Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
KRZYŻANOWSKI, Aleksander.



KRZYŻANOWSKI, Aleksander

Generał Brygady.



Pseudonimy: „Wilk”, „ Andrzej Wesołowski”.

Urodzony: 18 lutego 1885 r., w Briańsku (Rosja).

Zmarł: 29 września 1951 r., w więzieniu na Mokotowie.



Promocje:

Generał Brygady.: wrzesień 1994 r.
Pułkownik.: 28 września 1944 r.
Podpułkownik.: 31 marca 1941 r.
Major.: 1 stycznia 1934 r.
Kapitan.: 17 grudnia 1924 r. (ze starszeństwem od 15 sierpnia 1924 r.)
Porucznik.: 1 kwietnia 1920 r.
Podporucznik.: 15 grudnia 1918 r.

Funkcje:

Powołany do służby w Armii Rosyjskiej.: 1917 r.
Uczestnik kursu w Konstantynowskiej Szkoły Artylerii (Piotrogród).: ?? - 1 lipca 1917 r.
Chorąży w 18 Syberyjskim Dywizjonie Artylerii Polowej.: 1917 r.
Służba w Legii Oficerskiej I Korpusu Polskiego w Rosji.: październik 1917 - kwiecień 1918 r.
Młodszy oficer w I Brygadzie Artylerii.: kwiecień - czerwiec 1918 r.
Wstępuje do Wojska Polskiego.: listopad 1918 r.
Uczestnik kursu unifikacyjnego w Dęblinie.: listopad - grudzień 1918 r.
Oficer w 3 Pułku Artylerii Ciężkiej.: koniec grudnia 1918 - ??
Uczestnik kursu dla dowódców baterii w Rembertowie.: wrzesień - listopad 1919 r.
I oficer baterii w 1 Pułku Artylerii Ciężkiej.: ?? - ??
P.o. dowódca 5 baterii II Dywizjonu 1 Pułku Artylerii Ciężkiej.: ?? - ??
I oficer 2 baterii XXI Dywizjonu Artylerii Ciężkiej.: ?? - ??
Dowódca 3 baterii XXI Dywizjonu Artylerii Ciężkiej.: ?? - ??
Uczestnik kursu dowódców baterii w Szkole Strzelania Artylerii nr 3 (Toruń).: 15 czerwca - wrzesień 1921 r.
Dowódca 6 baterii II Dywizjonu 5 Pułku Artylerii Ciężkiej.: 20 września 1921 - 12 listopada 1923 r.
Uczestnik kursu w Centralnej Wojskowej Szkole Gimnastyki i Sportu w Poznaniu.: 12 listopada 1923 - 17 kwietnia 1924 r.
Adiutant I Dywizjonu 5 Pułku Artylerii Ciężkiej.: 18 kwietnia - 30 lipca 1924 r.
Dowódca baterii I Dywizjonu 5 Pułku Artylerii Ciężkiej.: 31 lipca - 28 października 1924 r.
Przeniesiony do artyleryjskiej Komisji Doświadczalnej w Rembertowie.: 29 października 1924 r.
Referent balistyki zewnętrznej w pracowni balistyki wewnętrznej w Instytucie Badań Materiałów i Uzbrojenia.: ?? - ??
Dowódca 6 baterii III Dywizjonu 15 Pułku Artylerii Lekkiej (Bydgoszcz).: lato 1929 - kwiecień 1931 r.
Uczestnik kursu udoskonalającego dla oficerów artylerii w Szkole Strzelania w Toruniu.: 8 kwietnia 1931 - ??
Komendant Szkoły Podoficerskiej w 15 pułku Artylerii Lekkiej.: ?? - ??
Dowódca Dywizjonu 15 Pułku Artylerii Lekkiej.: luty 1932 - ??
Uczestnik kursu udoskonalającego dla kapitanów w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.: ?? - ??
Uczestnik kursu taktycznego dla dowódców dywizjonów w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu.: ?? - ??
Komendant Szkoły Podoficerskiej w 15 Pułku Artylerii Lekkiej.: 1933 - 1934 r.
Dowódca Dywizjonu w 20 Pułku Artylerii Lekkiej (Prużany).: kwiecień 1934 - początek 1935 r.
Dowódca I Dywizjonu 12 Pułku Artylerii Lekkiej (Tarnopol).: początek 1935 - 1938 r.
Dowódca III Dywizjonu 26 Pułku Artylerii Lekkiej (Skierniewice).: 1938 - 22 marca 1939 r.
Dowódca I Dywizjonu 26 Pułku Artylerii Lekkiej.: 22 marca - wrzesień 1939 r.
Wstępuje w szeregi Służby Zwycięstwu Polski.: październik 1939 r.
Szef Oddziału IV (Kwatermistrzostwo) w Komendzie Okręgu Wilno ZWZ.: 1940 r.
Szef sztabu i zastępca Komendanta Okręgu Wilno ZWZ.: marzec/kwiecień 1940 - 13 kwietnia 1941 r.
Komendant Okręgu Wilno ZWZ-AK.: 13 kwietnia 1941 - 17 lipca 1944 r.

Opinie:

Notatki:

Syn Jakuba i Zofii Wilamowskiej-Knobelsdorf. Wychowywany w atmosferze patriotyzmu. Uczęszczał do gimnazjum w Homlu. W 1914 r., rodzina przeniosła się do Petersburga, gdzie kontynuował naukę w XII Gimnazjum Klasycznym, uzyskując w roku 1916 maturę.
Od roku 1916 studiował na Wydziale Elektromechanicznym Instytutu Technologicznego. Jako student I roku w 1917 r., został powołany do służby w armii rosyjskiej. Skierowany na półroczny kurs do Konstantynowskiej Szkoły Artylerii w Piotrogrodzie, który ukończył w stopniu chorążego artylerii w dniu 1 lipca 1917 r.
Następnie przydzielono go do 18 Syberyjskiego Dywizjonu Artylerii Polowej. Od października 1917 r., służył w I Korpusie Polskim w Rosji dowodzonym przez gen. Dowbor- Muśnickiego.

Początkowo służbę odbywał w Legii Oficerskiej, a od kwietnia 1918 r., w I Brygadzie Artylerii na stanowisku młodszego oficera. Po rozwiązaniu I Korpusu Polskiego, w czerwcu 1918 r., przyjechał do Warszawy i rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim. W listopadzie 1918 r., brał udział w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w Warszawie. W tym samym miesiącu wstąpił do Wojska Polskiego.
W grudniu 1918 r., ukończył kurs unifikacyjny w Dęblinie. 15 grudnia 1918 r., mianowany podporucznikiem artylerii. Pozostał w dyspozycji Departamentu Technicznego MSWoj. Po koniec grudnia został przydzielony do 3 pac z którym w kwietniu 1919 r., wyruszył na front wojny polsko-bolszewickiej.
Za męstwo okazane na polu walki odznaczono go Krzyżem Walecznych. We wrześniu 1919 r., skierowany na 2 miesięczny kurs dla dowódców baterii artylerii w Rembertowie. Po ukończeniu kursu powraca do pułku przemianowanego w tym czasie na 1 pac, gdzie pełnił funkcję I oficera baterii.

W styczniu 1920 r., walczył pod Dyneburgiem. W lutym tego roku zaliczony do oficerów służby stałej. Od 17 marca 1920 r., był p. o. dowódca 5 baterii. 1 kwietnia 1920 r., mianowany porucznikiem artylerii. W grudniu 1920 r., jego II dywizjon przemianowano na XXI Dywizjon Artylerii Ciężkiej, gdzie pełnił funkcję I oficera 2 baterii, potem dowódcy 3 baterii.
21 grudnia 1920 r., XXI dywizjon został dyslokowany z Fordonu do Niepołomic. 15 czerwca 1921 r., został odkomenderowany do szkoły Strzelania Artylerii w Toruniu na 3 miesięczny kurs dowódców baterii.
Z dniem 1 września 1921 r., jego dotychczasowa jednostka (XXI Dywizjon) została przemianowana na II dywizjon 5 pac i dyslokowana do Krakowa. W okresie od 20 września 1921 do 12 listopada 1923 r., dowodził 6 baterią II dywizjonu 5 pac.

Od 12 listopada 1923 do 17 kwietnia 1924 r., przebywał na kursie w Centralnej Wojskowej Szkole Gimnastyki i Sportu w Poznaniu. W okresie od 18 kwietnia do 30 lipca 1924 r., pełnił funkcję adiutanta I dywizjonu 5 pac, potem od 31 lipca do 28 października 1924 r., ponownie funkcję dowódcy baterii. Z dniem 29 października 1924 r, został przeniesiony do artyleryjskiej Komisji Doświadczalnej w Rembertowie.
17 grudnia 1924 r., awansowany do stopnia kapitana służby stałej artylerii ze starszeństwem od 15 sierpnia 1924 r. W końcu 1925 r., przeniesiony do pracowni batalistyki wewnętrznej w Instytucie Badań Materiałów i Uzbrojenia na stanowisko referenta balistyki zewnętrznej, następnie dowódca kompanii obsługi i szef pracowni broni małokalibrowej.
W okresie od sierpnia do października 1926 r., przebywał służbowo we Francji, Włoszech i Czechosłowacji. W 1929 r., powrócił do służby liniowej z przydziałem do 15 pap/pal w Bydgoszczy na stanowisko dowódcy 6 baterii w III dywizjonie. Baterią dowodził od lata 1929 do kwietnia 1931 r. 8 kwietnia 1931 r., został skierowany na pięcio i pół miesięczny kurs udoskonalający dla oficerów artylerii w Szkole Strzelania Artylerii w Toruniu.
Po powrocie do 15 pal pełnił funkcję komendanta szkoły podoficerskiej. W lutym 1932 r., został mianowany dowódcą dywizjonu, potem ukończył kurs udoskonalający dla kapitanów w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie oraz kurs taktyczny dla dowódców dywizjonów w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu.

W roku 1933 ukończył kurs narciarski. Następnie na przełomie 1933-1934 został ponownie komendantem pułkowej szkoły podoficerskiej w 15 pal. 1 stycznia 1934 r., awansowany do stopnia majora służby stałej artylerii. Od kwietnia 1934 r., dowodził dywizjonem w 20 pal w Prużanie, skąd na początku 1935 r., został przeniesiony na stanowisko dowódcy I dywizjonu w 12 pal w Tarnopolu.
W 1938 r., przeniesiony do 26 pal w Skierniewicach, gdzie do 22 marca 1939 r., dowodził III dywizjonem, a od 23 marca 1939 r., I dywizjonem 26 pal. W Wojnie Obronnej 1939 r., brał udział udział na stanowisku dowódcy I Dywizjonu 26 pal w składzie 26 DP w składzie Armii „Poznań”, potem w skaldzie Armii „Pomorze”. Walczył nad Bzurą.

Po rozbiciu jednostki przedostał się grupą żołnierzy w Góry Świętokrzyskie, a w połowie października 1939 r., przybył do Warszawy. Podjął działalność konspiracyjną w SZP. W listopadzie 1939 r., został skierowany na Wileńszczyznę, gdzie działał w strukturach SZP, potem ZWZ/AK. Pełnił funkcję kwatermistrza w sztabie okręgu, potem od wiosny 1940 zastępcy komendanta i szefa sztabu komendy Okręgu ZWZ Wilno. Wszedł w skład Rady Wojewódzkiej.

31 marca 1941 r., awansowany do stopnia podpułkownika artylerii służby stałej. Po aresztowaniu płk Nikodema Sulika "Ładynę" przez funkcjonariuszy NKWD od 13 kwietnia 1941 r., pełnił funkcję Komendanta Okręgu ZWZ/AK Wilno. Pod jego kierownictwem organizację rozbudowano liczebnie przygotowując się do wystąpienia zbrojnego w chwili wycofywania się Niemców.
Współpracował z powstałą w marcu 1942 r., Okręgową Delegaturą Rządu, a od lata 1943 r., uczestniczył w pracach Kierownictwa Walki Podziemnej. Z jego inicjatywy organizowano w 1943 r., oddziały partyzanckie AK. 12 lipca 1944 r., KG AK zatwierdziła zaproponowaną przez niego, a opracowaną przez ppłk Macieja Kalenkiewicza Operację „Ostra Brama”, której zadaniem miało być opanowanie Wilna, połączonymi siłami okręgu Wilno i Nowogródek. W czasie walk o Wilno znajdował się na pierwszej linii.

13 lipca 1944 r., podjął rozmowy z sowietami. Ujawnił się wówczas jako "generał Kulczycki". Zaproszony 17 lipca 1944 r., do kwatery gen. Czernichowskiego został aresztowany i uwięziony. Przebywał w węzieniach w Wilnie i Moskwie, potem w obozie w Diagilewie i Griazowcu. 28 września 1944 r., został awansowany przez Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego pułkownikiem służby stałej artylerii.
W sierpniu 1947 r., uciekł z obozu razem z mjr. Wasilewskim i dotarł do Wilna, gdzie został ponownie aresztowany. W listopadzie 1947 r., powrócił do kraju. W marcu 1948 r., podjął pracę na stanowisku dyrektora Bazy Zaopatrzeniowej Przemysłu Roszarniczego w Pakości. 3 lipca 1948 r., został aresztowany przez UB w Poznaniu i uwięziony w Warszawie na Mokotowie, gdzie przebywał do 1951 r. Ciężko chory zmarł 29 września 1951 r., w szpitalu więziennym. Jego prochy ekshumowano i 27 kwietnia 1957 r., uroczyście pochowano na cmentarzu wojskowym na Powązkach. We wrześniu 1994 r., mianowany generałem brygady Wojska Polskiego. Miał córkę Olgę.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy,
Krzyż Walecznych (trzykrotnie),
Krzyż Niepodległości z Mieczami,
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski.




powrót.


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion