Nr ISSN 2082-7431
Polska Podziemna
Oddziały Dyspozycyjne KG AK.



Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych "Osa"/"Kosa 30".

Dowódca:
płk. sł. st. Józef Franciszek Szajewski "Phillips".

Zastępcy dowódcy:
por. sł. st. piech. Zdzisław Pacak-Kuźmirski "Andrzej".: maj 1942 - luty 1943 r.
kpt. sł. st. piech. Jan Papis (vel Papiewski) "Jerzy", "Antoniewicz".

Szef sztabu (II zastępca), komendant "Kosy-Zagra":
por. rez. art. Mieczysław Kudelski "Wiktor".

Łączniczki dowództwa:
- Irena Klimesz "Bogna, "Władka".: początek 1943 r. - ??
- Aleksandra Sokal "Władka".

Referent Biura Studiów:
por. rez. piech. N.N. "Roman".
Oficer techniczny:
por. rez. sap. Ewaryst Jakubowski "Brat".
Oficer wywiadowczy:
ppor. sł. st. piech. Aleksander Kunicki "Rayski".

Ośrodek Warszawski.

Dowódca:
ppor. sł. st. piech. Jerzy Kleczkowski "Ryś", "Jan", "Bogusław Jan".

Patrol I.
ppor. sł. st. piech. Jerzy Kleczkowski "Ryś", "Jan", "Bogusław Jan".
Patrol II.
ppor. sł. st. piech. Władysław Welwet "Miś", "Bogusław Miś".
Patrol III.
por. sł. st. marynarki Mieczysław Uniejewski "Marynarz", "Bogusław Marynarz".

Ośrodek Krakowski.

Dowódca:
por. sł. st. piech. Edward Madej "Felek", "Bolek", "Bogusław Bolesław".

"Kosa Zagra w Linie", "Zagralin".
Dowódca:
por. sł. st. piech. Bernard Drzyzga "Jarosław", "Bogusław Jarosław".

Samodzielną dotychczas Organizację Akcji Specjalnych wcielono do Kedywu w lutym 1943 r., co było kolejnym etapem tworzenia Kedywu Komendy Głównej AK. Włączona do nowej organizacji "Osa" została tym samym przyłączona do Oddziałów Dyspozycyjnych jako jeden z trzech podstawowych ich członów ("Motor", "Osa", "Liga").
W literaturze przyjęto, że przeniesie "Osy" do Kedywu i zmiana jej kryptonimu na "Kosa" nastąpiło w styczniu 1943 r., jednak ewidencja oficerów "Osy"-"Kosy" podpisana przez płk "Phillipsa" wyraźnie precyzuje jej datę na 1 marca 1943 r. Od tego czasu oblicza się również wydatki na utrzymanie "Kosy". Według np. Tomasza Strzembosza faktyczne włączenie "Osy" nastąpiło kilka lub kilkanaście dni przed datą 1 marca, czyli w lutym tego roku.

W Kedywie "Kosa" otrzymała status zupełnie odrębnej jednostki operacyjnej, podobnie jak to było za czasów Związku Odwetu. Wszystkie ośrodki tej jednostki nigdy nie były szerzej rozbudowaną strukturą, co ze względów konspiracyjnych było właściwe i zrozumiałe.
Ośrodek warszawski ograniczał się w zasadzie do kilkudziesięciu żołnierzy i oficerów. Preliminarz budżetowy za II kwartał 1943 r., oraz zestawienie etatów za kwiecień tego roku wymieniają pod rubryką "Phillips" 44 osoby. Preliminarz za III kwartał podaje jako "wydatki pers. w kom. Kosa" uposażenie dla 51 ludzi, natomiast zestawienie etatów za czerwiec 1943 - 55 osób.
W tym czasie ścisły sztab "Kosy" skupiał 6 ludzi nie licząc łączniczek, natomiast w podstawowych komórkach oddziału krakowskiego, warszawskiego i "Zagralinu" od 45 do 49 żołnierzy.
W oparciu o informacje zwarte w ewidencji oddziału można dziś zrekonstruować organizację warszawskiego zespołu "Kosy". Wiosną dowódcy ośrodka warszawskiego podlegały trzy zespoły (patrole). W patrolach tych zorganizowanych było około 20 żołnierzy, głównie podchorążych, spośród których można wskazać jako uczestników głośnych akcji w Warszawie.

5 czerwca 1943 r., podczas ślubu ppor. "Marynarza" w kościele św. Aleksandra, niemiecka policja bezpieczeństwa aresztowała większość żołnierzy zespołu warszawskiego oraz kilku żołnierzy zespołu krakowskiego. Aresztowanie nie objęło na szczęście członków sztabu "Kosy", nie został także aresztowany dowódca ośrodka warszawskiego - ppor. Kleczkowski "Jurek".
17 września 1943 r., Niemcy spośród aresztowanych żołnierzy "Kosy" 5 czerwca rozstrzelali 12 mężczyzn i 2 kobiety. Byli to: Tadeusz Battek "Góral", Władysław Gabszewicz "Władek", Andrzej Jankowski "Czesław", Mieczysław Jarnicki "Jarema", Andrzej Komierowski "Andrzej", Anna Kośmińska "Basia", Krystyna Milli, Jan Papis vel Papiewski "Jerzy", Stefan Syrek "Niusek", Jerzy Trzaska-Durski "Jurek", Władysław Welwet "Miś". Innych wywieziono do obozów koncentracyjnych i/lub wszelki ślad po nich zaginął.
Po tym ostatecznym jak miało się okazać ciosie, oddział próbował odtworzyć jeszcze por. Kudelski "Wiktor", ale 12 lipca i on został aresztowany na ul. Nowogrodzkiej, wraz z towarzyszącym mu żołnierzem "Kosy" - Stanisławem Jastrem "Helem".
Porucznik "Wiktor" został zamordowany przez Gestapo, podobnie jak prawie wszyscy aresztowani członkowie "Kosy", w tym por. Uniejewski, oraz członkowie ich rodzin. Z pozostałych po pogromie żołnierzy warszawskiego ośrodka Antoni Suchanek "Andrzejek" zginął podczas akcji w listopadzie 1943 r., a Jan Kleczkowski aresztowany został prze niemiecką policję bezpieczeństwa podczas imienin 4 grudnia 1943 r., i rozstrzelany w egzekucji publicznej 10 lutego 1944 r.

Wydatki likwidacyjne "Kosy" objęły wyposażenie dla 11 ludzi, a także wydatki na zapomogi dla aresztowanych i ich rodzin. Dalsze losy dowództwa nie są dziś znane, natomiast spośród ocalałych żołnierzy, część - po niedługim okresie przynależności do OS "Poli" - przerzucono w teren, aby ochronić ich przed aresztowaniami.

Koniec.






Powrót do poprzedniej strony.

Powrót do strony głównej.


copyright 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion