Nr ISSN 2082-7431
Polska Podziemna
Okręg Warszawa ZWZ-AK.
Część II.




Obwód III - Wola "Szesnastka", "16", "43", "XXIII", "III".
Zgrupowanie "Waligóra".



Struktura z 31 lipca 1944 r.:

Dowódcy:
kpt./mjr Janusz Stanisław Dobrski „Żuk”.: 1940 - 3 maja 1941 r.
ppłk Ludomir Wysocki "Rosa", "Mróz".: marzec 1942 - październik 1942 r.
mjr/ppłk kaw. Jan Tarnowski "Lelek", "Waligóra".: kwiecień 1943 - 2 października 1944 r.

Zastępca i oficer operacyjny:
por. Jerzy Dominik „Wilnianin”.: ?? - 13 sierpnia 1944 r.
Adiutant dowódcy:
ppor. Roman Szwarc „Huragan”.
Adiutant Obwodu:
ppor. rez. kaw. inż. mech. Aleksander Karol Wielopolski „Karol 36”.

Kwatermistrz:
kpt. Michał Janecki „Taternik”.
Oficer żywnościowy:
por. N.N. „Tlen”.
Oficer broni:
por. N.N. „Wilk”.

Oficer informacyjny:
por. Andrzej Płachciński „Tranzyt”.
Zastępca oficera informacyjnego:
ppor. piech. Zbigniew Jerzy Kutnik „Tulipan”.
Oficer kontrwywiadu:
ppor. rez. piech. Zygmunt Siedlecki „Turkus”, "Myśliwy".
Zastępca oficera kontrwywiadu:
- Kazimierz Kowalik „Nachalny”.

Oficer łączności:
por. rez. łącz. Eugeniusz Przybysz "Tyczka", „Kulwieć”.: ?? - 8 sierpnia 1944 r.
Oficer saperów:
ppor. rez. sap. Antoni Kostański "Turysta" "Styr".
Dywersja bojowa:
ppor. rez. piech. Stefan Mrozowski "Pik".
Kapelan:
kpt. ks. Władysław Zbłowski „Struś”.

Wojskowa Służba Kobiet.
Komendantka:
- Antonina Biernacik „Jadwiga”.

Kancelaria.
Szef:
- N.N.
Referat wyszkolenia.
Szef:
- N.N.

Referat sanitarny.
Szef:
- N.N. "Janina".
Kierowniczka pięlęgniarek i sanitariuszek:
- Kazimiera Skoszkiewicz-Lubańska.

Na terenie Obwodu zorganizowano 7 punktów sanitarnych, do których przydzielono 72 sanitariuszki i pielęgniarki, z ogólnej liczby 129 zarejestrowanych w WSK na Woli.
Pozostałe 57 miało służyć w 12 patrolach sanitarnych. Głównym punktem sanitarnym na Woli miał być Szpital Wolski przy Płockiej 26. Przed Powstaniem gromadzono tam, w tajemnicy duże ilości środków opatrunkowych oraz leków. Szpital dysponował około 480 łóżkami, z czego 270 było wolnych.

Dla potrzeb powstańczych zaadaptowano również Szpital Zakaźny św. Stanisława przy ul. Wolskiej 37. Ze względu na jego specyfikę do użytku służb sanitarnych III Obwodu oddano jedynie jego część. Przygotowano tu oddzielny blok dla rannych oraz salę operacyjną.
Plany zakładały także przystosowanie plebanii kościoła św. Wawrzyńca przy Wolskiej 140, tuż przy Reducie 56, Szpitala św. Łazarza i Szpitalu im. Karola i Marii.

Referat administracyjny.
Szef:
- Walentyna Jaroszkiewicz "Lira".
Referat WSOP.
Szef:
- N.N.
Referat łączności Łączność Konspiracyjnej "Vk".
Szef:
- N.N.

Wojskowa Służba Ochrony Powstania.
Inspektor:
por. rez. kaw. Tadeusz Zbigniew Gorayski „Topór”.


W dyspozycji dowódcy obwodu:

Pluton saperów.
por. Antoni Kostański „Turysta”, "Styr".

Pluton łączności.
Dowódca:
ppor. łącz. Eugeniusz Kwiatkowski „Jacek-Jano”.

300 Pluton osłonowy dowództwa obwodu (DB-16).
Dowódca:
ppor. rez. piech. Stefan Mrozowski „Pik”.


Rejony:

Rejon I. Górce, Babice, Boernerowo „XXIII-3”.

Dowódca:
por. Stanisław Gabryszewski „Ballo”, „Wieczorek”.
Zastępca:
por. Mirosław Wysocki „Maryś”.

Adiutant:
- N.N.
Oficer informacyjny:
- N.N.
Kwatermistrz:
- N.N.
Oficer żywnościowy:
- N.N.
Oficer broni:
- N.N.
Oficer łączności:
- N.N.
Lekarz:
- N.N.
Kapelan:
- ks. Klemens Leliwa-Średnicki "Buk".


1 Kompania.

Dowódca:
por. Kazimierz Wierzbicki „Stanisław”.
Zastępca:
ppor. rez. sap. inż. Tadeusz Fickowski "Janusz".

Pluton 306.
Dowódca:
ppor. inż. Henryk Czerwiec "Jaskólski".

Pluton 307.
Dowódca:
ppor.inż.Henryk Czerwiec „Jaskólski”.

Pluton 308.
Dowódca:
ppor. rez. sł. sanit. Edward Redel „Lot”.

Pluton 308 A.
Dowódca:
st. sierż. Wacław Bernard „Chemik”.


2 Kompania.

Dowódca:
por. Kazimierz Młodnicki „Mat”.
Zastępca:
chor. Stefan Malec "Tarczyc".
Szef kompanii:
st. wachm. Karol Kotyński "Jastrząb".

Pluton 302.
Dowódca:
st. sierż. Zdzisław Kubicki „Sulima”.

Pluton 303.
Dowódca:
st. sierż. Józef Jan Nowak „Bosman”.

Pluton 304.
Dowódca:
st. sierż. Bolesław Zadrożny „Szczerbiec”.


W skład Rejonu 1 wchodziły również plutony:

Pluton 301.
Dowódca:
st. ogniomistrz Ludwik Nowicki „Ul”.

Pluton 305.
ppor. N.N. „Mir”.

Pluton 309.
Dowódca:
st. sierż. Jan Wysocki „Sęp”.

Pluton 310.
Dowódca:
st. sierż. Wincenty Regulski „Róg”.

Pluton 316.
Dowódca:
- N.N.

Oddziały Rejonu posiadały w magazynach na Ulrychowie: 2 ckm, 11 rkm, 12 pistoletów maszynowych, 85 karabinów i około 150 rewolwerów.


Rejon II. Koło „XXIII-32”.

Dowódca:
por./kpt. Wacław Stykowski „Hal”.
Zastępca:
por. rez. Stanisław Lubański „Wit”.

Adiutant:
plut. pchor. Paweł Wiśniewski "Jarzębina".
Oficer organizacyjny:
sierż. pchor. Stanisław Frey-Kułakowski "Harry".
Oficer informacyjny:
- N.N.
Oficer łączności:
- N.N.
Kwatermistrz:
sierż. Czesław Kohun "Nowina".
Oficer żywnościowy:
plut. Wacław Grabarczyk "Graba".
Oficer broni:
plut. Włodzimierz Kurowski "Mały".
Lekarz:
- N.N.
Kapelan:
- N.N.


I Zgrupowanie/1 Kompania.

Dowódca:
ppor. Władysław Kulasek „Jaśmin”.
Szef kompanii:
st. sierż. N.N. "Bach".

Pluton 318.
Dowódca:
sierż. Józef Biernacki „Dąb”.

Pluton 319.
Dowódca:
sierż. Eugeniusz Oleszkiewicz „Orzech”.


II Zgrupowanie/2 Kompania.

Dowódca
ppor. Aleksander Połoński „Gromada”.

Pluton 320.
Dowódca:
- N.N.

Pluton 321.
Dowódca:
- N.N.

Pluton 322.
Dowódca:
- N.N.

Pluton 327.
Dowódca:
ppor. N.N. "Gryf".
plut. pchor. Marian Lewandowski „Ryś I”.


III Zgrupowanie/3 Kompania.

Dowódca:
ppor. Romuald Podwysocki „Ostoja”.
Zastępca:
ppor. rez. piech. Franciszek Leon Potocki "Laos".
Szef kompanii:
plut. Tadeusz Zieliński "Jeleń".

Pluton 325.
Dowódca:
ppor. rez. piech. Franciszek Leon Potocki „Laos”.

Pluton 342.
Dowódca:
ppor. Stanisław Biernaciak „Błysk”.


IV Zgrupowanie/4 Kompania.

Dowódca:
ppor. Herman Głowacki „Prus”.

Pluton 343.
Dowódca:
plut. pchor. Czesław Więcko „Żar”.

Pluton 344.
Dowódca:
plut. N.N. "Oskierko".

Pluton 345.
Dowódca:
plut. N.N. „Oskierko”.


Rejon III. Czyste „XXIII-33”.

Dowódca:
kpt./mjr Stanisław Stefaniak „Stefan”, "Wojownik".


Zgrupowanie/III Batalion OW PPS im. Stefana Okrzei.

Dowódca:
kpt. Karol Kryński „Waga”.: ?? - 3 sierpnia 1944 r.
Zastępca:
por. Henryk Sawicki "Rafał".
Szef batalionu:
plut. Jan Kozłowski "Iwan".
Szef polityczny:
st. sierż. Edward Adamski „Czarny”.

Pluton 317.
Dowódca:
ppor. Edward Śmieszek „Sęp”.

Pluton 321 A.
Dowódca:
ppor. łączn. Ernest Jaśkowiak „Czarny”.

Pluton 323.
Dowódca:
st. ogniomistrz Jan Ostrowski „Hart”.

Pluton 335.
Dowódca:
st. sierż. Marian Brzozowski „Dąb”.

Pluton 336.
Dowódca:
st. sierż. Tadeusz Rogowski „Szewc”.

Pluton 337.
Dowódca:
sierż. Wiktor Łuniewski „Radomiak”.


Batalion Oddziałów Wojskowych Pogotowia Powstańczego Socjalistów istniał w okresie od maja 1940 do sierpnia 1944 r. W roku 1942, w ramach akcji scaleniowej został on włączony do Armii Krajowej i przydzielony do III Rejonu Obwodu Wola.
Batalion utworzono na fundamencie Wolskiego Robotniczego Batalionu Obrony Warszawy, który we wrześniu 1939 r., brał udział w obronie stolicy.
Pierwsze grupy oddziału rozpoczęto formować w maju 1940 r., z inicjatywy Stefana Bieniasza, Edwarda Adamskiego i Jana Kozłowskiego - pracowników zakładów „Lilpop, Rau i Loewenstein” i jednocześnie członków partyjnej milicji „Akcji Socjalistycznej PPS”.

Oddział tworzony był jako kadrowy III Wolski Batalion Gwardii Ludowej WRN. Początkowo składał się z trzech kompanii kadrowych, a od 1943 z sześciu.
W przeciągu 1940 r., zdołano utworzyć trzy zespoły dowództw organizowanych kompanii. Na początku 1941 r., każda z trzech kompanii kadrowych liczyła od 40-60 żołnierzy. W 1942 r. w skład batalionu wchodziło 170 żołnierzy.

Pierwszym dowódcą i jednocześnie organizatorem oddziału był Stefan Bieniasz „Jagniątko”, który pełnił funkcję szefa Wydziału Wojskowego PPS–WRN w okręgu Wola. Po jego aresztowaniu w kwietniu 1944 r., kierownictwo wydziału i funkcję dowódcy batalionu objął sierż. Edward Adamski „Czarny”, „Major”.
W 1942 r., dowódcą systemu szkoleniowego został kpt. rez. Karol Kryński „Waga”. Na przełomie 1942 i 1943 r., batalion otrzymał imię Stefana Okrzei.

W 1941 r., do oddziału włączone zostały grupy młodzieży z rozbitych grup konspiracyjnych Orląt Związku Strzeleckiego, z drużyny im. Stefana Batorego, Hufca Wola. Z uwagi na brak oficerów na przełomie 1940 i 1941 pięciu żołnierzy maturzystów skierowano na kurs podchorążych, organizowany przez warszawskie zgrupowanie Gwardii Ludowej WRN.
W grudniu 1941 r., szkołę podchorążych ukończyła grupa żołnierzy batalionu dzięki czemu rozpoczęto proces formowania następnych kompanii. W latach 1942–1943 napłynęło około 180 nowych żołnierzy (głównie młodzieży), co umożliwiło stworzenie kolejnych trzech kompanii (4, 5, 6).
W tym samym okresie przeszkolono na kursach podchorążych dodatkowo dwie grupy.

Według stanów wyjściowych do Powstania batalion liczył sześć plutonów (dawnych kompanii) liczących ok. 400 żołnierzy. Według innej wersji batalion liczył 420 żołnierzy i posiadał 95 sztuk broni w tym 4 ckm.


Kompania "Asa".

Dowódca:
por. Stanisław Bilewicz „As”.

Pluton 314.
Dowódca:
kpr. pchor. Wiesław Kasprzykowski „Ostoja”.: ?? - połowa lipca 1944 r.
kpr. pchor. Jerzy Zalewski „Wilk”.: ?? - 1 sierpnia 1944 r.

"Pluton 315.
Dowódca:
kpr. pchor. Kazimierz Derkacz„Dzidek”.: ?? - 1 sierpnia 1944 r.

Najprawdopodobniej także:

Pluton 346.
Pluton 347.
Pluton 348.
Pluton 349.
Pluton 350.
Pluton 351.
Pluton 352.

2 Kompania. (?)

Pluton 353.
Pluton 354.
Pluton 355.
Pluton 356.
Pluton 357.
Pluton 358.
Pluton 359.


Początkowo Obwód składał się z czterech rejonów. Na początku 1942 r., z jego struktur wyłączono Rejon IV Powązki i przeniesiono do Obwodu II Żoliborz.
Po dokonaniu tych zmian Obwód dzielił się więc na trzy rejony, z których dwa (I i III) miały charakter zewnętrzny (I Rejon graniczył z IV Obwodem Ochota, natomiast Rejon III z II Obwodem Żoliborz).

Podobnie jak w innych obwodach Rejony zostały podzielone na zgrupowania bojowe, składające się z kilku lub kilkunastu plutonów, zależnie od swoich zadań.
Ustalone jeszcze w 1940 r., kryptonimy dla Woli rozpoczynać się miary od litery W, natomiast numeracja plutonów od liczby 300. Wraz z upływem czasu kryptonimy te jednak nie przyjęły się.

Rejon I administracyjnie obejmował południową część Woli (Czyste). Był to obszar od południa ograniczony torami kolejowymi, biegnącymi wzdłuż ulic Kołomyjskiej i Skalmierzyckiej, od wschodu granicę Rejonu stanowiła ul. Karolkowa, aż do jej skrzyżowania z Wolską.
Od północy I Rejon graniczył z Rejonem II na linii: Wolska do Sokołowskiej, Sokołowska do Górczewskiej i Górczewską na zachód do krańców miasta.

Rejon II obejmował Koło i tereny cmentarzy wyznaniowych: kalwińskiego, ewangelickiego, żydowskiego i katolickiego (powązkowskiego). Od południa graniczył z Rejonem I. Granica północna biegła wzdłuż ul. Wawrzyszewskiej do torów kolei obwodowej i dalej wzdłuż tych torów aż do węzła w okolicach ul. Burakowskiej.
Od północy Rejon II graniczył z IV Rejonem Śródmieścia wzdłuż ulic Karolkowej i Okopowej.

Rejon III obejmował obszar zamknięty od południa i wschodu granicą z II Rejonem, od północy - linią Powązkowskiej, od zachodu - granicą miasta.


Źródła:

* Komorowski Krzysztof "Bitwa o Warszawę '44: Militarne aspekty Powstania Warszawskiego".
* Praca zbiorowa "Oddziały Powstania Warszawskiego".
* Puchalski Zbigniew "Walki powstańcze na Woli w r. 1944 w: Rocznik Warszawski X".
* "Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom I" .



Koniec.



powrót.


copyright 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion