych wersji V1. Trzy z czterech dywizjonów skrzydła (306., 309. i 315.), zostały przesunięte do zwalczania "czarownic". Dywizjon 316. kontynuował loty na osłonę bombowców ("Ramrod"). 1 marca podczas takiego lotu na osłonę bombowców bombardujących Mannheim, wychodząc z chmur na niskiej wysokości, z przeszkodami terenowymi zderzają się W/O Józef Feruga i F/Sgt Ryszard Kamecki. Obaj piloci giną. 5 marca podczas kolejnego "Ramrodu" ginie F/Lt Stanisław Litak, kiedy pilot rozbija się podczas awaryjnego lądowania na skutek awarii silnika.
24 marca Dywizjon 316. (razem z 306. i 309.) bierze udział w operacji "Varsity" jako osłona. Choć operacja "Varsity" nie jest tak znana jak operacje "Overlord" (lądowanie w Normandii), czy Market Garden (desant w Holandii), to w istocie była to największa operacja powietrzno-desantowa w II Wojnie Światowej, kiedy w jednym dniu i w jednym miejscu zrzucono 16 tysięcy spadochroniarzy z brytyjskiej 6. i amerykańskiej 17. dywizji spadochronowej.
Celem operacji było wsparcie forsowania Renu przez 21. Brytyjską Grupę Armii. Operacja zakończyła się sukcesem.
9 kwietnia całe skrzydło w sile 42 Mustangów osłaniało wyprawę bombową na Hamburg. Nad Niemcami bombowce zostały zaatakowane przez odrzutowe Me-262. Polacy ruszyli do ataku. Łupem skrzydła padły 4 odrzutowce strącone i jeden uszkodzony. Niestety "Szakale" nie zapisali na swoim koncie żadnego zestrzelenia.

11 kwietnia w trakcie lotu treningowego zderzają się samoloty F/O Stanisława Bełzy i F/Sgt Zygmunta Boćkowskiego. Obaj zginęli. 19 kwietnia Dywizjon 316. podczas lotu "Ramrod 1545" atakuje niemieckie lotnisko. F/Lt Walawski niszczy dwie maszyny wroga (Me-410 i He-111), F/Lt Popiel niszczy jednego He-111 i uszkadza He-111 i Me-410 zaś W/O Tomaszewski uszkadza jednego Me-410. Niestety zniszczenia samolotów na ziemi nie są wliczane do oficjalnych kont zestrzeleń pilota czy jednostki.
25 kwietnia u schyłku II Wojny Światowej 6 dywizjonów Polskich Sił Powietrznych wzięło udział w misji, która musiała być dla nich bardzo satysfakcjonująca. Tego dnia kilkaset Lancasterów (w tym polskie Lancaster'y z 300. Dywizjonu Bombowego), w silnej osłonie myśliwskiej, w której znalazły się Dywizjony 303., 306., 309., 315., i 316. zbombardowały rezydencję Hitlera i reszty niemieckich dostojników w Berchtesgaden. Było to ostatnie zadanie bojowe w historii 133 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego i 316. "Warszawskiego" Dywizjonu Myśliwskiego.

Na zdjęciu: S/Ldr Michał Cwynar, jeden z ostatnich dowódców dywizjonu.

8 maja 1945 roku następuje koniec wojny w Europie Zachodniej. W tym momencie znane są już porozumienia jałtańskie, które oddają Polskę w szpony Stalina. 16 maja Dywizjon 316. przebazowuje się ponownie do Coltishall, gdzie został włączony do 3. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego.
20 maja w wypadku drogowym ginie F/Lt Janusz Walawski, pilot który loty odbywał jeszcze w trakcie Wojny Obronnej 1939 roku i w czasie wojny strącił 4 samoloty wroga. 3 lipca S/Ldr Drybański opuszcza jednostkę, której nowym dowódcą zostaje S/Ldr Michał Cwynar, jednak już 11 września zastępuje go S/Ldr Paweł Niemiec.
W międzyczasie 15 sierpnia jednostka wraca do Andrews Field. Jednocześnie rozwiązano 3. PSM. 5 listopada Dywizjon przenosi się na lotnisko Wick, gdzie zostaje do 10 marca 1946 roku. 10 marca 1946 roku jednostka przenosi się na swoje ostatnie lotnisko, do Hethel, gdzie koncentrowane były wszystkie polskie dywizjony myśliwskie.
Zbiegło się to w czasie z notą brytyjskiego Ministra Spraw Zagranicznych Ernesta Bevina, zapowiadającą rozwiązanie Polskich Sił Zbrojnych i "zachęcającą" Polaków do "powrotu" do ojczyzny, a w rzeczywistości do wyjazdu do zupełnie innego kraju, rządzonego przez komunistów.
20 maja 1946 roku brytyjskie Ministerstwo Wojny powołało do życia Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia (PKPiR). Brytyjczycy zaczęli pozbywać się swojego najwierniejszego sojusznika. PKPiR był częścią składową brytyjskich sił zbrojnych (co komuniści wykorzystali do pozbawienia obywatelstwa polskich wyższych rangą oficerów), formacją ochotniczą i kontraktową.
Służba w nim miała trwać 2 lata, w czasie których żołnierzy kierowano na kursy mające ich przygotować do cywilnego życia. Cały czas namawiano do powrotu do Polski.

Trudno powiedzieć ilu członków personelu Dywizjonu 316. powróciło do Polski, i ilu przypłaciło to życiem lub zdrowiem. Jednym z pilotów 316. który zdecydował się na taki krok był W/Cdr Stanisław Skalski. Początkowo przyjęty do służby w Ludowym Wojsku Polskim, został w 1948 roku aresztowany pod zarzutem szpiegostwa, torturowany i w "procesie kiblowym" skazany na karę śmierci. W celi śmierci spędził 8 lat, nie wiedząc, że wyrok zamieniono mu na karę dożywocia. Z więzienia wyjdzie w 1956 roku.
31 maja 1946 roku Polskie Siły Powietrzne jako formacja zostały przez Brytyjczyków rozwiązane. 8 czerwca 1946 roku w Londynie miała miejsce wielka Parada Zwycięstwa. Rząd premiera Atlee nie chcąc narażać się Stalinowi wysłał zaproszenie do udziału w paradzie nie do żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, tylko do marionetkowego Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.
Z PSZ zaproszenie dostali jedynie piloci Dywizjonu 303. którzy mieli maszerować jako część RAF. W ramach solidarności z pozostałą częścią PSZ, "Kościuszkowcy" odmówili wzięcia udziału w paradzie.
Komuniści znad Wisły także odmówili wysłania żołnierzy, przez co na tej paradzie zabrakło reprezentacji kraju, który walczył od pierwszego do ostatniego dnia II Wojny Światowej. 14 września Dywizjon 316. razem z Dywizjonami 303., 305., 306., 307., 309. i 315. wziął udział w defiladzie lotniczej nad Londynem w rocznicę Bitwy o Anglię. 4 dni później, 18 września nad Coltishall odbyła się pożegnalna parada lotnicza wszystkich polskich dywizjonów myśliwskich w asyście myśliwców RAF.
11 grudnia 1946 roku 316. Polski Dywizjon Myśliwski "Warszawski" został rozwiązany.

W czasie swojej działalności "Szakale" wykonali 8198 samolotozadań w czasie 15 831 godzin. Ogółem na konto Dywizjonu zapisano:

- 45 1/2 samolotów zniszczonych na pewno w powietrzu;
- 19 samolotów zniszczonych prawdopodobnie w powietrzu;
- 21 samolotów uszkodzonych w powietrzu;
- 4 samoloty zniszczone na pewno na ziemi;
- 5 samolotów uszkodzonych na ziemi;
- 74 5/12 strąconych latających bomb V-1;
Zwycięstwa okupiono stratą 44 pilotów poległych i 9 którzy trafili do niewoli.

Autor: Mateusz Maroński.

---

Bibliografia:

Jerzy B. Cynk: Polskie Siły Powietrzne w Wojnie 1939-1943, Gdańsk 2001
Jerzy B. Cynk: Polskie Siły Powietrzne w Wojnie 1943-1945, Gdańsk 2002
Bernard Karol Buchwald: 316 Warszawski Dywizjon Myśliwski, Warszawa 1989
Bohdan Arct: Niebo w ogniu, Warszawa 1989
Bohdan Arct: W pościgu za V-1, Warszawa 1957
Wacław Król: Mój Spitfire WX-L, Warszawa 1975
Grzegorz Śliżewski: Karmazynowy Błękit Nieba - Działania bojowe I Polskiego Skrzydła Myśliwskiego w 1941 roku, Wrocław-Warszawa 2022
T. Królikiewicz, W. Matusiak: Polski Samolot i Barwa, Polskie Siły Powietrzne na Zachodzie 1940-1946, Warszawa 2014
Destiny Can Wait - The Polish Air Force In The Second World War, Nashville 1988
Jacek Kutzner: Zwycięstwa pilotów myśliwskich Polskich SIł Powietrznych na Zachodzie 1940-1945, Warszawa 2007
Stefan Gnyś: Pierwsze zwycięstwa, Poznań 2021
Katarzyna Ochabska: Stanisław Skalski, Wojkowice 2007
Piotr Sikora: Asy polskiego lotnictwa, Warszawa 2014
Piotr Sikora: Bitwy polskiego lotnictwa 1918-1945, Warszawa 2016

---