Wychowanie za pomocą słowa i obrazu.
Nazistowskie Niemcy pragnęły wychować dziewczęta na kobiety domowe. Najważniejszą ich rolą miało być macierzyństwo.
III Rzesza bardzo starannie
przygotowała się do rozpropagowania ideału niemieckiej kobiety. Działania wychowawcze rozpoczynały się już od najmłodszych lat dziecka.
Książki, programy szkolne, czasopisma adresowane do dziewczynek miały rozbudzić w nich chęć posiadania jak największej liczby dzieci.
Wraz z dorastaniem zmieniała się forma przekazu, ale nie treść. Oddziaływano również na dorosłe kobiety, którym przypominano o powinnościach
wobec narodu. W tym celu organizowano specjalne wystawy, pisano książki i artykuły.
Literatura.
Niezwykle popularna była powieść rodzinna, hołdująca czystości rasowej.
Zadaniem jej było uświadomienie rasowe narodu i usprawiedliwienie działań podjętych przeciwko ludziom spoza aryjskiego kręgu. Przykładem
takiej książki może być "Das Wunschkind" ("Upragnione dziecko"), Iny Seidel (wydana w 1930 r.), która gloryfikowała niemiecką matkę
rodzącą dziecko wbrew trudnościom ekonomicznym i sytuacji zdrowotnej.
Kult macierzyństwa pojawiał się również w utworach lirycznych, jako przykład może posłużyć wiersz Friedricha Ludwiga Barthela pt.
"Von Männern und Müttern":
"Matki są zawsze takie same,
Kładą się na polu, jak pole rozłożyste
Poddają się pługowi. Śpią-
Tak można sądzić; ale one
Przyjmują w siebie rozkosz i poczęcie"
(cyt. za Grunberger, s. 422.)
Dużą popularnością cieszyła się książka Carossy pt. "Der Arzt Gion", której bohaterką była wiejska dziewczyna, uosobienie matki,
strażniczki natury i moralności. Książki, które przeciwstawiały się propagowanemu obrazowi kobiety spotykały się z ostrą reakcją. Tak stało się
w przypadku powieści Marii Grengg pt. "Die Kindlmutter". Jeden z krytyków napisał o niej:
"Bezdzietne małżeństwo nie jest małżeństwem, lecz uznaną formą prostytucji, kobieta, która wychodzi za mąż nie mając zamiaru mieć dzieci,
pod względem moralnym jest niewiele lepsza od zwykłej dziwki", (Król, s. 475.).
U dziewcząt utrwalano również stereotyp Żyda.
W słynnej książce pt. "Der Giftplitz" Ernsta Hiemera Żydów przedstawiono jako złych ludzi. Obraz Żyda miał na długo zapaść w pamięci
dzieci. Gudrun Pausewang na zawsze zapamiętała jedną z opowieści zamieszczonych w tej książce:
"(...) Matka wysyła swoją córkę do dentysty, mała siedzi w poczekalni z inną dziewczynką, która naraz zostaje wezwana przez lekarza.
Dentysta ma naturalnie twarz Żyda, krzywy nos, obwisłe wargi, worki pod oczami. No więc ta dziewczynka, ta druga, zostaje sama w poczekalni i
nagle słyszy dochodzący z gabinetu krzyk: ‹O nie, panie doktorze, proszę nie, panie doktorze !›. A potem zalega cisza.
I wtedy wychodzi lekarz, który skinieniem wzywa ją do środka. Ale ona ucieka. I teraz jako dziecko pozostaję z pytaniem, co ów Żyd na miłość
boską zrobił tamtej dziewczynce ?
Oczywiście, że to niesamowicie pobudzało moją wyobraźnię". (cyt. za Guido Knopp, Dzieci Hitlera, s. 112).
Prasa.
"Völkischer Beobachter" często poruszał tematykę kobiecą.
W jednym z numerów pisano: "W sierpniu 1939 roku odznaczone zostaną trzy miliony niemieckich matek; w przyszłości wszyscy członkowie
partyjnych organizacji młodzieżowych będą zobowiązani salutować kobietom noszącym Honorowy Order Matki: w ten sposób młode pokolenie odda
należny im hołd". (cyt. za Grunberger Richard, Historia społeczna Trzeciej Rzeszy, s. 285).
Innym razem na łamach tego czasopisma krytykowano nadmiernie umalowane kobiety. Wizerunek kobiety niemieckiej zmieniał się na przestrzeni lat.
Co ciekawe na początku lat 30 w czasopismach "Die Junge Dame" (Młoda dama) i "Elegante Welt" (Elegancki świat) propagowano
obraz szykownej, eleganckiej Niemki, Z kolei te same czasopisma w latach 40 koncentrowały się na ukazaniu kobiety jako świadomej matki i żony.
Organizacje kobiece również wydawały czasopisma.
NS-Frauenschaft od 1932 roku wydawał dwutygodnik pt. "NS-Frauenwarte". Pod koniec wojny dwutygodnik ten przekształcił się w miesięcznik.
W "NS-Frauenwarte" koncentrowano się głównie na kulcie macierzyństwa. Druga organizacja kobieca, Deutsches Frauenwerk, wydawała pismo
pt. "Frauenkultur im Deutschen Frauenwerk".
Wiele czasopism adresowano do dziewcząt zrzeszonych w Hitler-Jugend:
- "Das deutche Mädel"
- "Das junge Deutschland"
- "Jugend und Heimat"
- "Musik in Jugend und Volk"
- "Die Spielschar"
- "Die Stunde der jungen Nation"
"Elegante Welt" zniknął z rynku prasowego w 1943 roku, a inne czasopisma kobiece wraz z "Die Junge Dame" połączono w jedno
"Kamerad Frau". Już sam tytuł oddaje charakter tego czasopisma.
Tematyka pism kobiecych obejmowała główne prowadzenie domu i macierzyństwo. Magazyny kobiece często drukowały zdjęcia roześmianego Führera,
który był ubóstwiany przez kobiety. Popularnością cieszyły się również fotografie żon i dzieci czołowych nazistów, a czasem nawet
"pogodnych" więźniów obozów koncentracyjnych z filiżanką kawy w ręku.
Wystawy.
Rozrodczość była częstym tematem wystaw.
Na jednej z nich uświadamiano, że najwybitniejsze postaci historyczne wywodziły się z wielodzietnych rodzin, jak np. Jan Sebastian Bach.
We Wrocławiu w latach 1933-1945 odbyło się 159 wystaw bezpośrednio zorganizowanych przez środowisko wrocławskie. Wiele z nich powstało z
myślą o kobietach. Najczęściej dotyczyły prowadzenia domu i opieki nad potomstwem. W latach 1937-1938 odbyła się m.in. wystawa pt.
"Meisterarbeiten deutscher Blumenbinderei" (Mistrzowskie prace niemieckiej sztuki układania kwiatów), wystawy krawieckie i tekstylne.
Jedną z najważniejszych wystaw adresowanych do kobiet była "Frau und Mutter - Lebensquell des deutschen Volkes" (Kobieta i matka -
źródło życia niemieckiego narodu). Po raz pierwszy odbyła się we Wrocławiu od 20.09. do 31.10.1940 r. Celem jej było: "ukazanie wielkiego
znaczenia kobiety we wszystkich dziedzinach życia narodu niemieckiego oraz przedstawić jej rolę pod względem wychowawczym i historycznym.
To zadanie wystawy jest szczególnie usprawiedliwione ze względu na dokonania niemieckiej kobiety w czasie wojny",
(cyt. za Kamiński, s. 212).
Na wystawie oprócz oglądania obrazów, rzeźb, książek i wyrobów ludowych można było posłuchać wykładów na temat "Pielęgnacja i karmienie
niemowląt", "Kobieta i zawód", "Kobieca pielęgnacja zdrowia" (wykłady odbywały się od 28 do 30 października).
Na wystawie nie mogło zabraknąć przywódczyni kobiet III Rzeszy, pani Gertrud Scholtz-Klink. Wygłosiła ona przemówienie do żeńskiej części
narodu niemieckiego, w którym podkreślała rolę niemieckiej kobiety: "...jesteśmy na tyle silne, żeby dać Wodzowi dzieci- broń, której
potrzebuje, aby osiągnąć wielkie zwycięstwo", (cyt. za Kamiński, s. 214.).
Kobiety chętnie oglądały cykl wystaw pt. "Heim und Mode" (Dom i moda).
Podczas jej wielokrotnych edycji uczono kobiety jak należy prowadzić dom, prezentowano nowinki gospodarstwa domowego, artykuły spożywcze.
W 1938 r. hasło wystawy brzmiało: "Narodowa Gospodarka- Gospodarka Domowa". Organizatorom zależało aby wystawę obejrzało jak
najwięcej kobiet, dlatego przygotowano szereg udogodnień, np. w 1937 r. zorganizowano specjalne pociągi i zniżki na bilety niedzielne dla
kobiet z prowincji.
W maju 1934 r. we Wrocławiu zorganizowano wystawę pt. "Für die Volkgesundheit" (Dla zdrowia narodu). Wystawa miała uświadomić kobietom,
że uzależnienia mogą być przyczyną pogorszenia się materiału genetycznego, co może niekorzystnie wpłynąć na wartość rasową narodu niemieckiego.
Bibliografia:
1. Burleigh Michael, Trzecia Rzesza. Nowa historia., Książka i Wiedza, Warszawa 2002
2. Grunberger Richard, Historia społeczna III Rzeszy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994
3. Kamiński Artur, Wrocławskie targi i wystawy w systemie propagandy hitlerowskiej w latach 1933 - 1944, Wydawnictwo Uniwersytetu
Wrocławskiego, Wrocław 2001
4. Knopp Guido, Dzieci Hitlera, Świat Książki, Warszawa 2008
5. Król Eugeniusz Cezary, Propaganda i indoktrynacja narodowego socjalizmu w Niemczech 1919 - 1945: studium organizacji, treści, metod
i technik masowego oddziaływania, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk: Rytm, Warszawa 1999
6. Sobieszczyk Agnieszka, Narodowosocjalistyczne organizacje kobiet w Trzeciej Rzeszy na przykładzie NS-Frauenschaft i Deutsches,
Frauenwerk, Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi, t. XXVIII, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004
|