
HEILMAN, Stanisław Józef
Podpułkownik dyplomowany służby stałej piechoty.

Pseudonimy: „Stanisławski”, „Tomasz”, „Wileńczuk” vel Zatorski.
Urodzony: 8 października 1894 r., Błażowa, powiat Rzeszów.
Zmarł: 16 września 1947 r., Workutłag.
Promocje:
Podpułkownik dypl.:
Major dypl.: 1 stycznia 1934 r.
Kapitan.: 15 sierpnia 1924 r.
Porucznik.: 15 sierpnia 1922 r.
Podporucznik.: 1917 r.
Chorąży.:
Funkcje:
Członek Związku Strzeleckiego.: ?? - 1 sierpnia 1914 r.
Żołnierz Legionu Wschodniego.: 1 sierpnia 1914 - ??
Wcielony do armii austriackiej.: 23 września 1914 r.
Uczestnik kursu oficerskiego Szkoły Oficerskiej w Opawie.: ?? - ??
Dowódca plutonu w armii austriackiej (front włoski).: ?? - ??
Dowódca kompanii w armii austriackiej (front włoski).: ?? - ??
Wstępuje ochotniczo w szeregi Wojska Polskiego.: listopad 1918 r.
Oficer w III Batalionie 5 Pułku Piechoty Legionów.: ?? - ??
Dowódca kompanii w III Batalionie 5 Pułku Piechoty Legionów.: ?? - ??
Adiutant I Batalionu 5 Pułku Piechoty Legionów, 1 DP Leg.: ?? - ??
I oficer w sztabie 1 Dywizji Piechoty Legionów (Wilno).: wrzesień 1924 - wrzesień 1925 r.
Oficer w 5 Pułku Piechoty Legionów.: wrzesień 1925 - ??
Studia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie.: październik 1929 - wrzesień 1931 r.
Przydział do Dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza (Warszawa).: wrzesień 1931 r.
Szef Oddziały Ogólnoorganizacyjnego w Dowództwie KOP (Warszawa).: grudzień 1931 - ??
Uczestnik kursu Taktyczno - Strzeleckiego w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Renbertowie.: 25 kwietnia 1933 - czerwiec 1934 r.
Dowódca batalionu w 5 Pułku Piechoty Legionów.: czerwiec 1934 - ??
Szef sztabu 1 Dywizji Piechoty Legionów.: jesień 1934 - 1935 r.
Kwatermistrz 5 Pułku Piechoty Legionów.: 1935 - 1938 r.
II zastępca dowódcy 5 Pułku Piechoty Legionów.: 1935 - 1938 r.
Kwatermistrz 1 Dywizji Piechoty Legionów.: 1938 - ??
Dowódca II Batalionu, 5 Pułku Piechoty Legionów.: ?? - ??
Oficer Ośrodka Zapasowego 1 Dywizji Piechoty Legionów.: wrzesień 1939 r.
Zaprzysiężony do konspiracji w organizacji Koła Pułkowe.: 1940 r.
Członek Związku Walki Zbrojnej.: czerwiec (?) 1941 r.
Szef Oddziału I (Organizacyjnego) w Komendzie Okręgu Wilno ZWZ/AK.: sierpień 1941 - sierpień 1942 r.
Szef Oddziału IV (Kwatermistrzostwo) w Komendzie Okręgu Wilno ZWZ/AK.: sierpień 1942 - ??
Szef sztabu Okręgu Wilno Organizacji "NIE".: czerwiec 1944 - ??
Szef sztabu Okręgu Wilno AK.: sierpień 1944 - styczeń 1945 r.
Zastępca komendanta Okręgu Wilno AK.: sierpień 1944 - styczeń 1945 r.
Komendant Okręgu Wilno AK.: styczeń - 28 marca 1945 r. (aresztowany).
Opinie:
Notatki:
Syn Antoniego (nauczyciela) i Teodozji. Pochodził z rodziny nauczycielskiej o głębokich tradycjach patriotyczno-niepodległościowych. W latach 1901 - 1904 uczęszczał do szkoły ludowej, a od 1904 r., uczył się w gimnazjum św. Jacka w Krakowie.
W roku 1911 po ukończeniu 7 klasy gimnazjum był ze względów materialnych przerwać dalszą naukę. W okresie nauki w gimnazjum był aktywnym członkiem skautingu i organizacji niepodległościowej w Krakowie. Od 1912 r., był pracownikiem pocztowym, a od 1913 po ukończeniu kursu dla urzędników pocztowych był zatrudniony w charakterze oficjanta pocztowego.
Jako członek Związku Strzeleckiego 1 sierpnia 1914 r., wstąpił ochotniczo do Legionu Wschodniego, a po jego rozwiązaniu 23 września 1914 r., został jako poddany austriacki wcielony do armii austriackiej.
Po przeszkoleniu w batalionie zapasowym skierowany na front rosyjski, a następnie na kurs oficerski do szkoły oficerskiej w Opawie, po ukończeniu, którego został awansowany do stopnia chorążego. Dowodził plutonem, potem kompanią na froncie włoskim.
W 1917 r., awansowany do stopnia ppor. rez. Po upadku monarchii Austrio-węgierskiej, 1 listopada 1918 r., wstąpił w Krakowie ochotniczo w WP. W stopniu ppor. otrzymał przydział do 5 pp Leg.
10 listopada 1918 r., wraz z pułkiem wyruszył na front ukraiński. Brał udział w walkach o Przemyśl, potem w składzie III Baonu 5 pp Leg. wyruszył na pomoc obrońcom Lwowa, w którego obronie brał udział do marca 1919 r.
W marcu 1919 r., po wycofaniu 5 pp Leg. z frontu ukraińskiego został przeniesiony z 5 pp Leg. do Ostrowi Mazowieckiej, skąd po uzupełnieniu stanu osobowego 5 pp Leg. został skierowany na front litewsko-białoruski wojny polsko-bolszewickiej. Dowodził kolejno plutonem i kompanią, a w końcu był adiutantem I Baonu 5 pp. Leg.
Brał udział w wyprawie na Wilno, gdzie uczestniczył w walkach o zdobycie tego miasta. Po zawarciu rozejmu, od jesieni 1920 r., pełnił służbę wraz z pułkiem na linii demarkacyjnej. Jego jednostka stacjonowała wówczas w miasteczku Domasze.
W lipcu 1921 r., 5 pp Leg. przeniesiono do Lidy, skąd jesienią 1922 r., zostaje przeniesiona do Wilna. W tym czasie 5 pp Leg. wchodzi w skład 1 DP Leg. w 1922 r., jako ekstern zdał egzamin maturalny przed Komisją Egzaminacyjną Kuratorium Szkolnego w Wilnie.
15 sierpnia 1922 r., awansowany do stopnia por. sł. st. piechoty. Nadal służył w 5 pp Leg. w Wilnie. 15 sierpnia 1924 r., awansowany do stopnia kpt. sł. st. piechoty.
We wrześniu tego roku przeniesiono go na stanowisko I oficera sztabu 1 DP w Wilnie. We wrześniu 1925 r., powrócił do służby liniowej w 5 pp Leg., gdzie pełnił różne funkcje oficerskie.
Po zdaniu egzaminów i odbyciu praktyk zostaje przyjęty w październiku 1929 r., do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, którą ukończył we wrześniu 1931 r., z tytułem kpt. dypl. sł. st. piechoty.
Z dniem 3 października 1931 r., rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 40 przeniesiony z 5 pp. Leg. do Dowództwa KOP w Warszawie. Z dniem 1 grudnia 1931 r., objął w Dowództwie KOP funkcję szefa Oddziału Ogólnoorganizacyjnego.
W okresie od 25 kwietnia 1933 do czerwca 1934 r., przebywał na kursie Taktyczno - Strzeleckim w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Po ukończeniu kursu, w czerwcu 1934 r., został przeniesiony z Korpusu Ochrony Pogranicza z powrotem do 5 pp Leg. w Wilnie, na stanowisko dowódcy batalionu.
1 stycznia 1934 r., awansowany do stopnia majora dyplomowanego służby stałej. Jesienią 1934 r., przeniesiony z 5 pp Leg. do sztabu 1 DP Legionów w Wilnie na stanowisko szefa sztabu dywizji. Potem od 1935 r., ponownie w 5 pp Leg., gdzie do roku 1938 pełnił funkcję kwatermistrza 5 pp Leg. i jednocześnie II zastępcy dowódcy pułku.
W roku 1938 przeniesiony do sztabu 1 DP w Wilnie stanowisko kwatermistrza, potem dowódcę II baonu w 5 pp. W Wojnie Obronnej 1939 r., oficer w dowództwie Ośrodka Zapasowego 1 DP. Po zakończeniu działań, jeszcze w 1939 r., powrócił do Wilna.
Od 1940 r., rozpoczął działalność konspiracyjną w Kołach Pułkowych. Po zajęciu Wilna przez Niemców, w czerwcu 1941 r., rozpoczął działalność konspiracyjną w ZWZ/AK. Od sierpnia 1941 r., pełnił funkcję szefa Oddziału I (organizacyjnego) w sztabie Komendy Okręgu ZWZ/AK Wilno. Używał wówczas pseudonimów: „Stanisław”, „Tomasz”.
W sierpniu 1942 r., z polecenia Komendanta Okręgu AK Wilno ppłk Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka” przekazał funkcję szefa Oddziału I ppłk dypl. Janowi Kulikowskiemu „Ryngrafowi” i objął funkcję szefa Oddziału IV (kwatermistrzowskiego). Na przełomie 1943-1944 wraz z mjr dypl. T. Cetysem „Sławem” – szefem Oddziału III Komendy Okręgu AK Wilno opracował plan akcji „Burza” dla Okręgu AK Wilno.
Na początku czerwca 1944 r., wyjechał do Warszawy na odprawę do Komendy Głównej AK. Wyznaczono go wówczas na stanowisko szefa sztabu Okręgu Wilno, tworzonej organizacji "NIE" ("Niepodległość"). Po powrocie do Wilna rozpoczął pracę w sztabie ppłk Ludwika Krzeszowskiego „ Ludwika”. Jednak z powodu zaistniałej sytuacji w Wilnie nie doszło tam do utworzenia struktur NIE.
Brał udział w Operacji „Ostra Brama” na terenie miasta Wilno. Po zajęciu Wilna przez wojska sowieckie, by uniknąć aresztowania ukrywał się pod przybranym nazwiskiem Stanisława Zatorskiego. W sierpniu 1944 r., wszedł w skład odtworzonej komendy Okręgu AK Wilno, którego komendantem został ppłk dypl. J. Kulikowski „Ryngraf”. Pełnił funkcję szefa sztabu okręgu i jednocześnie zastępcy komendanta okręgu.
23 stycznia 1945 r., rozkazem KG AK nr L/34 został awansowany do stopnia podpułkownika dypl. sł. st. piechoty. Po aresztowaniu 8 stycznia 1945 r., ppłka dypl. J. Kulikowskiego „Ryngrafa” w Wilnie przez NKWD objął po nim funkcję Komendanta Okręgu AK Wilno.
Rozkazem nr 10 z 18 lutego 1945 r., jako Komendant okręgu rozwiązał na podległym terenie struktury Armii Krajowej. Nadal komendant Okręgu AK w likwidacji. Był zwolennikiem prowadzenia dalszej walki z okupantem sowieckim. Aresztowany 28 marca 1945 r., w Wilnie przez NKWD pod przybranym nazwiskiem Zatorski, razem z żoną Ireną i uwięziony. Nierozpoznany jako komendant okręgu przebywał w więzieniu na Łukiszkach. Po kilku dniach został zidentyfikowany i poddany okrutnemu śledztwu.
Sądzony w dniach 28-29 sierpnia 1945 r., przez TW Wojsk NKWD LSRR w Winie, w procesie Komendy Okręgu AK Wilno, nr sprawy 259/45 NKGB ZSRR. Wilno 09 V 1945.
Wraz z nim sądzono m. in. J. Kulikowskiego. Wyrokiem TW NKWD z 29 sierpnia 1945 r., został skazany na karę 15 lat katorgi z art. 58-I a i 58-II kk RFSRR z zast. art. 2 Dekretu z 19 kwietnia 1943 r., (licząc karę od 27 III 1945). Wywieziony z więzienia w Wilnie do Workutłagu, gdzie przybył 25 października 1945 r. W łagrze zmuszany do niewolniczej pracy. Zmarł z wycieńczenia i głodu 16 września 1947 r.
Żona Irena przeżyła sowieckie represje i prześladowania. Powróciła do Polski i zamieszkała w Sopocie, gdzie zmarła. Dzieci nie posiadali.
Odznaczenia m.in.:
Virtuti Militari V klasy (nr 12555).
Krzyż Walecznych - trzykrotnie.
Krzyż Niepodległości.
Srebrny Krzyż Zasługi.
Złoty Krzyż zasługi.
Krzyż Wojsk Śr. Litwy, za udział w walkach o Wilno.
Odznaka „Orlęta”, za obronę Lwowa.
|