Numer ISSN: 2082-7431


Ocean Indyjski i wody Południowej Afryki (1939-1945).



Ocean Indyjski stanowił dla Kriegsmarine odległy teatr działań wojennych.
Duże jednostki nawodne pojawiły się na tam zaledwie dwukrotnie. W listopadzie 1939 pancernik kieszonkowy "Admiral Graf Spee" zapuścił się na wody Kanału Mozambickiego, zatapiając tam 1 statek handlowy. W lutym 1940 r., w tym samym rejonie, pancernik kieszonkowy "Admiral Scheer" posłał na dno 3 statki oraz zdobył czwarty.

Intensywniej działały na Oceanie Indyjskim niemieckie krążowniki pomocnicze.
"Atlantis" operował tam od maja 1940 do sierpnia 1941 r., zatapiając lub zdobywając w tym okresie 14 statków.
"Orion" pojawił się na Oceanie Indyjskim dwukrotnie: w sierpniu-wrześniu 1940 i marcu-czerwcu 1941 r., lecz jego działalność okazała się bezowocna.
Podobnie było i w przypadku "Kometa" (luty-czerwiec 1941 r.).
"Pinguin" pomiędzy sierpniem 1940 r. a majem 1941 r.,zniszczył lub zdobył na Oceanie Indyjskim 13 statków. Sam uległ zatopieniu 8 maja 1941 r. na wschód od Półwyspu Somalijskiego, w walce z brytyjskim ciężkim krążownikiem "Cornwall".
Podobny los spotkał "Kormorana", operującego na Oceanie Indyjskim od maja do listopada 1941 r., (jego ofiarą padły 3 statki). Rajder ten został zniszczony u zachodnich wybrzeży Australii (19/20.11.41) przez lekki krążownik HMAS "Sydney", który w starciu z "Kormoranem" również zatonął.
"Thor", działający na Oceanie Indyjskim od kwietnia do września 1942 r., zatopił lub obsadził załogą pryzową 5 statków.
"Michel", który operował tam w okresie listopad-grudzień 1942 r., zatopił 2 statki. Podczas swego drugiego rajdu, w czerwcu 1943 r., zniszczył 2 dalsze.

Najintensywniejsze działania na Oceanie Indyjskim i jego peryferiach prowadziły jednak U-Booty.
Pierwsze z nich (U-68, U-505 pojawiły się pod Capetown w kwietniu 1942 r. Większe operacje rozpoczęły się dopiero w październiku 1942 r., gdy rejon Przylądka Dobrej Nadziei osiągnęła grupa "Eisbär" - 4 jednostki typu IXC. Odniosły one duży sukces, do grudnia 1942 r., zatapiając 23 jednostki handlowe o łącznym tonażu 155 335 BRT. Jeśli uwzględnić statki, zniszczone przez nie na Atlantyku w drodze do rejonu patrolowego (11, razem 60 829 BRT), ich wynik był wręcz rewelacyjny: 216 164 BRT.
W tym samym czasie na sam Ocean Indyjski wpłynęły 4 krążowniki podwodne typu IXD2, działając do grudnia 1942 r., na wodach Kapsztadu, Durbanu i Lourenco Marques. Ich osiągnięcia również były znaczące: 27 zatopionych statków (161 407 BRT), przy stracie 1 U-Boota (U-179).
Nieco skromniejszy sukces przypadł w udziale 5 jednostkom typu IXC grupy "Seehund", które w okresie luty-marzec 1943 r., zatopiły na wodach Afryki Południowej i Wschodniej 20 statków (około 123 000 BRT).

Od maja do sierpnia 1943 r., na Oceanie Indyjskim działała kolejna grupa krążowników podwodnych (1 typu IXD1 i 6 typu IXD2). Ponownie osiągnęły one znaczące rezultaty - operując na obszarze od Przylądka Dobrej Nadziei po Madagaskar zniszczyły 36 statków (w sumie około 200 000 BRT). Wynik ten był niższy od oczekiwanego. Mimo to zasługuje na uwagę w zestawieniu z katastrofalną klęską, jaką U-Booty poniosły w tym okresie na Północnym Atlantyku - tym bardziej, że z okrętów wysłanych na Ocean Indyjski utracono zaledwie 1 (U-197).
Pośrednim rezultatem tego wypadu były również uciążliwe dla Sprzymierzonych zakłócenia żeglugi na Oceanie Indyjskim oraz wymuszenie na nich przesunięcia tam poważnych sił do zwalczania okrętów podwodnych i eskortowania statków.

17 lipca 1941 r., pierwszy U-Boot (U-511, okręt przekazany japońskiej marynarce wojennej), zawinął do nowej, dalekowschodniej bazy zaopatrzeniowej Kriegsmarine: portu w Penangu na Malajach. W sierpniu 1943 r. do Penang przybył U-178 z grupy krążowników podwodnych, dając początek długiej serii U-Bootów korzystających z tego punktu oparcia dla działań Kriegsmarine na Oceanie Indyjskim. Oprócz Penangu Japończycy udostępnili Niemcom bazy w Singapurze, Jakarcie (Batawii) i Surabai (oraz Kobe w Japonii).

Przez Ocean Indyjski prowadziły również trasy niemieckich łamaczy blokady, utrzymujących komunikację morską pomiędzy Europą a Japonią. Przewoziły one zwłaszcza surowce i materiały cenne dla przemysłu zbrojeniowego, a oprócz tego zaopatrzenie dla jednostek Kriegsmarine na Dalekim Wschodzie. Początkowo wykorzystywano w tej roli zwykłe statki handlowe. Z czasem wzrosło jednak ryzyko towarzyszące takim rejsom - wobec przewagi Sprzymierzonych na morzu prawdopodobieństwo przedarcia się przez ich blokadę stało się w końcu bliskie zeru. Funkcję transportowców przejęły więc niemieckie, włoskie i japońskie okręty podwodne, (po kapitulacji Włoch Kriegsmarine zagarnęła ich jednostki transportowe). Także i te jednostki wykorzystywały bazę w Penang.

Z 11 U-Bootów grupy "Monsun", którą skierowano na Ocean Indyjski latem 1943 r., jedynie 5 (typu IXC/40) dotarło na jego wody. Od września do listopada 1943 r., patrolując m.in. pod Mombasa, Kolombo i Bombajem, zatopiły one 6 statków i 6 żaglowców (łącznie 33 800 BRT). Spośród nich Alianci zniszczyli jeszcze U-533, pozostałe jednostki zawinęły do Penang w listopadzie 1943 r.

W 1943 r. straty alianckiej żeglugi handlowej na Oceanie Indyjskim zadane przez U-Booty, wyniosły 46 jednostek - 227 247 BRT. Utracono 2 U-Booty.

W 1944 r. Penang osiągnęły dalsze U-Booty wysyłane na Daleki Wschód, lecz nigdy nie przebywało w tej bazie więcej niż kilka okrętów naraz. Z początkiem tego roku Niemcy przekonali się, jak bardzo jest ona cenna, bowiem Brytyjczycy zdołali wytropić i zniszczyć zbiornikowce "Charlotte Schliemann" i "Brake", z których usług korzystały dotychczas U-Booty na Oceanie Indyjskim. Dalekowschodnie bazy, dysponujące dosyć prymitywnym zapleczem technicznym, wykorzystywano do uzupełniania zapasów paliwa, żywności i torped, jednak U-Booty wypływające z nich na kolejne patrole przeważnie kierowały się później z powrotem do Europy (często wykorzystywano je też jako podwodne łamacze blokady). Tylko nieliczne wracały z patrolu do Penang czy innych portów dalekowschodnich.
Należał do nich U-862, który jako jedyny U-Boot odbył patrol (z Jakarty, listopad 1944-luty 1945), podczas którego zapuścił się na Pacyfik (zatopił 2 statki u wybrzeży Australii). W 1944 r. skierowano na Ocean Indyjski ogółem 21 U-Bootów.

Pod koniec roku 1944, wskutek kłopotów paliwowych, w znacznej części zrezygnowano z wykorzystywania portu w Penang, a główną bazą Kriegsmarine na Dalekim Wschodzie stała się Jakarta na Jawie. Wobec utraty baz atlantyckich we Francji, co znacznie utrudniło komunikację z placówkami Kriegsmarine w Azji Południowo-Wschodniej, wycofano z Oceanu Indyjskiego większość okrętów podwodnych. Ostatnim alianckim statkiem zatopionym na Oceanie Indyjskim był kanadyjski "Point Pleasant Park" (U-510, 23.02.45)
W roku 1944 U-Booty zatopiły na Oceanie Indyjskim 42 jednostki handlowe, (219 922 BRT) kosztem 6 straconych okrętów podwodnych (U-168, U-196, U-198, U-537, U-852, U-859), w 1945 r. - 1 statek o tonażu 7176 BRT w zamian za 1 zniszczony U-Boot (U-183).

Straty żeglugi Sprzymierzonych, poniesione w wyniku działalności U-Boootów na Oceanie Indyjskim w latach 1943-1945, zamknęły się liczbą 89 statków handlowych o zsumowanym tonażu 454 345 BRT.
Kriegsmarine zadała je kosztem 9 utraconych U-Bootów.
Niemieckie operacje okazały się zatem stosunkowo skuteczne.
Przy stratach własnych o wiele niższych w porównaniu z pozostałymi teatrami działań morskich, U-Booty wyrządziły znaczne szkody żegludze alianckiej. Wojna podwodna, choć prowadzona na peryferyjnym z pozoru obszarze, w pewnych okresach przynosiła bardziej pozytywne rezultaty niż w innych rejonach globu - nie wyłączając decydującego dla jej ostatecznego wyniku obszaru Północnego Atlantyku.


powrót do strony głównej

© copyright 2006 - 2008, Tomasz "Halsey" Borówka
Design by "Scypion", "Butryk"