Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
CHRZĄSZCZEWSKI, Wincenty.



CHRZĄSZCZEWSKI, Wincenty.

Major służby stałej kawalerii.



Pseudonimy: „Janusz”, „Kruk”, „Ksawery”, „Wincenty”.

Urodzony: 4 luty 1903 r., w Jarzębińcach - Kijowszczyzna

Zmarł: 28 listopada 1989 r., w Warszawie.




Promocje:

Major.: 11 listopada 1943 r.
Rotmistrz.: 19 marca 1937 r.
Porucznik.: 1 września 1925 r.
Podporucznik.: 1 września 1923 r.

Funkcje:

Elew Szkoły Podchorążych w Warszawie.: sierpień 1921 - sierpień 1922 r.
Uczestnik kursu unitarnego.: ?? - ??
Elew Oficerskiej Szkoły Kawalerii w Grudziądzu.: sierpień 1922 - sierpień 1923 r.
Dowódca plutonu w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich.: 1923 - ??
Oficer oświatowy i informacyjny w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich.: ?? - 1938 r.
Uczestnik kursu dla oficerów łączności w Szkole Łączności w Zgierzu.: ?? - ??
Uczestnik kursu dla dowódców szwadronów w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu.: ?? - ??
Kustosz muzeum 1 Pułku Ułanów Krechowieckich.: 1930 - 1939 r.
Dowódca 2 szwadronu 1 Pułku Ułanów Krechowieckich w Augustowie.: sierpień 1939 - ??
Oficer w sztabie Grupy Kawalerii gen. Podhorskiego.: ?? - ??
Dowódca szwadronu w Grupie Kawalerii płk Tarnasiewicza.: ?? - ??
Zaprzysiężony do ZWZ w Wilnie.: styczeń 1940 r.
Zastępca ds. wojskowych Komendanta Podokręgu Kowieńskiego, Okręgu Wilno ZWZ.: wrzesień 1940 - marzec 1941 r. (aresztowany przez NKWD).
P.o. Komendanta Podokręgu Kowno Okręgu Wilno ZWZ-AK.: lipiec (?) 1941 - jesień 1942 r.
Zastępca Komendanta Podokręgu Kowno AK ds. wojskowych.: jesień 1942 - marzec 1944 r. (aresztowany).
Komendant Inspektoratu "E" Okręgu Wilno AK.: jesień 1942 - ??
P.o Komendanta Podokręgu Kowno AK.: 10 grudnia 1944 - ??
Członek sztabu Okręgu Wilno AK.: ?? - ??
Zastępca Komendanta i Szef Sztabu Komendy Okręgu Wilno AK.: kwiecień - czerwiec 1945 r.
p.o. Komendanta Okręgu Wilno AK (w okresie likwidacji).: czerwiec - 18 lipiec 1945 r. (aresztowany).

Opinie

Notatki:

Syn Antoniego Ludwika - właściciela majątku ziemskiego i Zofii z domu Kwiatkowskiej. W 1921 r., ukończył siedem klas średniej szkoły polskiej w Humaniu. Działał w tym okresie aktywnie w harcerstwie polskim na Ukrainie.
W lipcu 1921 r., w nielegalny sposób przedostał się do Warszawy i tu po zdaniu egzaminu wstępnego i jednoczesnym egzaminie maturalnym został przyjęty do Szkoły Podchorążych, gdzie przebywa w okresie od sierpnia 1921 do sierpnia 1922 r.

Po ukończeniu rocznego kursu unitarnego zostaje skierowany do Oficerskiej Szkoły Kawalerii w Grudziądzu, gdzie przebywa w okresie od sierpnia 1922 do sierpnia 1923 r. Promowany na stopień ppor. służby stałej kawalerii z starszeństwem od 1 września 1923 r., oraz z przydziałem do 1 Pułku Ułanów Krechowieckich.
1 września 1925 r., awansowany do stopnia porucznika służby stałej kawalerii. Pełnił kolejno funkcję dowódcy plutonu, oficera oświatowego i oficera informacyjnego. Ukończył kurs dla oficerów łączności w Szkole Łączności w Zegrzu, następnie kurs dla dowódców szwadronów w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. W latach 1930 - 1939 był również kustoszem pułkowego muzeum.

Był autorem artykułów w piśmiennictwie wojskowym, a także tłumaczem publikacji z języka angielskiego i francuskiego. 19 marca 1937 r., awansowany do stopnia rtm. służby stałej kawalerii.
Po mobilizacji w sierpniu 1939 r., przeniesiony z funkcji oficera informacyjnego na stanowisko dowódca 2 szwadronu 1 pułku Ułanów Krechowieckich. W Wojnie Obronnej 1939 r., dowodził 2 szwadronem 1 pułku ułanów, potem został oficerem sztabu w Grupie Kawalerii gen. Z. Podhorskiego, a następnie dowodził szwadronem w Grupie Kawalerii płk E. Z. Tarnasiewicza.

Uczestniczył w walkach z wojskami sowieckimi pod Kodziowcami w rejonie Sopoćkiń. W nocy z 23 na 24 września 1939 r., przeszedł ze swoim oddziałem na Litwę, gdzie został internowany i umieszczony w obozie w Rakiszkach. 26 grudnia 1939 r., podjął udaną ucieczkę z obozu i 6 stycznia 1940 r., przybył do Wilna.
Od stycznia roku 1940 podejmuje działalność konspiracyjną w ZWZ na terenie Wilna. Jednocześnie czynił starania o wyjazd do Francji, co finalnie nie doszło do skutku. Od lipca 1940 z polecenia mjr Krzyżanowskiego „Wilka” zajął się organizacją przerzutów osób przez granicę litewsko-łotewską.
We wrześniu zostaje mianowany zastępcą ds. wojskowych Komendanta Podokręgu Kowieńskiego - ppor. Zbigniewa Jentysa „Habdanka”. W marcu 1941 r., zostaje wraz z grupą członków sztabu Podokręgu aresztowany przez NKWD.
Więziony w więzieniu w Kownie, gdzie przeszedł ciężkie śledztwo. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej został ewakuowany w grupie więźniów do więzienia w Mińsku, a stamtąd w kierunku Czerwienia. Podczas marszu szczęśliwie uszedł cało z masakry dokonanej na więźniach przez konwojentów NKWD. Na początku lipca 1941 r., powrócił do Wilna, gdzie nawiązał kontakt z komendantem okręgu wileńskiego ZWZ „Wilkiem” przez, którego zostaje mianowany p. o. Komendanta Podokręgu Kowieńskiego ZWZ krypt. „Klon”.

Do jesieni 1942 r., zajmował się odbudową i rozbudową siatki konspiracyjnej ZWZ/AK na terenie podokręgu. W efekcie trudnej ciężkiej pracy organizacyjnej zorganizował 7 obwodów. Jesienią 1942 r., nowym Komendantem Podokręgu zostaje dr med. Adam Dowgird „Dominik”. Chrząszczewski obejmuje wówczas ponownie funkcję zastępcy komendanta ds. wojskowych, a następnie, dodatkowo funkcję inspektora utworzonego w strukturze wojskowej okręgu wileńskiego AK Inspektoratu „E” obejmującego teren Podokręgu kowieńskiego.

11 listopada 1943 r., awansowany przez KG AK do stopnia mjr służby stałej kawalerii. Zajmował się w tym czasie się tworzeniem ośrodków i placówek wojskowych, organizacją akcji zdobywania broni, z której część przekazano do Wilna. W 1943 r., z jego inicjatywy zorganizowano w Kownie 12 osobowy patrol dywersyjny, który do wiosny 1944 przeprowadził siedem akcji zbrojnych.
Na początku roku 1944 w efekcie jego starań skierowano kilkudziesięciu żołnierzy AK z podokręgu na trzymiesięczne przeszkolenie do III Brygady Wileńskiej AK, dowodzonej w tym czasie przez por. Gracjana Fróga „Szczerbca”.
Na początku marca 1944 r., został aresztowany przez Gestapo i osadzony w obozie w Prowieniszkach, gdzie przebywał do 12 lipca 1944 r., czyli do chwili wyzwolenia obozu. Po odzyskaniu wolności udał się do Kowna, a następnie do Wilna, w którym nawiązał w końcu lipca 1944 r., kontakt z ppłk dypl. Julianem Kulikowskim „Ryngrafem”, nowym Komendantem Okręgu Wilno AK. Z miejsca włączył się ponownie do pracy konspiracyjnej.

Od 10 grudnia 1944 r., po wyjeździe do Polski A. Dowgirda przejął po nim obowiązki Komendanta Podokręgu Kowieńskiego AK. Jednocześnie był członkiem sztabu Okręgu Wilno AK. Od kwietnia 1945 r., pełnił funkcję zastępcy dowódcy i szefa sztabu w Komendzie Okręgu Wilno AK w likwidacji kierowanej przez mjr dypl. Antoniego Olechnowicza "Pohoreckiego". Po wyjeździe "Pohoreckiego" do Polski w okresie od połowy kwietnia do lipca 1945 r., kierował pracami nad ostateczną likwidacją struktur okręgu.
Czynna była nadal komórka legalizacyjna zaopatrująca „spalonych” akowców w fałszywe dokumenty ewakuacyjne, które umożliwiały im wyjazd do Polski. Aresztowany przez NKWD 18 lipca 1945 r., i uwięziony, a następnie skazany na karę 10 lat łagrów. Po odbyciu pełnej kary repatriowany do Polski 26 września 1955 r. Po powrocie do kraju zamieszkał w Warszawie.

W latach 1956 - 1968 pracował na kierowniczych stanowiskach administracyjnych w PAN w Warszawie. W 1968 r., przeszedł na emeryturę. Zmarł w Warszawie 28 września 1989 r.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy /nr leg. 13630/,
Krzyż Niepodległości,
Krzyż Walecznych - trzykrotnie,
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami,
Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939,
Krzyż AK,
Medal Wojska - czterokrotnie.



Koniec.



powrót do spisu nazwisk.


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion