Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
CZERWIŃSKI, Stefan.


CZERWIŃSKI, Stefan

Pułkownik służby stałej artylerii.



Pseudonimy: „Dalia”, „Karabin”, „Luśnia”, „Stefan”, „Zamek”, „Zamkowski”.

Urodzony: 30 sierpnia 1895 r., w Marchwaczu, gmina Rajsko, powiat Kalisz.

Zmarł: 16 czerwca 1971 r., w Warszawie.



Promocje:

Pułkownik.: 1939 r. (stopień zatwierdzony w 1950 r.)
Podpułkownik.: 1 stycznia 1932 r.
Major .: 1 lipca 1925 r.
Kapitan .: 1922 r. (ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 r.)
Porucznik.:
Podporucznik.:

Funkcje:

Uczestnik kursu podoficerskiego Polskich Drużyn Strzeleckich (Rabka).: ?? - grudzień 192=12 r.
Przewodniczący Koła Młodzieży Zarzewiackiej w Piotrkowie.: 1912 - 1914 r.
Członek Narodowej Partii Robotniczej.: ?? - ??
Komendant zastępu Polskich Drużyn Strzeleckich przy Narodowej Partii Robotniczej.: ?? - ??
Przewodniczący Organizacji Niepodległościowej.: ?? - ??
Służba w Oddziale Wywiadowczym I Brygady Legionów Polskich.: sierpień 1914 - luty 1915 r.
Służba w 1 Pułku Artylerii Legionów.: luty 1915 - ??
Elew Szkoły Podchorążych Piechoty.: ?? - 1915 r.
Elew Szkoły Podchorążych Artylerii w Górze Kalwarii.: ?? - 1917 r.
Oficer wywiadowczy w 2 Pułku Artylerii Polowej (późniejszym 3 pap.).: 2 grudnia 1918 - ??
Pierwszy oficer i dowódca baterii w 2 Pułku Artylerii Polowej.: ?? - ??
Dowódca batalionu szkolnego w 3 Pułku Artylerii Polowej.: 1 grudnia 1920 - styczeń 1921 r.
Dowódca baterii w 1 Pułku Artylerii Najcięższej.: ?? - 4 marca 1921 r.
Referent w Oddziale IV Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.: 5 - 31 marca 1921 r.
Dowódca baterii w 1 Pułku Artylerii Najcięższej.: ?? - 9 listopada 1922 r.
Student w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie.: 1922 - 1924 r.
P.o. dowódcy dywizjonu w 1 Pułku Artylerii Najcięższej.: ?? - ??
Dowódca II dywizjonu w 1 Pułku Artylerii Najcięższej.: ?? - 1928 r.
Oficer w sztabie Oddziału III Sztabu Generalnego.: 1928 - ??
Oficer w sztabie gen. Piskora w Głównym Inspektoracie Sił Zbrojnych.: 26 listopada 1931 - 9 czerwca 1932 r.
Dowódca 1 Dywizjonu Artylerii Konnej.: ?? - ??
Szef gabinetu wojskowego Prezydenta RP.: 24 października 1936 - listopad 1938 r.
Dowódca 1 Pułku Artylerii Lekkiej (Wilno).: 24 października 1936 - 25 sierpnia 1939 r.
Dowódca artylerii dywizyjnej 1 DP Leginów, SGO "Narew", Armia "Modlin".: wrzesień 1939 r.
Zaprzysiężony do Służby Zwycięstwu Polski.: październik 1939 r.
Inspektor Komendy Głównej Armii Krajowej.: 1942 r.
Zastępca komendanta Okręgu Lwów AK.: 1 - 16 luty 1944 r.
Komendant Okręgu Lwów AK.: 16 luty - 31 lipca 1944 r.
Zastępca Komendanta Obszaru Lwów.: ?? - ??
Komendant Podokręgu Lwów AK.: 30 czerwca 1944 - ??
Komendant Miasta Lwów na czas "Burzy".: lipiec 1944 r.

Opinie

W lipcu 1944 r., płk W. Filipkowski wnioskował o odznaczenie go Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, motywując, że „wybitnie przyczynił się do ożywienia organizacyjnego swego Okręgu i działalności w samoobronie ludności”

Notatki:

Syn Ludwika i Walentyny z domu Rudnickiej. Po ukończeniu nauki w szkole powszechnej kształcił się w gimnazjum w Kaliszu. Odbył w Krakowie kurs skautingu, dzięki czemu po powrocie do Kalisza tamtejszy Oddział Ćwiczebny (tak określano początkowo drużyny skautowe) rozwinął szerszą działalność.
W 1911 r., został aresztowany przez carską żandarmerię pod zarzutem przynależności do nielegalnych organizacji i kolportażu bibuły, ale jako małoletniego wkrótce, bo po dwóch miesiącach zwolniono. Według innej wersji został wysiedlony z Kalisza za obicie rosyjskiego szpicla. W grudniu 1912 r., ukończył kurs podoficerski Polskich Drużyn Strzeleckich w Rabce.

W okresie od 1912 do roku 1914 był przewodniczącym Koła Młodzieży Zarzewiackiej w Piotrkowie, członkiem Narodowej Partii Robotniczej oraz tamże organizatorem i komendantem zastępu PDS, a w roku szkolnym 1913 - 1914 przewodniczącym Organizacji Młodzieży Niepodległościowej i drużynowym skautów. W 1914 r., uzyskał maturę w gimnazjum w Piotrkowie. Od 14 sierpnia 1914 r., służył w Legionach Polskich, początkowo w Oddziale Wywiadowczym I Brygady, a od lutego 1915 r., w 1 pułku artylerii Legionów. W tym samym roku ukończył szkołę podchorążych piechoty, w 1917 r., szkołę podchorążych artylerii w Górze Kalwarii, a ponadto kurs piechoty niemieckiej w Zambrowie.

Od 17 lipca 1917 do 12 lipca 1918 r., był internowany w Szczypiornie. Na specjalny rozkaz Edwarda Rydza-Śmigłego zgłosił się do Polskiej Siły Zbrojnej, ale został z niej wyrzucony 12 września 1918 r., jako „ niepewny politycznie”. Potem studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, zaliczając trzy semestry.
Od 2 grudnia 1918 r., służył w 2 pap (późniejszym 3 pap), najpierw jako oficer wywiadowczy, a potem, do 13 lipca 1920 r., pierwszy oficer i dowódca baterii.
Od 14 lipca 1920 r., do 28 września 1920 r., przebywał w niewoli litewskiej, z której udało mu się uciec. Ponownie służył w 3 pap, od 1 grudnia 1920 do 20 stycznia 1921 był dowódcą jego batalionu szkolnego. Następnie do 4 marca 1921 dowódcą baterii w 1 pułku art. najcięższej.

W okresie od 5 do 31 marca 1921 r., był referentem w Oddziale IV Sztabu Generalnego WP, po czym do 9 listopada 1922 ponownie dowódcą baterii i w/z dowódcy dyonu w 1 pułku artylerii najcięższej. Zweryfikowany w 1922 r., w stopniu kpt. sł. st. art. ze starszeństwem 1 czerwca 1919 r.
W latach 1922 - 1924 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, po czym od 29 października 1924 do 26 lutego 1927 był wykładowcą w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie.
Awansowany do stopnia mjr dypl. sł. st. art. 1 lipca 1925 r. Następnie dowodził II dyonem 1 pan. W 1928 r., przeszedł do pracy w Oddziale III Sztabu Generalnego, a 26 listopada 1931 r., do Głównego Inspektoratu Sił Zbrojnych na stanowisko oficera sztabu przy gen. T. Piskorze.

1 stycznia 1932 r., awansowany do stopnia ppłk dypl. sł. st. art. Funkcję w GISZ sprawował do 9 czerwca 1932 r. Przeniesiony na stanowisko dowódcy 1 dyonu artylerii konnej (DAK). 24 października 1936 r., został zastępcą szefa gabinetu wojskowego Prezydenta RP.
W listopadzie 1938 r., objął dowództwo 1 pal w Wilnie, które sprawował do 25 sierpnia 1939. Awansowany do stopnia płk dypl. sł. st. art. (stopień zatwierdzony w 1950 r.). W Wojnie Obronnej 1939 r., był dowódcą artylerii dywizyjnej 1 DP Leg., walczącej w ramach SGO „Narew” (Armia Modlin), począwszy od granicy z Prusami Wschodnimi do południowej Lubelszczyzny.
Po bitwie pod Tarnawatką w rejonie Wozuczyna dostał się dnia 25 września 1939 r., do niewoli niemieckiej, ale wkrótce, bo w październiku 1939 r., uciekł w Ostrowcu Świętokrzyskim z transportu do obozu jenieckiego w Niemczech.

W tym samym miesiącu rozpoczął działalność konspiracyjną w SZP w Warszawie. W lutym 1940 został wyznaczony komendantem Okręgu Białystok ZWZ, ale nie wyjechał tam z powodu choroby. W wyniku zagrożenia aresztowaniem w końcu tego roku urlopowany, wyjechał z Warszawy i pracował jako leśniczy i kierownik tartaku w pow. Garwolin.
W roku 1942 pełnił w KG AK funkcję inspektora. 31 stycznia 1944 r., został skierowany przez KG AK na stanowisko zastępcy komendanta Okręgu AK Lwów. Po odejściu dotychczasowego komendanta okręgu płk Ludwika Czyżewskiego objął 16 lutego 1944 r., funkcję komendanta, oraz funkcję zastępcy komendanta Obszaru Lwowskiego AK. 30 czerwca 1944 r., objął dowództwo powstałego wtedy Podokręgu AK Lwów. 15 lipca wydał rozkazy wykonawcze do „Burzy” we Lwowie. W trakcie jej trwania pełnił funkcję komendant miasta.

31 lipca 1944 r., wraz z komendantem Obszaru płk Filipkowskim i kilkoma oficerami z jego sztabu udał się na rozmowy z gen. Michałem Żymierskim do Żytomierza. Po rozmowach w nocy z 2/3 sierpnia 1944 został aresztowany, wraz z wszystkimi członkami delegacji przez NKWD i więzieni kolejno: w Kijowie, pod Rawą Ruską i w Trzebusce k/ Sokołowa Małopolskiego.
5 września 1944 r., wszyscy zostali przetransportowani do obozu w Charkowie, a od 29 grudnia 1944 r., więzieni w obozie w Diagilewie pod Riazaniem i od lipca 1947 w Griazowcu. W pierwszych dniach października 1947 Czerwińskiego przewieziono do obozu w Brześciu. Powrócił do Polski przez obóz przejściowy w Białej Podlaskiej 4 listopada 1947 r.
Zamieszkał w Gdańsku, gdzie w okresie od 1 grudnia 1947 do 15 kwietnia 1948 pracował w Biurze Turbinowym przy Politechnice Gdańskiej jako referent zaopatrzenia, po czym jako kierownik sekcji zaopatrzenia w Centrali Zbytu Węgla –Ekspedycji Morskiej w Gdańsku. W maju 1951 r., przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej. W lipcu 1967 r., przeszedł na emeryturę.

Zmarł w Warszawie 16 czerwca 1971 r., i pochowany został na cmentarzu Wojskowym Powązki, kwatera 19A-8-1. Żonaty z Stefanią Czyżewicz: córka Hanna /ur.1920/ zam. Wojnarowiczowa.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy.
Krzyż Walecznych - trzykrotnie.
Srebrny Krzyż Zasługi.
Złoty Krzyż Zasługi.
Krzyż Niepodległości.
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.




powrót


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion