Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
KOWALÓWKA, Henryk.

KOWALÓWKA, Henryk

Generał Brygady.



Pseudonimy: „Dziedzic”, „ Kosiarz”, „ Oset”, „ Profesor”, „Skawa”, „Topola”, „Zator”, „Zrąb” vel Jan Kowalski vel Jan Kasprzak..

Urodzony: 5 stycznia 1897 r., w Brzezince, powiat Wadowice.

Zmarł: 2 czerwca 1944 r., obóz koncentracyjny w Żabikowie.


Promocje:

Pułkownik.: 19 marca 1943 r.
Podpułkownik.: 19 marca 1939 r.
Major.: 18 luty 1928 r. (ze starszeństwem 1 stycznia 1928 r.)
Kapitan.: 1923 r. (ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 r.)
Porucznik.: 21 grudnia 1920 r.

Funkcje:

Służba w 4 kompanii II Batalionu, 1 Pułku Piechoty Piechoty Legionów.: 7 sierpnia 1914 - ??
Służba w 4 Pułku Piechoty Legionów.: ?? - ??
Służba w 1 kompanii 5 Pułku Piechoty.: luty 1915 - ??
Służba w 5 kompanii 5 Pułku Piechoty.: czerwiec 1915 - lipiec 1917 r.
Uczestnik kursu w Niższej Szkole Oficerskiej.: 1917 r.
Wcielony do armii austriackiej.: 28 września 1917 r.
Służba w 7 Pułku Piechoty armii austriackiej.: 1917 - 1918 r.
Słuchacz w Szkole Oficerów Rezerwy w Zwindisch-Feistritz (Styria Dolna).: 1 grudnia 1917 - 28 luty 1918 r.
Służba w 3 kompanii 160 Batalionu Strzelców Tyrolskich.: 9 marca - 30 października 1918 r.
Ochotniczo wstępuje do Wojska Polskiego.: 30 grudnia 1918 r.
Podchorąży w 4 kompanii, II Batalionu 25 Pułku Piechoty.: grudzień 1918 - ??
Dowódca plutonu i instruktor w Szkole Podoficerskiej w Dęblinie.: 16 marca - 20 kwietnia 1919 r.
Adiutant dowódcy I Batalionu 25 Pułku Piechoty.: 28 kwietnia 1919 - ??
Dowódca 3 kompanii 25 Pułku Piechoty.: 19 marca - 28 kwietnia 1920 r.
Dowódca plutonu w 25 Pułku Piechoty, w 7 Dywizji Piechoty.: ?? - ??
Dowódca 2 kompanii I Batalionu 25 Pułku Piechoty.: 19 września 1920 - 20 kwietnia 1921 r.
Adiutant dowódcy 25 Pułku Piechoty (Piotrków Trybunalski).: ?? - ??
I Oficer w sztabie 7 Dywizji Piechoty (Częstochowa).: 15 lipca 1924 - ??
Dowódca III Batalionu 27 Pułku Piechoty (Częstochowa).: 1928 - 23 grudnia 1929 r.
Inspektor wyszkolenia WF I PW w Dowództwie Okręgu Korpusu nr VII w Poznaniu.: 23 grudnia 1929 - 18 czerwca 1930 r.
Inspektor Rejonowy WF i PW w DOK V w Krakowie na Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie przy 23 DP.: 18 czerwca 1930 - ??
Dowódca II Batalionu (Oświęcim), 73 Pułku Piechoty (Katowice).: 17 kwietnia 1934 - ??
Kwatermistrz 73 Pułku Piechoty (Katowice).: ?? - ??
Zastępca dowódcy 73 Pułku Piechoty.: ?? - ??
Działacz w Radzie Przyjaciół Chorągwi Śląskiej ZHP.: ?? - ??
Członek Okręgowego Zarządu PCK w Katowicach.: ?? - ??
Dowódca ośrodka zapasowego 23 Dywizji Piechoty.: 1939 r.
Współorganizator Organizacji Orła Białego.: 1939 r.
Twórca Okręgu Kielce OOB.: połowa października 1939 - ??
Dowódca Podokręgu Zagłębie Służby Zwycięstwu Polski.: jesień 1939 - ??
Komendant Podokręgu Zagłębie Związku Walki Zbrojnej.: styczeń 1940 - luty 1941 r.
Komendant Okręgu Śląskiego ZWZ/AK.: luty 1941 - lipiec 1942 r.
Komendant Okręgu Poznań AK.: lipiec 1942 - 22 stycznia 1944 r., (aresztowany).

Opinie:

Notatki:

Syn Franciszka, rolnika oraz Marianny z domu Ciepłej. Miał brata Franciszka.
Od 1 września 1903 r., uczęszczał do jednoklasowej szkoły ludowej w Pobierze (obecnie Paszkówka), a następnie od 1 września 1905 r., do czteroklasowej szkoły ludowej w Czernihowie, którą ukończył w czerwcu 1909 r.
Następnie od 1909 r., kształcił się w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie ukończył do 1914 pięć klas. Następnie ukończył cztery kursy w Seminarium Nauczycielskim, gdzie zdał maturę. W okresie od 1911 do 1914 r., należał do skautingu. Był zastępowym w drużynie harcerskiej w Gimnazjum św. Anny, potem w Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego.

Od 1913 r., członek Związku Strzeleckiego. Do lata 1914 r., organizował zastępy harcerskie w Brzezince, Jaśkowicach, Trzebolu i w Wielkich Drogach, które przygotowywał do przyszłej pracy w ZS. 7 sierpnia 1914 r., wstępuje do II baonu dowodzonego przez M. Neugebauera w Grupie Józefa Piłsudskiego, potem 1 Pułku Piechoty Legionów Polskich.
Jako żołnierz 4 kompanii II baonu odbył kampanię kielecką.

W 4 pp Leg. Walczył pod Winiarami i Nowym Korczynem w marszu na Warszawę. W grudniu 1914 r., w składzie I Brygady Legionów wyruszył pod Łowczówek. Od lutego 1915 r., w 1 kompanii 5 pp Leg. Po bitwie pod Łowczówkiem skierowany w rejon Lipnicy Murowanej, a następnie do Kęt, gdzie przebywał do 28 lutego 1915 r.
W okresie od 3 marca do 28 kwietnia 1915 r., przebywał na leczeniu w szpitalu wojskowym na Morawach, gdzie był operowany. Po rekonwalescencji, w czerwcu 1915 r., wcielony do 5 kompanii 5 pp Leg.

Walczył nad Nidą, potem w połowie września 1915 r., pod Smolarami nad Stochodem, potem nad Styrem. 1 października 1915 r., brał udział w bojach pod Stowyhorożem. Od października 1915 r., walczył pod Koszyszczami. W grudniu 1915 r., 5 pp Leg. został wycofany do Leszniówki, gdzie pozostaje do końca kwietnia 1916 r. Później walczył pod Kostiuchnówką. W lipcu 1916 r., uczestniczył w walkach obronnych podczas rosyjskiej ofensywy gen. Brusiłowa.
Po ustaniu walk 5 pp Leg. zostaje wycofany do odwodu, potem skierowany nad Styr, gdzie przebywał do połowy października 1916 r. W tym samym miesiącu wycofano oddziały legionowe z frontu i przeniesiono do Baranowicz. Po ogłoszeniu aktu 5 listopada 1916 r., w końcu tego miesiąca 5 pp przeniesiono na teren Królestwa Polskiego. Początkowo przebywał w Pułtusku potem w Komorowie.

W pierwszych miesiącach 1917 r., uczestniczył w zajęciach Niższej Szkoły Oficerskiej. 17 lipca 1917 r., po kryzysie przysięgowym 5 pp Leg. rozwiązano. W okresie tym przebywał w szpitalu. 28 września 1917 r., jako poddany austriacki, został wcielony do 7 pułku piechoty armii austriackiej. W okresie od 1 grudnia 1917 do 28 lutego 1918 r.,w Szkole Oficerów Rezerwy w Zwindisch - Feistritz w Styrii Dolnej.
Prosto ze szkoły wysłano go na front włoski. W okresie od 9 marca 1918 do 30 października 1918 r., służył w 3 kompanii 160 batalionu Strzelców Tyrolskich, po czym w lipcu - sierpniu 1918 r., siedział w areszcie w Puli jako podejrzany politycznie. Po rozpadzie Austro-Węgier opuścił służbę i wyjechał do rodzinnego domu, gdzie zachorował na tyfus.

Po powrocie do zdrowia 30 grudnia 1918 r., zgłosił się do służby w Wojsku Polskim i przydzielony do 25 pp jako podchorąży w 4 kompanii II baonu. Od 16 marca 1919 do 20 kwietnia 1919 r., był instruktorem i dowódcą plutonu w Szkole Podoficerskiej w Dęblinie, której dowódcą był mjr Alojzy Wir-Konas. 28 kwietnia 1919 r., został adiutantem dowódcy I baonu 25 pp. Od maja 1919 r., w czasie ofensywy na froncie ukraińskim jego I baon zajął Turkę, po czym został skierowany na pogranicze z Czechami, gdzie obsadził teren w okolicy Sianek.
W połowie lipca 1919 r., I baon 25 pp przebywał na terenie Podkamienia, skąd odesłano go wraz z całym 25 pp nad rzekę Uborcię w rejonie Radowa. W końcu stycznia 1920 r., 25 pp przydzielono do XXV Brygady Piechoty. Kowalówka walczył nad Słuczą i uczestniczył w walkach obronnych. W okresie od 19 marca do 28 kwietnia 1920 r., dowodził 3 kompanią, a po dołączeniu 25 pp do 7 DP dowódca plutonu.
Brał udział w walkach z bolszewikami na Polesiu. 2 czerwca 1920 r., zostaje trzykrotnie ranny i do 15 sierpnia 1920 r., przebywał w lazarecie polowym. Od 19 września 1920 do 20 kwietnia 1921 r., dowodził 2 kompanią I baonu 25 pp. Nocą z 25/26 września 1921 r., 25 pp sforsował rzekę Horyń i natarł na Sarny, gdzie zastało go zawieszenie broni.

Awansowany do stopnia porucznika służby stałej 21 grudnia 1920 r. Od kwietnia 1921 r., adiutant dowódcy 25 pp. Po zakończeniu działań wojennych przeniesiony wraz z 25 pp do Piotrkowa Trybunalskiego. Awansowany do stopnia kapitana służby stałej piechoty w 1923 r., ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 r. Z dniem 15 lipca 1924 r., przeniesiony do sztabu 7 DP w Częstochowie na stanowisko I oficera sztabu.
1 stycznia 1928 r., awansowany do stopnia majora służby stałej. W tym czasie uzupełniał swe kwalifikacje na różnych kursach wojskowych. W 1928 r., mianowany dowódcą III baonu 27 pp w Częstochowie.

23 grudnia 1929 r., przeniesiony na stanowisko inspektora wyszkolenia WF i PW w Dowództwie Okręgu Korpusu nr VII w Poznaniu, a od 18 czerwca 1930 na stanowisko inspektora rejonowego WF i PW w DOK V w Krakowie na Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie przy 23 DP. Od 17 kwietnia 1934 r., dowódca II baonu 73 pp z Katowic, który stacjonował w Oświęcimiu. Następnie kwatermistrz 73 pp w Katowicach.
Awansowany do stopnia podpułkownika służby stałej 19 marca 1939 r. W tym czasie pełnił funkcję zastępcy dowódcy 73 pp. Mieszkał z rodziną przy ul. Raciborskiej w Katowicach. Działał społecznie w Radzie Przyjaciół Chorągwi Śląskiej ZHP i Okręgowym Zarządzie PCK. Krótko przed 1 września 1939 r., mianowany dowódcą Ośrodka Zapasowego 23 DP w Oświęcimiu.

Kampanię wrześniową 1939 odbył z 73 pp w składzie Armii „Kraków” na szlaku bojowym od bitwy granicznej na Górnym Śląsku a zakończył w rejonie Rawy Ruskiej i Mostów Wielkich. Po kapitulacji 23 DP uniknął niewoli i z grupą oficerów, podoficerów przedostał się do Kielc, potem do Krakowa, gdzie należał do grona organizatorów Organizacji Orła Białego.
Od połowy października 1939 r., działał na terenie Kielc, gdzie tworzył Okręg Kielecki OOB. Następnie od jesieni, po podporządkowaniu OOB Służbie Zwycięstwu Polski przebywał na terenie Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie objął funkcję dowódcy Podokręgu SZP Zagłębie. Swoje stanowisko dowodzenia miał w Będzinie. W listopadzie 1939 r., zorganizował sztab Podokręgu SZP Zagłębie. W skład Podokręgu wchodziły obwody: Sosnowiec, Będzin, Olkusz, Zawiercie i Chrzanów.
Zorganizował sprawnie działająca sieć konspiracyjną na podległym terenie. Po rozbiciu struktur ZWZ w Okręgu Śląskim z rozkazu KG ZWZ połączono Podokręg Zagłębie i Górny Śląsk tworząc jednolity Okręg Śląski ZWZ/AK, którego komendantem od lutego 1941 r., zostaje ppłk H. Kowalówka.

Odbudował struktury okręgowe organizacji. Był poszukiwany przez gestapo. Fikcyjnie zatrudniony w Robotniczej Spółdzielni Spożywców „Jedność” w Częstochowie. Zdekonspirowany zdołał uniknąć aresztowania. W 1942 R., przeprowadził scalenie z AK organizacji TON. Zagrożony aresztowaniem został w czerwcu 1942 r., odwołany z stanowiska przez KG AK i mianowany Komendantem Okręgu AK Poznań.
W lipcu 1942 r., przybył do Ostrowa Wielkopolskiego i przystąpił do odbudowy struktur konspiracji AK w okręgu. Mieszkał na kwaterach w Ostrowie Wlkp i okolicy. Fikcyjnie zatrudniony jako stróż nocny pod nazwiskiem Jan Kowalski w niemieckiej firmie budowlanej inż. Ericha Neugebauera oraz w firmie przewozowej jako woźnica. 19 marca 1943 r., awansowany do stopnia pułkownika służby stałej w okresie dowodzenia okręgiem zreorganizował struktury okręgowe AK, mianował nowych inspektorów.
Pod jego kierownictwem scalono z AK kilka lokalnych organizacji konspiracyjnych. Aktywny konspirator. Aresztowany przez gestapo w styczniu 1944 r., na dworcu kolejowym w Poznaniu pod nazwiskiem Heinrich Schwartz, gdy wracał z odprawy w KG AK w Warszawie.

Uwięziony w Forcie VII w Poznaniu. Przeszedł okrutne śledztwo. Skazany przez hitlerowski sąd na karę śmierci. Umieszczony w obozie Żabikowo, gdzie został rozstrzelany 2 czerwca 1944 r., o godz. 19,00. Zwłoki spalono w krematorium medycyny sądowej w Poznaniu. Stracony w grupie oficerów poznańskiej AK.

11 listopada 1995 r., pośmiertnie awansowany do stopnia generała brygady. Jego nazwisko widnieje na tablicy ofiar obozu w Żabikowie, na grobie rodziny Mystkowskich w Piotrkowie Trybunalskim. Od 18 sierpnia 1923 r., był żonaty z Izabela Mystkowską /1898-1993/, mieli syna Jerzego /1927/, żołnierza AK ps. „Okrzeja”, który zginął 16 sierpnia 1944, córkę Żywię /ur.1924/, żołnierza AK, ps. „Nina” po wojnie lekarz medycyny, zmarła w 1993 r.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy.
Virtuti Militari IV klasy /nr 0519/.
Krzyż Walecznych (trzykrotnie).
Krzyż Niepodległości.
Medal za Wojnę 1918-1921.
Krzyż Armii Krajowej.
Odznaka I Brygady Legionów.




powrót.


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion