Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
SZATOWSKI (SZATYŃSKI), Jan.


SZATOWSKI (SZATYŃSKI), Jan.

Podpułkownik służby stałej piechoty.



Pseudonimy: „A-1”, „Burian”, „Dziryt”, „Jarmuła”, „Jemioła”, „Józef”, „Janusz”, „Kowal”, „Stopa”, „Wrzos”, „Zagończyk”, „Zygmunt” vel Jan Góra vel Józef Stopa vel Janusz Goral.

Urodzony: 23 stycznia 1907 r., w miejscowości Murafa, Podole.

Zmarł: 8 września 1988 r., w Poznaniu.


Promocje:

Podpułkownik.: 1945 r.
Major.: 11 listopada 1943 r.
Kapitan.: 19 marca 1939 r.
Porucznik.: 22 lutego 1934 r. ze starszeństwem z 1 stycznia 1934 r.
Podporucznik.: 15 sierpnia 1931 r.

Funkcje:

Służba wojskowa w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Różanie.: 1928 - 1929 r.
Służba w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowii Mazowieckiej - Komorowie.: 1929 - 1931 r.
Dowódca plutonu w 5 Pułku Piechoty Legionów (Wilno).: 1931 - 1934 r.
Dowódca 3 Kompanii, I Batalionu 5 Pułku Piechoty Legionów.: 1934 - lato 1939 r.
Dowódca Kompanii Zwiadowczej 5 Pułku Piechoty Legionów.: wrzesień 1939 r.
Więzień obozów jenieckich VII C Laufen, II B Arnswalde, II C Woldenberg.: 1939 - 26 grudnia 1942 r.
Komendant Inspektoratu Rejonowego Kowel, Okręg Wołyń AK.: 7 marca 1943 - luty 1944 r.
Dowódca Zgrupowania Pułkowego "Gromada", 27 Wołyńska Dywizja Piechoty AK.: styczeń - marzec 1944 r.
Dowódca 50 Pułku Piechoty AK, 27 Wołyńska Dywizja Piechoty.: marzec - 25 lipca 1944 r.
Dowódca 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK.: 19 kwietnia - 3 maja 1944 r.
Komendant Okręgu Wołyń AK.: 19 kwietnia - 3 maja 1944 r.
Zastępca Komendanta Inspektoratu Rejonowego Radzyń Podlaski, Okręg Lublin AK.: październik 1944 - luty 1945 r.
Komendant Inspektoratu Rejonowego Radzyń Podlaski, Okręg Lublin ROAK/DSZ.: 26 luty - wrzesień 1945 r.
Prezes Inspektoratu Biała Podlaska WiN.: wrzesień 1945 - luty 1946 r.
Zastępca Prezesa Okręgu Lublin WiN.: luty - 9 listopada 1946 r.

Opinie:

Notatki:

Syn Albina-Macieja i Elżbiety z domu Morozowicz. Dzieciństwo spędził w Jekatierinosławiu w głębi Rosji, do którego rodzina była ewakuowana podczas I Wojny Światowej. Uczył się tu w szkole powszechnej. Po zakończeniu wojny powrócił z rodziną do Polski i zamieszkał w Radomiu, gdzie ukończył szkołę powszechną.
Następnie kształcił się w Gimnazjum im. Vetterów w Lublinie. Maturę zdał w 1928 r. W latach 1928-1929 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Różanie, natomiast w okresie 1929-1931, w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej – Komorowie, którą ukończył z wyróżnieniem.
Po ukończeniu podchorążówki, w dniu 15 sierpnia 1931 r., został awansowany do stopnia podporucznika służby stałej piechoty z przydziałem do 5 pp. Legionów w Wilnie, na stanowisko dowódcy plutonu.

22 lutego 1934 r., otrzymał promocję do stopnia porucznika służby stałej piechoty (ze starszeństwem z 1 stycznia 1934 r.) oraz mianowany dowódcą kompanii. Należał do wyróżniających się oficerów 5 pp. Legionów. 19 marca 1939 r., został mianowany kapitanem służby stałej piechoty.
Do lata 1939 r., był dowódcą 3 Kompanii w I Batalionie pułku. W Wojnie Obronnej 1939 r., pełnił funkcję dowódcy Kompanii Zwiadowczej 5 Pułku Piechoty Legionów. 10 września, podczas walk z wrogiem został ranny pod Wyszkowem, natomiast 13 września ciężko ranny w okolicach Woli Wodyńskiej.
Przebywał w szpitalu wojskowym w Zamościu i Chełmie. Po podleczeniu ran uciekł ze szpitala i przedostał się do domu rodziców, zamieszkałych we wsi Krukówka koło Tłuszcza, gdzie został aresztowany przez Niemców i wywieziony do obozu jenieckiego w Łodzi.

Jako chory był leczony w miejscowym szpitalu. 29 października 1939 r., wraz z innymi rannymi oficerami został wywieziony do szpitala w Norymbergii, a następnie do oflagu. Przebywał kolejno w obozach jenieckich: VII C Laufen, II B Arnswalde i II C Woldenberg, w którym działał w obozowej konspiracji jako dowódca kompanii.
W dniu 24 grudnia 1942 r., uciekł z obozu razem z por. Karolem Żywocińskim i por. Zdzisławem Kurasiem. Mimo mroźnej zimy i niemieckiego pościgu, pieszo dotarł do Poznania, gdzie otrzymał pierwszą pomoc od swoich znajomych.
Kanałami przerzutowymi przedostał się do Warszawy, do której dotarł ostatecznie 19 stycznia 1943 r. Nawiązał tu kontakty konspiracyjne z ppłk Kazimierzem Bąbińskim, znanym mu ze służby w 5 pp. Leg., który zapewnił mu przydział do służby w Okręgu Wołyń AK.
7 marca 1943 r., po przybyciu na Wołyń, otrzymał nominację na stanowisko Komendanta Inspektoratu Rejonowego Kowel AK. 11 listopada 1943 r., otrzymał awans do stopnia majora służby stałej piechoty.

W styczniu 1944 r., objął dowództwo nad Zgrupowaniem Pułkowym „Gromada”, tworzonym w ramach 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, w marcu przemianowanym na 50 Pułk Piechoty AK. Po śmierci ppłk Jana Wojciecha Kiwerskiego, przez krótki okres dowodził 27 WDP AK.
Wraz z dywizją przekroczył Bug w rejonie Sławatycz. Dowodził w tym czasie 50 pp. AK. Brał udział w walkach i opanowaniu Lubartowa. Po rozbrojeniu dywizji przez sowietów (25 lipca 1944 r., w Skrobowie ) nie ujawnił się. Ukrywał się w Łukowie, gdzie pod przybranym nazwiskiem (Janusz Goral) pracował jako geodeta w miejscowym Urzędzie Miejskim.
Nawiązał tu kontakty z siatką konspiracyjną Armii Krajowej. W drugiej połowie października 1944 r., Komendant Inspektoratu Rejonowego Radzyń Podlaski AK mjr Wilhelm Szczepankiewicz „Kogurt” mianował go swoim zastępcą.

Po rozwiązaniu Armii Krajowej (19 stycznia 1945 r.,) pozostał w konspiracji. Od 26 lutego 1945 r., był Komendantem Inspektoratu Rejonowego Radzyń Podlaski ROAK/DSZ. Po rozwiązaniu Delegatury Sił Zbrojnych, w okresie od lipca do września 1945 r., działał w strukturach Okręgu Lublin WiN.
W okresie od września 1945 do lutego 1946 r., pełnił funkcję Prezesa Inspektoratu Biała Podlaska WiN. W lutym 1946 r., został przeniesiony na stanowisko Zastępcy Prezesa Okręgu Lublin WiN.
W 1945 r., otrzymał awans do stopnia podpułkownika służby stałej piechoty. Był niezwykle aktywnym konspiratorem. Organizował szkoły podchorążych, aktywizował podległych dowódców obwodów do wzmożenia działań przeciwko komunistom. W okresie nasilającego się terroru UB wobec ludności i żołnierzy konspiracji, zagrożony aresztowaniem wyjechał do Warszawy, gdzie zamieszkał przy ulicy Kruczej 23. Poprzez kurierów i łączników oraz poprzez osobiste wyjazdy utrzymywał stały kontakt z terenem.

Aresztowany w dniu 9 listopada 1946 r. Więziony w lochach UB w Warszawie i Lublinie. Przeszedł ciężkie śledztwo z zastosowaniem tortur. Postanowienie o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania wydała z datą 3 maja 1947 r., Wojskowa Prokuratura Rejonowa w Lublinie.
Przez prawie 6 miesięcy był więziony bez sankcji. W śledztwie przebywał do stycznia 1948 r. Wyrokiem WSR Lublin, sygnatura akt Sr. 564/47 z dnia 28 stycznia 1948 r., został skazany przy zastosowaniu amnestii na karę 7 lat więzienia oraz kary dodatkowe.
Po procesie był więziony na Zamku Lubelskim, skąd został przewieziony do Centralnego Więzienia Karnego we Wronkach i tu osadzony w dniu 30 czerwca 1948 r. We wronieckim więzieniu, jako "zaciekły wróg ludowej demokracji" był prześladowany przez personel więzienny. Zaliczony do grupy więźniów antypaństwowych. Był przewożony na przesłuchania do MBP w Warszawie.

W dniu 9 lipca 1953 r., wraz z transportem więźniów został wysłany do Centralnego Więzienia Karnego w Rawiczu. Po kilku dniach pobytu w CWK Rawicz, w dniu 13 lipca 1953 r., został wywieziony do Ośrodka Pracy Więźniów w Mielęcinie koło Strzegomia na Dolnym Śląsku. Zwolniony 9 listopada 1953 r., po odbyciu orzeczonej przez WSR Lublin kary 7 lat więzienia.
Po zwolnieniu z więzienia, które opuścił z dużym ubytkiem na zdrowiu zamieszkał w Janowcu Wielkopolskim, gdzie mieszkały jego dwie siostry. Prowadził tu małe gospodarstwo warzywne. Początkowo izolował się od otoczenia.
Wraz z upływem czasu powrócił do kontaktów z żołnierzami z Okręgu Wołyń AK. Udzielał relacji z działalności konspiracyjnej. Brał udział w spotkaniach. Ciężko chory przebywał w szpitalu w Poznaniu, gdzie zmarł 8 września 1988 r. Pochowany na cmentarzu parafialnym w Janowcu Wielkopolskim. Rodziny nie założył.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy (nr leg. 13 915).
Krzyż Walecznych (trzykrotnie).
Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami.




powrót do spisu treści


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion