DOWGIRD, Jan Adam
Lekarz, przywódca mniejszości polskiej na Litwie Kowieńskiej.
Pseudonimy: „Dominik”, „Florian”.
Urodzony: 13 listopada 1913 r., w majątku Dowgirdowo (Litwa).
Zmarł: 27 maja 1994 r. w Białymstoku.
Promocje:
Funkcje:
Członek polskiej organizacji na Litwie "Pochodnia".: ?? - ??
Prezes Zjednoczenia Studentów Polaków w Kownie.: 1933 - 1934 r.
Współzałożyciel pisma "Głos Młodych".: ?? - ??
Zaprzysiężony do Związku Walki Zbrojnej.: lipiec 1941 r.
Komendant Podokręgu Litwa Kowieńska AK.: jesień 1942 - ??.
Naczelny lekarz więzienny na Łukiszkach w Wilnie.: kwiecień 1944 - ??
Żołnierz 3 Brygady AK "Szczerbca" podczas Operacji "Ostra Brama".: czerwiec - lipiec 1944 r.
Służba w 4 Zapasowym Pułku Piechoty LWP.: ?? - wrzesień 1946 r.
Lekarz w Szpitalu Powiatowym w Hajnówce.: ?? - 1953 r.
Dyrektor oddziałów chirurgicznego i położniczego w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym im. Śniadeckiego w Białymstoku.: 1953 - 1981 r.
Opinie:
Notatki:
Syn Adama - inż. budownictwa kolejowego oraz Melanii z Dowgirdów. Po ukończeniu polskiego gimnazjum w Poniewieżu wstąpił na Wydział Lekarski Uniwersytetu Kowieńskiego im. Witolda Wielkiego. Podczas studiów aktywnie uczestniczył w życiu kulturalno-oświatowym społeczeństwa na Litwie, a w szczególności wśród studentów – Polaków, realizowanym przez polską organizację „Pochodnia”.
W latach 1933-1934 był prezesem Zjednoczenia Studentów Polaków w Kownie i jako ich przedstawiciel uczestniczył w Zjeździe Polaków z Zagranicy we Warszawie. W tym czasie był tez czynnym sportowcem amatorem i członkiem klubu „Sparta”. Odniósł szereg sukcesów sportowych w wioślarstwie i siatkówce. Współzałożyciel pisma „Głos Młodych”, organu inteligencji polskiej na Litwie.
W 1935 r., został zawieszony na prawach studenta za czynny sprzeciw wobec szkalowania Marszałka Józefa Piłsudskiego przez prasę litewską, zmuszony do opuszczenia Kowna i zamieszkania na prowincji oraz meldowania się na policji. Mimo szykan studia z dyplomem lekarskim ukończył w 1938 r., i po rocznym stażu, już w trakcie wojny przeniósł się do Wilna, gdzie rozpoczął pracę chirurga pod kierunkiem prof. dr Karola Michejdy.
W lipcu 1941 r., podczas niemieckiej okupacji Wilna, nawiązał kontakty z ZWZ/AK. Czynny w konspiracji niepodległościowej na terenie Wilna. Jesienią 1942 r., otrzymał nominację na stanowisko komendanta Podokręgu Kowieńskiego AK. Był to okres wzmożonych antypolskich działań gestapo i litewskiej Saugumy oraz masowych aresztowań. Przy pomocy swoich zastępców: rtm./mjr Wincentego Chrząszczewskiego i Szczęsnego Brzozowskiego doprowadził do konsolidacji konspiracyjnej działalności AK na tym terenie. Równocześnie pracował jako lekarz.
W kwietniu 1944 r., w uzgodnieniu z kierownictwem Okręgu AK Wilno, jako władający językiem litewskim objął stanowisko naczelnego lekarza więzienia na Łukiszkach w Wilnie. Umożliwiło to niesienie pomocy medycznej, licznie aresztowanym członkom polskiego podziemia, a także pozyskiwanie cennych informacji o przebiegach śledztw w poszczególnych sprawach. Przygotował m.n. dokumentację i wspólnie z lekarzem Sz. Ławcewiczem umożliwił w dniu 16 maja 1944 r., odbicie przez Kedyw por. cc E. Chylinskiego.
Podczas operacji „Ostra Brama w czerwcu i lipcu 1944 r., uczestniczył w walkach o Wilno w szeregach 3 Brygady „Szczerbca”.
Po rozbrojeniu przez Sowietów, w dniu 17 lipca 1944 r., uciekł z sowieckiej niewoli i w grudniu tego roku przedostał się do Białegostoku. Zmobilizowany do Wojska Polskiego został wcielony do 4 Zapasowego Pułku Piechoty. Współdziałał w akcji przerzucania żołnierzy AK z Wilna przez granicę jałtańską. We wrześniu 1946 r., został zdemobilizowany. Poświęcił się wyłącznie pracy zawodowej. Najpierw od podstaw organizował szpital powiatowy w Hajnówce, gdzie pracował do 1953 r.
Następnie, od 1953 r., pracował w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym im. J. Śniadeckiego w Białymstoku. Przez wiele lat był dyrektorem i ordynatorem oddziałów: chirurgicznego i położniczego.
Jako chirurg utrzymywał kontakty z ówczesnymi sławami chirurgii w Polsce: prof. Manteufflem i prof. Nowickim. Przeniósł do swego szpitala nowoczesne metody operacji serca i płuc. Posiadał niezwykły talent organizatorski. Prowadzony przez niego szpital szybko się rozrósł z 400 do 1000 łóżek. Działał w szeregu towarzystw naukowych i specjalistycznych.
Zdobywał coraz wyższe kwalifikacje naukowe i jako docent doktor habilitowany nauk medycznych kształcił wielu swoich następców. Utrzymywał także kontakty z kombatantami i pomagał im w miarę swoich możliwości. W 1981 r., przeszedł na emeryturę.
Zmarł w Białymstoku 27 maja 1994 r. Pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym.
Odznaczenia m.in.:
Krzyż Walecznych.
|