Rejon 2. Śródmieście południowo-wschodnie "XXI-12". .
Komendant:
rtm. Władysław Abramowicz „Litwin”.
Dowództwo:
Zastępca komendanta:
por. rez. Juliusz Łoskoczyński „Serafin”, „Kordian”.
Adiutant:
ppor. rez. kaw. Henryk Dzięgielewski „Dunin”.
Kwatermistrz:
kpt. Antoni Mikołajczak „Czyński”, „Jan”.
Oficer uzbrojenia.
ppor. N.N. „Rejter Zet”.
Lekarz:
kpt. dr Olgierd Buraczewski „Hołomnicki”.
Kapelan:
kpt. ks. Wacław Włoczkowski „Karol Wielki”.
Oficer łączności:
ppor. rez. łącz. Jerzy Mieczysław Zabierzowski „Maciek”.
Dowódca plutonu żandarmerii:
- N.N. „Sas”.
Podinspektor WSOP:
kpt. Zygmunt Netzer „Kryska Mikołaj”.
Oficer gospodarczy:
ppor. rez. Włodzimierz Szonert „Wojciechowski”.
Komendantka Wojskowej Służby Kobiet:
strz. z cenz. N.N. „Wisłocka”.
Oddziały Rejonu.
Zgrupowanie V "Siekiera".
Dowódca:
por. kaw. Roman Rożałowski „Siekiera”.
Dowództwo:
Zastępca dowódcy:
por. rez. Teofil Budzanowski „Tum”.
Adiutant:
por. Kazimierz Wasilewski „Bachus”.
Oficer gospodarczy (kwatermistrz):
ppor. rez. Witold Sommer „Sęk”
Oficer informacyjny:
- N. N.
Oficer broni:
- N.N.
Lekarz:
kpr. pchor. lek. stom. Paweł Jerzy Wiśnicki „dr Jurek”.
Oficer saperów:
ppor. rez. sap. Jerzy Litwin „Wacław”.
Dowódca pocztu:
plut./wachm. Mikołaj Kledzik „Bau”.
Referentka sanitarna WSK:
- Krystyna Michalec „Krystyna”.
Komendantka łączniczek:
- Emilia Jabłońska „Maria”.
1 kompania.
Dowódca:
ppor. Edward Fircho „Leszek”.
Zastępca:
ppor. rez. Wacław Vepo „Robak”.
Szef kompanii:
st. sierż. Feliks Büttner „Orzeł”.
Pluton 132.
Dowódcy:
plut./st. sierż. Wacław Gromek „Piorun”.
pchor N.N. „Tur” (wg. Sławomira Fojcika).
Pluton 133.
Dowódcy:
ppor. rez. Walenty Mironow „Mir”.
plut. Zygmunt Ostrowski Żbik” (wg. Tadeusza Grigo).
Pluton 134.
Dowódcy:
ppor. rez. Edward Lukasz Vepo (Wepo?) „Robak”.
ppor. rez. Walenty Mironow „Mir” (wg. Tadeusza Grigo).
Pluton ckm.
Dowódca:
plut. Mieczysław Śliwik „Knieja”.
2 kompania.
Dowódca:
ppor. Eugeniusz Rutkowski „Goraj”.
Pluton 121.
Dowódca:
ppor. rez. Jan Eichlberger „Góra”.
Pluton 122.
Dowódca:
st. sierż. Antoni Dobrojski „Czech”.
Pluton 123.
Dowódca:
ppor. rez. Stefan Słoński „Jerzy”.
3 kompania.
Dowódca:
ppor. Tadeusz Kuliczkowski „Stojewicz”.
Pluton 124.
Dowódca:
kpr. pchor. Marian Cypel „Zgroza”.
Pluton 128.
Dowódca:
kpr. pchor. Zdzisław Wojciech Szyszkowski „Ostoja”.
Pluton 129.
Dowódcy:
ppor. N.N. „Jastrzębski”.
kpr. pchor. Marian Cypel „Zgroza” (wg. Sławomira Fojcika).
Pluton 130.
Dowódca:
kpr. pchor. Józef Wilczyński „Lidia”.
Pluton sanitarny.
Dowódca:
- sanitariuszka N.N. „Cyganka”.
4 kompania.
Według Sławomira Fojcika plutony tej kompanii były numerowane od 1 do 4.
Dowódca:
ppor. Zygmunt Sapuła „Zygmunt Celiński” (zginął 1 sierpnia 1944).
Pluton 130.
Dowódcy:
kpr. pchor. Tadeusz Budzanowski „Tumek”.
plut. pchor. Janusz Jabłoński „Leszczyc”. (wg. Sławomira Fojcika)
Pluton 131.
Dowódca:
sierż. Jan Urbaniak „Szymański” (zginął 1 sierpnia 1944 r.).
Pluton 1107.
Dowódca:
st. sierż. Edmund Malinowski „Mundek Bumerang”.
Według Sławomira Fojcika funkcjonował w kompanii jeszcze jeden pluton, którym miał dowodzić kpr. pchor. Jerzy Piwoński „Konar”.
5 Kompania.
Podporządkowana komendzie 2 Rejonu.
Dowódca:
ppor. rez. art. Zygmunt Manikowski „Zygmunt Kosma” (zginął 1 sierpnia 1944 r.).
Pluton 190.
Dowódca:
st. sierż. pchor. Tomasz Piątkowski „Grzymała”.
Pluton 192.
Dowódca:
plut. pchor. Lucjan Mindak „Słucz”.
Pluton 194.
Dowódca:
- NN.
Oddział wywodził się ze scalonych z Armią Krajową oddziałów Organizacji Wojskowej „Wilki” oraz Organizacji „Polska Niepodległa”. Po scaleniu włączono go w struktury Obwodu Śródmieście jako V Zgrupowanie 2 Rejonu. Oddziałem dowodził w tym czasie por. Roman Rożałowski „Siekiera”.
W Powstaniu Warszawskim Zgrupowanie "Siekiera" działało jako oddział samodzielny w okresie od 1 do 7 sierpnia 1944 r. Dzień później, czyli 8 sierpnia 2 i 4 kompanie weszły w skład Zgrupowania „Kryska”, natomiast 1 i 3 zostały oddelegowane do dyspozycji dowództwa Podobwodu Śródmieście Południowe.
Według Sławomira Fojcika stan zgrupowania na dzień 31 lipca 1944 r. wynosił cztery kompanie, które skupiały w swoich szeregach 516 żołnierzy, w tym: 443 żołnierzy oraz 73 kobiety w Wojskowej Służbie Kobiet. Według ustaleń Marka Stroka zgrupowanie liczyło 732 żołnierzy skupionych w pięciu kompaniach.
Istnieją także wątpliwości odnośnie przynależności 5 kompanii do "Siekiery". Sławomir Fojcik podaje, że kompania „Kosmy” stanowiła część VII Zgrupowania ("Ruczaj").
Wersję tą potwierdza Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego, w której jest zamieszczona informacja, że kompania początkowo należała do V Zgrupowania, następnie zaś została przeniesiona do VII Zgrupowania.
Z poglądem tym polemizuje Marek Strok, który podważa ustalenia Sławomira Fojcika, wskazując na podstawie źródeł, że kompania „Kosmy” została przeniesiona z VII Zgrupowania „Ruczaj” do V Zgrupowania „Siekiera” jako 5 kompania. Wersję tą potwierdza ordre de bataille zamieszczone w zbiorze dokumentów „Powstanie Warszawskie”, jak również publikacja Tadeusza Grigo.
Nie ulega jednak wątpliwości, że 5 kompania walczyła odrębnie od Zgrupowania „Siekiera”.
Zgrupowanie VII. Batalion "Ruczaj".

Dowódca:
rtm. Czesław Grudziński „Ruczaj”.
Zastępca:
por. Stanisław Ornoch „Babicz”.
Adiutant:
ppor. kaw. Jerzy Henryk Ostrzycki „Łańcuch”.
Lekarz:
kpr. pchor. lek. med. Jan Karol Kostrzewski „Kozioł”.
1 Kompania.
Dowódca:
ppor. Karol Gomułko „Long”.
Pluton 137.
Dowódca:
ppor. rez. piech. Wincenty Olszewski „Pomruk”.
Stan liczebny na pozycjach wyjściowych do powstania: około 40 żołnierzy.
Pluton 138.
Dowódca:
kpr. pchor. Zbigniew Domański „Grom”.
Uzbrojenie: pistolet maszynowy (750 naboi), 7 karabinów, 6 pistoletów, 30 granatów, 25 butelek zapalających.
Pluton 139.
Dowódca:
kpr. pchor. Władysław Majdaks „Błyskawica”.
Stan liczebny na pozycjach wyjściowych do powstania: 36 żołnierzy i 5 sanitariuszek. Uzbrojenie: ręczny karabin maszynowy ("Bren" z 800 nabojami), pistolet maszynowy (trzy magazynki), 9 pistoletów, 15 filipinek, 15 butelek zapalających.
2 Kompania.
Dowódca:
kpt. rez. lek. lek. med. Tadusz Bartoszek „Cegielski”.
Pluton 125.
Dowódca:
ppor. Sławomir Malczewski „Sławek”.
Pluton 126.
Dowódca:
ppor. Konstanty Jabłoński „Jasieńczyk”.
Pluton 127.
Dowódca:
plut. pchor. N.N. „Siwy”.
3 Kompania.
Dowódca:
ppor. rez. Adam Jaworski „Jastrząb”.
Zastępca:
plut. pchor. Stanisław Brażewicz-Dosiółko „Szczyt”.
Pluton 134.
ppor. rez. piech. Władysław Jarczewski „Nałęcz”.
Pluton 135.
Dowódca:
plut. pchor. Tadeusz Rackiewicz „Bicz”.
Stan liczebny plutonu na pozycjach wyjściowych do powstania: 40 żołnierzy oraz patrol sanitarny (5 sanitariuszek). Uzbrojenie: pistolet maszynowy, 2 karabiny, 3 pistolety, 18 granatów.
Pluton 136 ("pocztowy").
Dowódca:
ppor. rez. piech. Mieczysław Ćwikowski „Zbigniew”.
Stan liczebny plutonu na pozycjach wyjściowych do powstania: 38 żołnierzy, 4 sanitariuszki, w tym jedna pełniąca również funkcję łączniczki. Uzbrojenie: pistolet maszynowy, 14 granatów, 6 pistoletów, kilka skrzynek z butelkami zapalającymi.
4 Kompania.
Dowódca:
ppor. NN „Rybak”.
Pluton 181.
Dowódca:
- N.N.
Pluton 182.
Dowódca:
- N.N.
Pluton 183.
Dowódca:
- N.N.
Trzonem Zgrupowania VII były oddziały, które z czasem, w wyniku przeprowadzonych reorganizacji zostały łączone i w efekcie końcowym, już po wybuchu powstania, przekształcone w Batalion "Ruczaj".
Zalążkami VII Zgrupowania były dwa oddziały, które powstały w początkowym okresie okupacji:
1 listopada 1939 r., Józef Suliński "Zawisza" utworzył organizację stricte bojową o nazwie "Polska Niepodległa". Z organizacji tej wywodził się późniejszy 136 pluton, dowodzony przez ppor. Adama Jaworskiego "Jastrzębia" (późniejszego dowódcę 3 kompanii).
W roku 1940 Zygmunt Brandt "Saturn" sformował kompanię szturmową, dowodzoną kolejno przez Stanisława Ornocha "Babicza" (późniejszy zastępca dowódcy Zgrupowania) i ppor. Karola Gomułkę "Longa" (późniejszy dowódca 1 kompanii).
W ostatnich dniach lipca 1944 r. Zgrupowanie liczyło około 1 500 żołnierzy.
I Dywizjon „Jeleń” 7 pułku ułanów lubelskich AK.

W powstaniu Dywizjon został taktycznie podporządkowany dowództwu Zgrupowania VII. Stan organizacyjny w przeddzień wybuchu Powstania Warszawskiego przedstawiał się następująco:
Dowódca:
rtm. Lech Głuchowski „Jeżycki”.
Zastępca:
por. Konstanty Bronikowski „Kostecki”.
Oficer do zleceń:
por. Janusz Poziomski „Habdank”.
Oficer ordynansowy:
ppor. Józef Grzebski „Wiktorowski”.
Adiutant:
ppor. Roman Morawski „Dąbrowa”.
Łącznik dowódcy:
pchor. Józef Jezierski "Aksak".
1107 Pluton Dowodzenia.
Dowódca:
ppor. Andrzej Połoński „Hlebowicz”.
Drużyna łączności.
Dowódca:
pchor. Józef Ciembroniewicz „Wicz”.
Drużyna sanitarna.
Dowódca:
ppor. Włodzimierz Mizger-Chojancki „Chojnacki” „Włodzimierz”.
Drużyna pionierów.
Dowódca:
ppor. Bolesław Janulis „Juriewicz”.
3 Szwadron im. ppłk. Mariana Skrzyneckiego.
Dowódca:
ppor./por. Michał Sroczyński „Nowina”.
1108 Pluton.
Dowódca:
por. Karol Wróblewski „Wron”.
1109 Pluton.
Dowódca:
ppor. Lech Działowski „Prawdzic”.
1110 Pluton.
Dowódca:
ppor. Witold Psarski „Korycki”.
4 szwadron.
Dowódca:
por. Konstanty Bronikowski „Kostecki”.
1111 Pluton.
Dowódca:
ppor. Mirosław Jasiński „Jamont”.
1112 Pluton.
Dowódca:
ppor. Jerzy Kamler „Stolarz”.
1119 Pluton.
Dowódca:
ppor. Zdzisław Dziedzic „Dąbrowski”.
Stan liczebny Dywizjonu: 253 żołnierzy. Na pozycjach wyjściowych do powstania: 233 żołnierzy.
W listopadzie 1939 r., grupa oficerów 7 Pułku Ułanów Lubelskich z Mińska Mazowieckiego, podjęła się próby reaktywowania pułku w konspiracji. Cel ten osiągnięto ostatecznie w grudniu tego roku.
Wówczas to, w ramach Związku Walki Zbrojnej powstał pułk, który w konspiracji otrzymał kryptonim "Mazury". Dowódcą został mjr Veli bek Jedigar "Damazy", przedwojenny oficer kontraktowy tego pułku.
Nowa jednostka, w momencie odtworzenia liczyła 100 żołnierzy zorganizowanych w piątki. Piątki te zostały rozmieszczone na terenie Warszawy oraz powiatu Mińsk Mazowiecki, tworząc łącznie cztery plutony.
Z biegiem czasu pułk ulegał systematycznej rozbudowie. W 1941 r., zdołano sformować:
1) Warszawa "Kompania 77". Trzy plutony, stanowiące kadrowy szwadron pod dowództwem por. Janusza Poziomskiego "Habdanka". Dowódcy plutonów: por. Konstanty Bronikowski "Kostecki", ppor. Michał Sroczyński "Nowina" oraz ppor. Karol Wróblewski "Wron".
2) Powiat Mińsk Mazowiecki. Trzyplutonowy Szwadron "Mazurów". Dowódca: por. Krzysztof Chodkiewicz "Kościesza".
3) Rejon Wyszków-Radzymin. Dwa plutony pod wspólnym dowództwem ppor. Witolda Szaniawskiego "Luśni".
W tym samym roku w ramach pułku uruchomiono intensywną akcję szkoleniową w Warszawie. Zdołano utworzyć szkołę podchorążych w pięciu turnusach, kursy pionierów, regulacji ruchu, kursy pancerne, kierowców oraz kursy sanitarne.
W roku 1942 pułk uległ dalszym zmianom organizacyjnym. W Warszawie, na bazie Kompanii 77 utworzono dwuszwadronowy 1 dywizjon pułku. Jego dowódcą mianowano por. Lecha Głuchowskiego "Jeżyckiego". Dowódcami szwadronów zostali: por. Bronikowski „Kostecki”. oraz por. Sroczyński "Nowina".
W rejonie Wyszkowa, dzięki por. Szaniawskiemu "Luśni" sformowano dwa kolejne plutony, co oznaczało, że szwadron "Mazurów" osiągnął pełny stan osobowy.
Kolejny rok oraz początek 1944 r., był okresem podwyższonej dynamiki wzrostu liczebnego pułku. 30 czerwca 1944 jego stan organizacyjny wynosił 881 oficerów, podchorążych, podoficerów i ułanów. Żołnierze ci zostali zorganizowani w dwa dywizjony i jeden szwadron.
I tak 1 Dywizjon działał na terenie stolicy, 2 Dywizjon swoim zasięgiem obejmował powiaty: Mińsk Mazowiecki, Tłuszcz, Wyszków, natomiast 6 Szwadron operował w rejonie Węgrów-Sokołów.
W marcu 1943 r., zarówno pułk, jak i jego I Dywizjon (warszawski) otrzymały nowy kryptonim "Jeleń", który był elementem herbu ziemi lubelskiej, umieszczonym na sztandarze pułku.
II Batalion WSOP "Narew".
Dowódca.
kpt. art. Zygmunt Netzer "Kryska Mikołaj".
Zastępca:
por. rez. Leszek Skrzetuski "Jelito".
Adiutant:
ppor. rez. Eustachy Burzyński"Jerzy Jurny".
Oficer sztabu:
ppor. Jan Chojnacki "Sobiesław".
Oficer sztabu:
ppor. Zdzisław Rolke "Niemcewicz".
Kwatermistrz:
ppor. rez. Włodzimierz Szonert "Wojciechowski".
Dowódca pocztu (pluton dowodzenia):
plut. pchor. Tadeusz Regiel "Zosiński".
Oficer uzbrojenia:
ppor. N.N. "Rejter Zet".
Lekarz:
kpt. rez. lek. Piotr Załęski "Karol".
Oficer łączności:
ppor. rez. łącz. Jerzy Mieczysław Zabierzowski "Maciek".
Dowódca plutonu żandarmerii:
- N.N "Sas".
Instruktorka Wojskowej Służby Kobiet:
- Jadwiga Kozierowska "Lena Hańcza".
Referentka sanitarna WSK:
Dowódca plutonu WSK-WSOP:
- Irena Kodrycz "Ewa Czajka".
Komendantka łączniczek:
- Danuta Cegielska "Danka Strumień".
21 Kompania.
Dowódca:
Oficer łączności:
ppor. art. Jan Żuchowski "Trojan".
Pluton 211.
Dowódca:
plut. Roman Wilczek "Lupus".
Pluton 212.
Dowódca:
chor. Stefan Kuczyński "Zawierucha".
Pluton 213.
Dowódca:
sierż. Ludwik Stępnik "Piński".
22 Kompania.
Dowódca:
sierż. Józef Kędzierski "Jaszczur".
Zastępca:
sierż. Edward Kędzierski "Gad".
Pluton 221.
Dowódca:
plut. Stanisław Dębicki "Kajtek".
Pluton 222.
Dowódca:
sierż. Edward Kędzierski "Gad".
Pluton 223.
Dowódca:
sierż. Wincenty Kazimierski "Łoś".
23 Kompania.
Dowódca:
por. rez. Tadeusz Kajetan Chełmiński "Warski".
Zastępca:
wachm. Bronisław Smoleński "Surma Bohdan".
Pluton 231.
Dowódca:
ppor. rez. Zygmunt Kowalewski "Prus".
Pluton 232.
Dowódca:
ppor. Jan Cybulski "Głowacki Jerzy".
Pluton 233.
Dowódca:
ppor. Wojciech Ożarowski "Glob".
24 Kompania.
Dowódca:
por. rez. inż. Eligiusz Mieczysław Falęcki "Kwiatkowski".
Zastępca:
plut. Jerzy Terpiłowski "Sas Jacek".
Pluton 241.
Dowódca:
ppor. rez. piech. Józef Majewski "Stef".
Pluton 242.
Dowódca:
ppor. rez. Zdzisław Michałowicz "Iskra".
Pluton 243.
Dowódca:
plut. pchor. Zdzisław Gajczy "Filip".
Bezpośrednio przed powstaniem Batalion liczył 480 żołnierzy. Według innych źródeł 575 żołnierzy. Na pozycje wyjściowe do powstania stawiło się 247 oficerów i szeregowych (w tym 27 kobiet), czyli około 50% stanu.
Uzbrojenie: 2 rkm, kilka pistoletów maszynowych i karabinów, kilkanaście rewolwerów i pistoletów oraz kilkadziesiąt granatów i butelek zapalających. Dowództwo batalionu zainstalowano na ul. Kruczej 6.
Źródła:
* Fojcik Sławomir "Żołnierze AK Kryska".
* Grigo Tadeusz "Powiśle Czerniakowskie 1944."
* Kielanowski Wojciech, Herman Stanisław "Jeleniowcy. Wspomnienia żołnierzy Pułku AK Jeleń".
* Kirchmayer Jerzy "Powstanie Warszawskie".
* Komisja Historyczna Polskiego Sztabu Głównego w Londynie "Polskie Siły Zbrojne w Drugiej Wojnie Światowej. Tom III. Armia Krajowa".
* Komornicki Stanisław "Na barykadach Warszawy".
* Mórawski Karol, Świerczek Lidia "Czerniaków. Warszawskie Termopile 1944".
* Ney-Krwawicz Marek "Struktury Organizacyjne Armii Krajowej" w "Mówią Wieki" nr 9/1986.
* Praca zbiorowa pod redakcją Krzysztofa Komorowskiego "Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny".
* Praca zbiorowa "Oddziały Powstania Warszawskiego".
* Rozwadowski Piotr "Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego, Tom I."
* Strok Marek "Bataliony Iwo i Ostoja".
Koniec.
|