Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
ŻÓŁKIEWSKI, Antoni.


ŻÓŁKIEWSKI, Antoni.

Podpułkownik służby stałej piechoty.



Pseudonimy: „Garbaty”, „Jog”, „Lin”, „Piast”, „Zacny”
vel Antoni Żółtowski.

Urodzony: 12 czerwca 1896 r., Kuczybatka na Podolu.

Zmarł: 5 sierpnia 1945 r., w Kielcach.


Promocje:

Podpułkownik.: 1 stycznia 1934 r.
Major.: 18 luty 1928 r., ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 r.
Kapitan.: 1921 r., ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 r.
Porucznik.:
Podporucznik.: 1915 r.

Funkcje:

Uczeń Szkoły Kadetów w Odessie.: ?? - 1915 r.
Służba w 419 Karskim Pułku Piechoty (armia rosyjska).: 1915 - grudzień 1917 r.
Służba w Polskim Korpusie Wschodnim gen. Dowbór-Muśnickiego.: grudzień 1917 - luty 1918 r.
Służba w 4 Dywizji Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego.: 17 października 1918 - 1919 r.
Dowódca kompanii w 24 Pułku Piechoty.: czerwiec 1919 - ??
Dowódca batalionu w 24 Pułku Piechoty (Łuck).: ?? - ??
Uczestnik kursu dla dowódców batalionu w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.: 1924 r.
Dowódca kompanii granicznej w Batalionie KOP "Hoszcza".: 24 października 1924 - ??
Kwatermistrz Batalionu KOP "Hoszcza".: ?? - 31 marca 1930 r.
Dowódca II Batalionu 67 Pułku Piechoty (Toruń).: 31 marca 1930 - grudzień 1932 r.
Wykładowca taktyki walk piechoty w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu.: grudzień 1932 - lato 1933 r.
Dowódca II Batalionu 67 Pułku Piechoty (Toruń).: lato 1933 - maj 1934 r.
Dowódca Batalionu KOP "Hoszcza".: 13 maja 1934 - 2 kwietnia 1937 r.
Zastępca dowódcy Pułku KOP "Równe".: 2 kwietnia - listopad 1937 r.
Dowódca 5 Pułku Strzelców Podhalańskich (Przemyśl).: listopad 1937 - wrzesień 1939 r.
Zaprzysiężony w szeregi Służby Zwycięstwu Polski.: listopad 1939 r.
Komendant Inspektoratu Rejonowego Kielce ZWZ.: wiosna 1940 - kwiecień 1942 r.
Komendant Inspektoratu Rejonowego Sandomierz AK.: kwiecień 1942 - sierpień 1944 r.
Dowódca 2 Dywizji Piechoty Legionów AK.: lipiec - 30 września 1944 r.

Opinie:

Notatki:

Syn Kazimierza i Heleny z domu Czetrowskiej. W 1914 r., ukończył gimnazjum im. Górskiego w Warszawie. Następnie uczył się w szkole kadetów w Odessie, po ukończeniu której od 1915 r., służył w 419 Karskim Pułku Piechoty armii rosyjskiej. Uczestniczył w walkach na froncie wschodnim.
W stopniu porucznika dowodził kompanią. W grudniu 1917 r., wstąpił do Polskiego Korpusu Wschodniego, dowodzonego przez gen. Dowbór–Muśnickiego, w którym służył do lutego 1918.
Do października tego roku przebywał w swej rodzinnej miejscowości na Podolu. 17 października 1918 r., wstąpił do 4 Dywizji Strzelców Polskich, dowodzonej przez gen. Lucjana Żeligowskiego, sformowanego na Kubaniu. Walczył z bolszewikami i oddziałami ukraińskimi atamana Petlury oraz brał udział w zdobyciu Odessy.
W czerwcu 1919 r., powrócił z 4 Dywizją Strzelców do Polski, otrzymując w stopniu porucznika przydział do 24 pp., w którego szeregach wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920.

Dowodził kompanią, a następnie okresowo batalionem w 24 pp. W 1921 r., został zweryfikowany w stopniu kapitana służby stałej piechoty ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 r. Po wojnie nadal służył w 24 pp., skoszarowanym w Łucku. W 1924 r., ukończył kurs dla dowódców batalionu w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.
24 października 1924 r., został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy kompanii granicznej, a następnie kwatermistrza Batalionu "Hoszcza".
18 lutego 1928 r., otrzymał promocję do stopnia majora służby stałej piechoty ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 r. 31 marca 1930 r., został przeniesiony z KOP do 67 pp. na stanowisko dowódcy II Batalionu, stacjonującego w Toruniu.
W grudniu 1932 r., objął funkcję wykładowcy taktyki walk piechoty w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu. Latem 1933 r., powrócił do 67 Pułku Piechoty na stanowisko dowódcy II Batalionu, detaszowanego w Toruniu. 1 stycznia 1934 r., został awansowany do stopnia podpułkownika służby stałej piechoty.

W 1934 r., został ponownie przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza, gdzie w okresie od 13 maja 1934 do 2 kwietnia 1937 r., pełnił funkcję dowódcy Batalionu KOP „Hoszcza” na Wołyniu. Od kwietnia 1937 r., był zastępcą dowódcy Pułku KOP „Równe”.
W listopadzie 1937 r., został przeniesiony na stanowisko dowódcy 5 psp. w Przemyślu. Dowodził tym pułkiem podczas Wojny Obronnej 1939 r., w składzie 21 Dywizji Piechoty Górskiej. Walczył z wrogiem na całym szlaku bojowym 5 psp. od Przemyśla, przez Śląsk, Kraków, Baranów Sandomierski.
Po zaciętych bojach z wrogiem nad Sanem 5 psp. został rozbity przez przeważające siły niemieckie. Uniknął niewoli. Ukrywał się w Lipniku koło Przeworska. W listopadzie 1939 r., przedostał się do Warszawy, gdzie podjął działalność konspiracyjną w Służbie Zwycięstwu Polski.
Na początku 1940 r., został skierowany na teren Krakowa, a następnie do dyspozycji Komendy Okręgu Kielce ZWZ. Wiosną 1940 r., objął funkcję Komendanta Inspektoratu Rejonowego Kielce ZWZ. Należał do grona organizatorów struktur tego inspektoratu.

Zagrożony aresztowaniem, w kwietniu 1942 r., został alarmowo przeniesiony na stanowisko Komendanta Inspektoratu Sandomierz AK, którego struktury tworzył od podstaw. Zorganizował sprawnie działającą sieć konspiracyjną oraz sztab inspektoratu. W okresie „Burzy”, od lipca 1944 r., organizował i dowodził 2 Dywizją Piechoty Legionów, odtwarzaną w ramach Armii Krajowej.
W sierpniu 1944 r., współdziałał z Armią Czerwoną przy forsowaniu Wisły. Stanowczo odmówił żądaniom dowództwa sowieckiego przejścia oddziałów 2 DP Leg. AK na tyły i rozwiązaniu jej oddziałów. Przeszedł ze swoją dywizją oraz z całym Korpusem Kieleckim AK w Lasy Przysuskie, a następnie wyruszył na pomoc walczącej Warszawie.
Po wstrzymaniu marszu przez dowódcę Korpusu (płk. Jana Zientarskiego) na czele 2 DP Leg. AK stoczył wiele potyczek z wojskami niemieckimi. 6 września 1944 r., został przedstawiony do awansu na stopień pułkownika służby stałej piechoty.
Komendant Główny AK gen. Tadeusz Komorowski „Bór” nie zatwierdził jego awansu, jako jedynego z przedstawionej mu listy. 30 września 1944 r., rozwiązał 2 DP Leg. AK i powrócił do ścisłej konspiracji.

Według niepotwierdzonych informacji miał od października 1944 r., dowodzić ponownie Inspektoratem Rejonowym Sandomierz AK. Ukrywał się w Kielcach, Radomiu i Krakowie.17 kwietnia 1945 r., został w Krakowie aresztowany przez grupę operacyjną NKWD/UB. Przewieziony do więzienia NKWD w Kielcach.
Po przesłuchaniach został przekazany do dyspozycji WUBP Kielce. W trakcie przesłuchań był bity i torturowany. 28 czerwca 1945 r., został skazany przez Woskowy Sąd Okręgowy w Łodzi, na sesji wyjazdowej w Kielcach na karę śmierci.
Jako karę dodatkową orzeczono degradację do stopnia szeregowca oraz pozbawienie wszelkich praw na zawsze i przepadek mienia. Po interwencji żony został przez Bolesława Bieruta ułaskawiony . Zamieniono mu karę śmierci na 10 lat więzienia. Osadzony w kieleckim więzieniu chorował ciężko na serce.

W nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 r., został uwolniony z więzienia, w wyniku akcji oddziału partyzanckiego pod dowództwem kpt. Antoniego Hedy „Szarego”. Po uwolnieniu został przeniesiony na furmankę, którą miał być odwieziony na konspiracyjną kwaterę. Wówczas to przeszedł ciężki zawał serca, w wyniku którego zmarł. 7 sierpnia 1945 r., jego ciało zostało przez UB wydane żonie.
Pochowany na cmentarzu w Kielcach. W 1989 r., Rada Miasta Sandomierza nazwała jego imieniem jedną z ulic miasta.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy (19 luty 1921 r.).
Krzyż Walecznych (dwukrotnie).
Krzyż Niepodległości.
Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami.
Medal Wojska.
Medal za Wojnę 1918-1921.




powrót do spisu treści


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion