Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
KOWALSKI, Stanisław.


KOWALSKI, Stanisław.

Major służby stałej artylerii.



Pseudonimy: „Konrad”, „Roch”, „Sowa” vel Stanisław Barański vel Bolesław Trębicki vel Twardowski.

Urodzony: 3 lipca 1899 r., w Wołczkowcach, powiat Śniatyń, woj. stanisławowskie.

Zmarł: 25 luty 1945 r., na Zamku Lubelskim.


Promocje:

Major.: 11 listopada 1942 r.
Kapitan.: 1 stycznia 1933 r.
Porucznik.: 1922 r., ze starszeństwem z 1 czerwca 1921 r.
Podporucznik.:

Funkcje:

Wstąpił ochotniczo do Legionów Polskich.: 1916 r.
Żołnierz oddziału rekruckiego Legionów Polskich.: 1916 r.
Służba w 4 Pułku Piechoty Legionów.: ?? - ??
Służba w 3 Pułku Piechoty.: wrzesień 1917 - luty 1918 r.
Wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego.: listopad 1918 r.
Uczestnik kursu dla oficerów gospodarczych.: ?? - ??
Oficer w Ministerstwie Spraw Wojskowych.: ?? - ??
Służba w 3 Pułku Piechoty (Łomża).: 1921 - ??
Oficer w Okręgowym Zakładzie Gospodarczym nr. 1.: ?? - 1924 r.
Oficer w 3 Pułku Artylerii Polowej (Zamość).: 1924 - ??
Nauka w Szkole Młodszych Dowódców Oficerów Artylerii w Toruniu.: ?? - 1925 r.
Dowódca plutonu w 3 Pułku Artylerii Polowej.: ?? - ??
Dowódca baterii w 3 Pułku Artylerii Polowej.: ?? - ??
Dowódca Szkoły Podoficerskiej przy 3 Pułku Artylerii Lekkiej.: ?? - ??
Uczestnik kursu unifikacyjnego dla kapitanów w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.: 1938 r.
Oficer mobilizacyjny w Ministerstwie Spraw Wojskowych (Warszawa).: lato 1939 r.
Dowódca 42 Dywizjonu Artylerii Lekkiej w 3 Pułku Artylerii Lekkiej.: sierpień - wrzesień 1939 r.
Wstąpił w szeregi Służby Zwycięstwu Polski.: koniec 1939 r.
Zastępca Komendanta Obwodu Puławy ZWZ.: kwiecień 1940 - marzec 1941 r.
Komendant Obwodu Puławy ZWZ-AK.: marzec 1941 - lipiec 1942 r.
Komendant Inspektoratu Rejonowego Puławy AK.: lipiec (sierpień ?) 1942 - 10 listopada 1944 r. (aresztowany).

Opinie:

Notatki:

Syn Michała i Izabeli z domu Zdanowicz. Pochodził z wielodzietnej rodziny rolników. Rodzice posiadali duże gospodarstwo rolne. Po ukończeniu szkoły powszechnej kształcił się w gimnazjum. W 1916 r., przerwał naukę i ochotniczo wstąpił do Legionów Polskich.
Początkowo był żołnierzem oddziału rekruckiego w Dęblinie. Po przeszkoleniu został skierowany do 4 pp. w Łomży, który wkrótce został przerzucony do walk na froncie karpackim. Walczył na Bukowinie.
W okresie od września 1917 do lutego 1918 r., służył w 3 pp., czyli do czasu rozwiązania Polskiego Korpusu Posiłkowego, utworzonego z II Brygady Legionów Polskich.

W 1918 r., uzyskał w Szkole Realnej w Żywcu świadectwo dojrzałości. Następnie studiował na Politechnice Lwowskiej. W listopadzie 1918 r., przerwał ponownie naukę i wstąpił do Wojska Polskiego. Skierowany na kurs dla oficerów gospodarczych.
Po ukończeniu kursu, w stopniu podporucznika służby stałej otrzymał przydział do Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od 1921 r., służył w 3 pp. w Łomży. W 1922 r., został zweryfikowany w stopniu porucznika służby stałej ze starszeństwem z 1 czerwca 1921 r.
Następnie był oficerem w Okręgowym Zakładzie Gospodarczym nr 1. W 1924 r., został przeniesiony do 3 pap. w Zamościu. W 1925 r., ukończył Szkołę Młodszych Dowódców Oficerów Artylerii w Toruniu. Następnie nadal był oficerem 3 pap. Pełnił m. in. funkcję dowódcy plutonu, a następnie baterii.

1 stycznia 1933 r., otrzymał awans do stopnia kapitana służby stałej artylerii. Pełnił z krótkimi przerwami funkcję dowódcy Szkoły Podoficerskiej 3 pal. W 1938 r., ukończył w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie kurs unifikacyjny dla kapitanów.
Latem 1939 r., został oddelegowany do prac specjalnych, związanych z mobilizacją w Ministerstwie Spraw Wojskowych w Warszawie. W sierpniu 1939 r., powrócił do 3 pal.
Po mobilizacji został mianowany dowódcą 42 dal, wystawionego przez 3 pal. Podczas Wojny Obronnej 1939 r., walczył w wrogiem w obronie Lwowa. Po kapitulacji Lwowa wycofał się ze swoimi żołnierzami w kierunku Zamościa. Otoczony przez wojska sowieckie dostał się do niewoli.

Więziony w zamojskiej twierdzy, skąd po krótkim czasie dokonał udanej ucieczki. W październiku 1939 r., przebywał w okolicach Zwierzyńca, gdzie ukrywał się u nadleśniczego inż. Czesława Bończy-Pióro.
Od końca 1939 r., był czynny w konspiracji SZP-ZWZ. Używał wówczas pseudonimu „Roch”. Zdekonspirowany w kwietniu 1940 r., został przeniesiony do Obwodu Puławy ZWZ, gdzie w okresie od kwietnia 1940 do 1941 r., pełnił funkcję zastępcy Komendanta Obwodu Puławy ZWZ.
W okresie od marca 1941 do lipca 1942 r., był Komendantem Obwodu Puławy AK.

Następnie od lipca 1942 do listopada 1944 r., pełnił funkcję Komendanta Inspektoratu Rejonowego Puławy AK. 11 listopada 1942 r., został awansowany do stopnia majora służby stałej artylerii. Przeprowadził na podległym sobie terenie scalenie lokalnych organizacji konspiracyjnych. Nadzorował całość działań konspiracyjnych w podległych obwodach. Programował bezpośrednią walkę bieżącą z okupantem.
W tym okresie posługiwał się fałszywymi dokumentami na nazwisko Bolesław Trębicki lub Stanisław Barański. Był fikcyjnie zatrudniony jako dróżnik w Zarządzie Dróg Publicznych w Puławach. Zameldowany przy ul. Sieroszewskiego w tym mieście. Mieszkał także we wsi Młynki u Feliksa Matraszka, potem w Puławach przy ul. Konopnickiej i Słowackiego.

W okresie przygotowań do akcji „Burza” opracował plan działań dla sił AK z podległego inspektoratu i przygotował odtwarzanie konspiracyjnego 15 pp. „Wilków” AK, którym miał dowodzić.
W marcu 1944 r., brał udział w konferencji scaleniowej z Batalionami Chłopskimi. Następnie, latem tego roku wziął udział w działaniach prowadzonych w ramach akcji „Burza”. Nadal kierował działalnością inspektoratu.
Po wejściu wojsk sowieckich na teren inspektoratu nie zaprzestał działalności konspiracyjnej. Po zakończeniu akcji „Burza”, na początku sierpnia 1944 r., zarządził rozformowanie oddziałów AK i ukrycie broni oraz sprzętu.

Zdekonspirowany przez NKWD w Kazimierzu Dolnym, gdzie mieścił się sztab inspektoratu. Uniknął dwukrotnie aresztowania przez NKWD. Pierwszy raz wyskoczył oknem zabierając ze sobą radiostację. Potem ukrywał się w Bartłomiejowicach, gdzie po raz drugi uniknął aresztowania, zmieniając w ostatniej chwili miejsce pobytu.
W sierpniu 1944 r., ponownie zarządził mobilizację, w celu zorganizowania oddziału AK mającego pójść na pomoc walczącej Warszawie. Wobec niemożliwości przebicia się do stolicy oddział został zawrócony i ponownie rozformowany. Pozostawał stale w ścisłym kontakcie z Komendą Okręgu Lublin.
W okresie wrzesień - listopad 1944 r., ukrywał się także w Kurowie i Garbowie, skąd udał się na początku listopada 1944 r., do Lublina na odprawę z Komendantem Okręgu Lublin ppłk Franciszkiem Żakiem „Wirem”.

W dniu 10 listopada 1944 r., został aresztowany pod przybranym nazwiskiem Bolesław Trębicki na punkcie kontaktowym przy ul. Chopina, gdzie NKWD zastosowało tzw. „kocioł”. 2 grudnia 1944 r., został osadzony w więzieniu na Zamku Lubelskim. Poddany okrutnemu śledztwu, które trwało około dwóch miesięcy.
Następnie przedstawiono mu akt oskarżenia. W dniu 2 lutego 1945 odbyła się rozprawa przed Wojskowym Sądem Garnizonowym w Lublinie. Wyrokiem WSG Lublin został skazany na karę śmierci. Skazany zostaŁ za to, że będąc oficerem Wojska Polskiego nie zgłosił się do poboru oraz, że będąc czynnym członkiem nielegalnej organizacji, mającej na celu obalenie demokratycznego ustroju Państwa, kontynuował działalność jako jej czynny członek.

Wyrok został wykonany w dniu 25 lutego 1945 r., na Zamku Lubelskim. Pochowany na cmentarzu we wspólnej mogile przy ul. Unickiej w Lublinie. Ten wielce zasłużony żołnierz AK był przez wiele lat przez władze komunistyczne skazany na zapomnienie. W grudniu 1990 r., córka Hanna Kowalska wystąpiła z wnioskiem do sądu o rehabilitację swego ojca.
W dniu 9 marca 1993 r., na sesji wyjazdowej w Lublinie Sąd Warszawskiego OW uznał wyrok wydany przez były WSG w Lublinie za nieważny i w pełni go zrehabilitował. W świetle ustawy z dnia 23 lutego 1991 r., podkreślono w uzasadnieniu wyroku, że przypisywany mu czyn związany był z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Żonaty z Heleną z domu Mścichowska. Miał córkę Hannę, żołnierza Armii Krajowej. Żona z córką do 1942 r., mieszkały w Zamościu, a potem w Puławach. Miał dwóch braci: Mieczysława i Karola oraz dwie siostry: Eugenię i Stefanię.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy.
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1949 r.)
Medal Wojska.
Krzyż AK.
Medal Niepodległości (1932 r.).
Srebrny Krzyż Zasługi (1936 r.).




powrót.


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion