Żołnierze tej dywizji otrzymali 1 Krzyż Rycerski Żelaznego Krzyża.

Rodowód jednostki:
30.07.1943 - 22.10.1943 - Galizische SS-Freiwilligen-Division
22.10.1943 - 27.06.1944 - 14.Galizische SS Infanterie Division
27.06.1944 - 15.01.1945 - 14.Waffen-Grenadier-Division der SS (galizische Nr.1)
od 15.01.1945 - 14.Waffen-Grenadier-Division der SS (ukrainishe Nr.1)

Dowódcy:
15.07.1943 - 19.11.1943 - SS-Brigadeführer Walter Schimana
19.11.1943 - 10.05.1945 - Oberführer Fritz Freitag, (samobójstwo), - od 1944.04.20 - SS-Brigadeführer
Uwaga:
- w lipcu 1944 r., (w kotle pod Brodami), F. Freitag tymczasowo zdaję dowództwo i komendę nad rozproszonymi oddziałami obejmuje gen. Lindemann
   (20 - 28.07.1944)
- w maju 1945 r., po samobójstwie F. Freitaga nieformalną komendę nad udającymi się do niewoli jednostkami obejmuje gen. M Krata.

Szef sztabu:
22.10.1943 - ??.01.1944 - SS-Hauptsturmführer Otto Behrendt
??.01.1944 - ??.05.1945 - SS-Sturmbannführer Wolf-Dieter Heike

Historia.
Przygotowania do utworzenia "Ukraińskiej" dywizji Waffen SS rozpoczęły się z początkiem 1943 r., (choć pierwszy próbny zaciąg ok. 1000-2000 żołnierzy do SS nastąpił prawdopodobnie już październiku 1941 r. Dalszy ich los nie jest dokładnie znany, prawdopodobnie zostali rozproszeni po różnych oddziałach, trafili również do załóg obozów koncentracyjnych i zagłady). Dla terenu dystryktu Galicji Niemcy, z inicjatywy Otto Wachtera, (gubernatora Galicji), powołali tzw. "Wijskowa Uprawa" (Kierownictwo Wojskowe) pod dowództwem płk. Alfreda Bisanza. Stronę ukraińską reprezentował gen. Wiktor Kurmanowycz. Głównym celem tego "ciała" było organizowanie poborowych - przedwojennych obywateli Polski - na potrzeby Rzeszy. Nie został za to wyznaczony (wzorem łotewskim czy estońskim), inspektor jednostek ukraińskich. "Wijskowa Uprawa" w pierwszej kolejności organizowała ludzi do służby pomocniczej w Wehrmachcie, artylerii p-lot w Rzeszy, a nawet pracy w przemyśle zbrojeniowym.

Decyzja o utworzeniu dywizji zapadła 28 kwietnia 1943 r. Wiązało się to z specjalną ceremonią która miała miejsce tego dnia we Lwowie. Gubernator Wachter szczególnie podkreślał przy tym udział "Galicji" i jej mieszkańców w umacnianiu Wielkich Niemiec jako zapory przed bolszewizmem. Dr. Wasyl Laba (szef referatu religijnego w Kierownictwie Wojskowym), zaś przyrównywał tworzenie dywizji do strzelców siczowych, którzy mają stanowić zaczątek "armii ludu Ukrainy".

Już w maju rozpoczął się werbunek do tzw. SS "Galizen" - czyli Legionu Galicyjskiego Waffen SS. Obowiązkowi rejestracji podlegali mężczyźni urodzeni w latach 1920-1925 (oraz podoficerowie do 40. roku życia). Zgłosiło się łącznie około 80 tysięcy mężczyzn z czego zakwalifikowano blisko 50 tyś. Do nowoformowanej jednostki trafili też niektórzy oficerowie z batalionu "Nachtigall", (trzeba jednak zaznaczyć, że batalion ten nie został włączony jako całość do dywizji).
15 lipca dowódcą jednostki zostaje mianowany SS-Brigadeführer Walter Schimana.
18 lipca nastąpiło uroczyste "odprawienie" pierwszego transportu ochotników z Lwowa. Pierwsze jednostki dywizji były formowane dopiero z końcem sierpnia. Oficerowie i podoficerowie i rekruci ukraińscy przechodzili też w tym czasie szkolenia na poligonie w Heidelager. Niektórzy odbywali szkolenia specjalistyczne w Rzeszy. Utworzono w tym czasie prowizoryczne 3 pułki pod ukraińskim dowództwem (Legion-Sturmbannführer der SS E. Pobuhuszczy, Legion-Hauptsturmführer der SS B. Barwiński oraz Legion-Hauptsturmführer der SS S. Kotyl).
Na koniec 1943 r. dywizja liczy ok. 12600 ludzi. Część rekrutów trafia też do Dywizji "Wiking" oraz "Hohenstaufen". Niemcy równolegle tworzą ukraińskie pułki policji SS (od 4 do 8).

We wrześniu 1943 r. rozpoczęło się zasadnicze zgrywanie dywizji na poligonie w Nowej Dębie. Wtedy to też ukończono formowanie dywizji. Tworzenie jednostki ze zrozumieniem przyjął też metropolita Andrzej Szeptycki, dzięki czemu miała ona również własnych, prawosławnych kapelanów w liczbie 12, (przydzielono ich do poszczególnych pułków oraz samodzielnych batalionów i kompanii dywizyjnych). Mimo pomyślnie przeprowadzanej rekrutacji H.Himmler pozostawał ostrożny, 30 lipca wydał polecenie, by nie używać sformułowania "Ukraińska" dywizja , zamiast tego "Galicyjska" (co miało też odzwierciedlenie w symbolice).
Przez krótki czas rozważano też utworzenie całego korpusu "Galicyjskiego" SS, którego rdzeniem byłaby 14 dywizja SS. Ponadto planowano utworzenie DPanc "Lemberg" (Lwów), oraz DGór "Karpaty". Niemcy nie zdecydowali się jednak na tak dużą rozbudowę i plany pozostały nigdy niezrealizowane. Tworzenie pierwszej dywizji napotykało też opór niektórych środowisk nacjonalistycznych (głównie powiązanych z OUN-B)

Skład dywizji:

11 grudnia 1943 r. Himmler nakazuje rozformowanie 6 i 7 ukraińskich pułków policyjnych a żołnierzy przekazać 14 dywizji SS, (co nastąpiło do końca stycznia).
W lutym oraz marcu 1944 r. w ramach "zaprawy" doraźnie sformowana Kampfgruppe "Beyersdorf", (licząca ok. 1300-2000 żołnierzy) bierze udział w akcjach przeciw polskim partyzantom w okolicach Lubaczów - Zamość - Tomaszów Lubelski, oraz przeciw rajdowi sowieckich partyzantów. Do największego starcia dochodzi pod wsią Chmielnik, gdzie Ukraińcy rozbijają kilkusetosobowy sowiecki oddział. Nie można też wykluczyć udziału żołnierzy Kampfgruppe w zbrodniach przeciw ludności polskiej zamieszkującej te tereny (np. w okolicach Biłgoraja i Tarnogordu, oraz być może Chłaniowa). Sprawy te wymagają jeszcze dalszego naświetlenia, zwłaszcza że w "akcjach" równolegle brali udział żołnierze ukraińskich 4 i 5 pułków policyjnych SS (dopuścili się oni mordu w Hucie Pieniackiej). Cała Kampfgruppe zostaje rozwiązana 30 marca 1944 r.

Dywizja szkoliła się do lata 1944 r. na poligonie w Neuhammer. W maju inspekcję odbył H. Himmler, po której podejmuję decyzję o skierowaniu jednostki na front. Przedtem jeszcze zostają do niej włączeni żołnierze z 4 i 5 ukraińskich pułków policyjnych - liczy wtedy ok. 15300 żołnierzy, (w tym ok. 150 ukraińskich oficerów). Dywizja zajmuje stanowiska na wschód od Lwowa, pod Buskiem. Wkrótce potem ACz rozpoczyna w tym rejonie tzw. operację lwosko-sandomierską. W jej toku 38 i 60 A sowieckie rozpoczęły natarcie na wschód od Brodów, gdzie wkrótce uzyskały przełamanie. Zadanie likwidacji wyłomu otrzymały 1. i 8.DPanc oraz 14.Dywizja Waffen SS.
15 lipca wchodzą one do działań tocząc ciężkie walki z sowieckimi czołgami. Dywizja próbuje ryglować wyłom we froncie od północy (Krugowo, Łukawiec, Pieniaki, Huta Pieniacka). Do 17 lipca dywizja toczy bardzo trudne boje, w obliczu kilkakrotnej przewagi sowieckiej, przechodząc stopniowo do obrony.
18 lipca na tyłach dywizji (pod Buskiem) widać już T-34, co oznacza że cały rejon Brodów znalazł się w okrążeniu. Ukraińcy próbują utrzymać swój, płd.-wsch. odcinek frontu kotła. Jej 29 pułk piechoty jednak w toku walk zostaje dosłownie zmielony i przestaje istnieć. Dowództwo niemieckiego III Korpusu na 20 lipca przygotowało operację wyrwania się z okrążenia, która tego samego dnia jednak załamała się w ogniu zmasowanego ognia czołgów, dział i nalotów czerwonego lotnictwa. Dywizja walczy pod Sasowem i Jasieniowem, oraz wspominaną wcześniej Hutę Pieniacką. W następstwie tych walk, 31 pułk również zaczyna się rozpadać, ginie cały sztab pułku wraz z jej dowódcą. Dywizja cofa się na Biały Kamień a następnie na Olesko.
Tego dnia Fritz Freitag zrzeka się dowództwa dywizji, a jej resztki zostają tymczasowo podporządkowane gen. Lindemannowi. Kocioł zostaje zmniejszony do kilku km kwadratowych terenu bezustannie bombardowanych z ziemi i powietrza. Resztkom sił niemieckich udaje się wyrwać z kotła dopiero 23 lipca, z tego tylko ok. 3000 żołnierzy 14. Dywizji Waffen SS (z tego połowa to kadra niemiecka). Reszta jeśli nie ginie z rąk czerwonoarmistów, ucieka "do lasu" (nierzadko zasila UPA).

Finał pierwszych, niespełna miesięcznych walk z ACz jest zatem wstrząsający. Dywizja traci blisko 70% stanu osobowego i przestaje się liczyć jako związek taktyczny. Trzeba też zwrócić uwagę na fakt niedozbrojenia jednostki oraz niezbyt dobrego wyszkolenia żołnierzy.

7 sierpnia Himmler wydaje decyzję o odtworzeniu jednostki, to co ocalało z 14 Dywizji Waffen SS zostaje przetransportowane na poligon w Neuhammer (Śląsk). Zostaje tam na nowo sformowana według nowego wzoru (bez dywizjonu p-lot). Włączono do niej także policjantów z pułków SS oraz Schuma i ochotników z niezajętej jeszcze przez ACz części Galicji. We wrześniu osiąga stan ok. 10 tysięcy żołnierzy (w październiku 14 tyś), jednakże uzbrojenie i wyszkolenie pozostawia jeszcze wiele do życzenia.

Ukraińcy 22 września 1944 r. dostają rozkaz skierowujący dywizję do tłumienia Słowackiego Powstania Narodowego. Błyskawicznie zostaje utworzona Kampfgruppe "Wildener" (nazwana tak od nazwiska dowódcy, 47-letniego SS-Obersturmbannführer Karla Wildnera) w sile około 1500 ludzi. Jej rdzeń stanowi III batalion 29 pułku, zasilony najbardziej doświadczonymi oficerami z pozostałych pułków. Wraz z Kampfgruppe jedzie też kapelan - Waffen-Obersturmführer Bohdan Levitski.
Już 27 września w rejonie Zemanske-Kasteliane rozpoczyna działania bojowe. Najcięższe walki Ukraińcy toczą 17 października o miejscowość Kolpacze. A później stanowią m.in. część sił nacierających na powstańcze centrum w Bańskiej Bystrzycy.

Rozkaz Reichsfuehrera SS z 28 września, mówi o dalszej odbudowie całej dywizji, z uwagi na napiętą sytuację na froncie, już na Słowacji. Dywizja jest stopniowo przerzucona (wraz z dywizją SS "Horst Wessel") w rejon powstania, gdzie ma zluzować DPanc "Tatra" (przeznaczoną do natarcia na centrum sił powstańczych). 15 października Ukraińcy zajmują rejon Żilina, gdzie podejmują służbę patrolowo-blokującą. Niemieckie dowództwo szykuję się do ostatecznego zdławienia powstania, w tym celu 14 Dywizja ma do aktywnych walk sformować jeszcze jedną, dodatkową Kampfgruppe, nazwaną od nazwiska dowódcy (SS-Hauptsturmführer Friedricha Wittenmayera) "Wittenmayer". Kampfgruppe stworzona zostaje głównie z III batalionu 30 pułku (zasilonym kompanią z 31 pułku, baterią artylerii, oddziałem p-panc. oraz łączności) Szczególnie ta ostatnia jednostka jest oskarżana o popełnienie w tym czasie zbrodni wojennych przeciw ludności cywilnej, czemu zaprzeczają jednak ukraińscy historycy - podkreślając przyjazne stosunki między ludnością miejscową a Ukraińcami. Niezależnie od tego, dowódca Kampfgruppe z uwagi na zasługi, zostaje awansowany 9 listopada 1944 r. na SS-Sturmbannführera

Pobyt na Słowacji zostaje wykorzystany do zakończenia uzupełnień sprzętu oraz ludzi. W toku walk ponosi stosunkowo niewielkie straty (łącznie 17 zabitych), co zostaje wysoko ocenione przez Niemców. Na początku 1945 r. dywizja liczy do 22 tysięcy żołnierzy.
W tym czasie podjęte zostają negocjacje pomiędzy przedstawicielami upadającej Rzeszy a Ukraińcami o szerszym tworzeniu ukraińskich oddziałów narodowych do walki z aliantami. Niemcy godzą się na tworzeniu specjalnego ukraińskiego komitetu - UNK, (sprawą odrębną pozostaje ułożenie stosunków pomiędzy komitetem Ukraińskim a formującym się KONR Własowa).
Zmieniają też nazwę 14 dywizji SS (w miejsce "galicyjskiej" pojawia się "ukraińska"), oraz symbolikę, orkiestra może odgrywać hymn ukraiński. Zostaje też zatwierdzony tekst nowej przysięgi:
"Przysięgam przed Bogiem, że będę walczyć przeciw Bolszewizmowi, o uwolnienie ukraińskiego ludu i ojczyzny, pod przywództwem Wodza Armii Niemieckiej i przywódcy wszystkich młodych narodów Europy w walce przeciwko bolszewizmowi, Adolfa Hitlera i jako odważny żołnierz będę gotów oddać życie za słowa tej przysięgi".
Zmiany te jednak nie przyjęły się całkowicie, nawet w wewnętrznej "dywizyjnej" nomenklaturze.

Po upadku powstania na Słowacji 14 Dywizja SS pozostaje jeszcze na pograniczu Słowacko-Węgierskim, gdzie zabezpiecza linię frontu przed ACz, dwukrotnie, w grudniu i styczniu bierze udział w poważnych walkach.
21 stycznia 1945 r. zapada decyzja o przerzuceniu jednostki do Słowenii. Z powodu kłopotów transportowych żołnierze muszą tę trasę przebyć pieszo (utworzone zostają dwie Marschgruppe A - pod dowództwem Fritza Freitaga oraz B - SS-Standartenführer Rudolph Pannier), tylko część nielicznego sprzętu zostaje przewieziona koleją. Ukraińcy po osiągnięciu rejonu Lubjany, toczą walki z partyzantami Tity (luty - marzec 1945r.). Wiosną do dywizji w ramach uzupełnień włączony zostaje tzw. "Legion Wołyński".
W tym czasie Hitler sugeruje rozwiązanie jednostek Ukraińców, jako zbyt niepewnych (czego następstwem jest tymczasowe rozbrojenie jednego z pułków). W następstwie postępów ACz dywizja jednak ponownie zostaje skierowana na front i w kwietniu toczy trudne walki pod Grazem (w Styrii), gdzie traci około 1000 żołnierzy. Potem sytuacja się stabilizuję i dywizja trzyma front pod Feldbach-Gleichenberg.
Do 18 maja poddaje się Amerykanom w Tamsweg. Po kapitulacji dywizji jej dowódca Fritz Freitag popełnia samobójstwo.

Przedtem jeszcze w sztabie dywizji zjawia się gen. Pawło Szandruk, który tworzy w tym czasie struktury tak zwanej Ukraińskiej Narodowej Armii (UNA) oraz Ukraińskiego Narodowego Komitetu (UNK). Działania te podejmował na wzór gen Własowa i jego Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej (ROA). 14 dywizja SS pod dowództwem gen. M Krata miał stać się teraz 1 Dywizją Ukraińską UNA. Obejmie on nieformalną komendę jednostki po samobójstwie F. Freitaga. 27 kwietnia Szandruk ogłosił nawet, że Ukraińcy przechodzą na stronę aliantów zachodnich. Wszelkie te ruchy nie są już uzgadnianie z Niemcami. Wszelkie krążące tym samym informacje, jakoby w ostatnich dniach wojny Pawło Szandruk był dowódcą 14 Dywizji są po prostu nieprawdziwe.
Tuż po kapitulacji sowieci pragnęli doprowadzić do wydania im wszystkich jeńców z 14 dywizji. W sierpniu 1945 r. w obozach jenieckich pojawiły się nawet specjalne komisje repatriacyjne. Ukraińcy zdołali jednak przekonać aliantów (zgodnie z prawdą zresztą) że żołnierze tej jednostki przed wojną nie byli obywatelami ZSRR. Jeńców ukraińskich przetransportowano do Włoch, później do Wielkiej Brytanii gdzie w 1949 r. zostali zwolnieni. Insygnia.
Patka na kołnierzu - zamiast run Sig, stojący na tylnych łapach lew, skierowany w lewo. Po walkach w Brodach, patkę taką nosili tylko starzy żołnierze, nowi zaś standardowe runy SS. Istniała również patka z stylizowanym Tryzubem św. Włodzimierza, opracowana w końcowym okresie istnienia jednostki, nigdy nie była oficjalnie używana.
Rozkazem OKH z 29 maja 1943r. żołnierze ukraińscy mieli nosić specjalną tarczę naramienną. Na dwóch pasach, żółtym i niebieskim umieszczono biały tryzub, a nad nim białe litery YBB (UWW) - czyli skrót od Ukrainśke Wyzwilne Wyjśko. Tarcza ta dotyczyła jednak żołnierzy służących w Heer.
Jest charakterystyczne że dla 14 dywizji SS Niemcy stosowali nie tyle ukraińską (tryzub, niebiesko - żółte barwy), co galicyjską symbolikę (lew, 3 korony).

Podległośc operacyjna 14.Waffen-Grenadier-Division der SS (ukrainishe Nr.1).

1943 rok	Korpus	Armia	Grupa Armii	Obszar
wrzesień - grudzień	formowanie	-	-	Generalna Gubernia
1944 rok	Korpus	Armia	Grupa Armii	Obszar
styczeń-czerwiec	formowanie	-	-	Generalna Gubernia
lipiec	XIII KA	1 APanc	"Nord Ukraine"	Brody
sierpień-listopad	odtwarzanie	-	-	Śląsk
grudzień	odwód SS-FHA	-	-	Słowacja
1945 rok	Korpus	Armia	Grupa Armii	Obszar
styczeń	odwód SS-FHA	-	-	Słowacja
luty-marzec	-	-	-	Słowenia
kwiecień	I KKaw.	2 APanc	"Süd"	Styria
maj	IV KPanc SS	6 Armia	"Ostmark"	Styria