Gwardia Ludowa.
Powołując do życia Gwardię Ludową, kierownictwo PPR nie podjęło żadnych prób ujęcia swojego zbrojnego ramienia, w struktury typu wojskowego.
Początkowo nie rozstrzygnięto nawet kwestii systemu dowodzenia, stopni wojskowych, czy powołania służb pomocniczych. Oficjalnie organizacją tą kierował Bolesław Mołojec "Długi", któremu podlegali kolejni szefowie sztabu.
Proces tworzenia struktur Gwardii Ludowej rozpoczęto prawdopodobnie w styczniu 1942 r. Ukończono go oficjalnie 28 marca tego roku, kiedy to GL została formalnie utworzona i której wówczas nadano nazwę (decyzję antydatowano na dzień 6 stycznia 1942 r.).
Struktura organizacyjna była ściśle związana ze strukturą PPR. Najmniejszą jednostką była placówka. Działały oddziały z podziałem na jednostki polowe (partyzanckie) i jednostki garnizonowe (grupy wypadowe). W większych miastach istniały grupy specjalne - tzw. specgrupy do akcji dywersyjnych.
Stopnie wojskowe wprowadzono dopiero w czerwcu 1943 r., poprzednio był tylko podział na: żołnierzy, podoficerów i oficerów bez określonych stopni, aczkolwiek w niektórych oddziałach partyzanckich stopnie wojskowe stosowano od początku.
Oddziały GL w 1943 roku podzielone były na sekcje, drużyny, plutony i kompanie, natomiast od lata 1943 r., największą jednostką była brygada. Kadrę dowódczą stanowili oficerowie i podoficerowie Brygad Międzynarodowych w Hiszpanii, oficerowie i podoficerowie rezerwy WP oraz przechodzący z innych organizacji i zbiegli z niewoli oficerowie radzieccy.
W 1942 i 1943 r., spory odsetek żołnierzy GL stanowili sowieccy jeńcy wojenni, zbiegli z obozów jenieckich położonych na terenie Polski, a także zwerbowane grupy o charakterze rabunkowym oraz zbiegowie z likwidowanych gett.
Dokładna liczba żołnierzy GL nie jest znana. Historycy w publikacjach peerelowskich znacznie zawyżali liczbę żołnierzy, obecnie formacja ta przedstawiana jest jako mniej liczna.
Marceli Nowotko w depeszy do Georgija Dymitrowa z czerwca 1942 r., określał liczbę członków na 3 000.
Piotr Matusak w książce „Ruch oporu w Polsce 1939–1945” obliczał w 1987 r., stan liczebny GL na 11 000 żołnierzy, odnosząc te liczby do końca 1943 roku.
Według „Nowej Encyklopedii Powszechnej PWN” liczba żołnierzy jesienią 1943 r., wynosiła 6 000 - 7 000, w tym 1 500 w oddziałach partyzanckich. Ryszard Nazarewicz podaje liczby: 1 000 żołnierzy pod koniec 1942 i 2 200 ludzi w połowie 1943 r., w samych tylko jednostkach partyzanckich, natomiast liczebność ogólną ocenia na ponad 11 000 (z czego straty w walce z okupantem wyniosły ponad 4 000 żołnierzy, co stanowi 40 % stanu ogólnego).
Marek Jan Chodakiewicz, Piotr Gontarczyk i Leszek Żebrowski obliczyli w wydanym w 1999 r., zbiorze dokumentów „Tajne oblicze GL-AL i PPR. Dokumenty”, że pod koniec działalności GL liczyła 5 000 żołnierzy, jednak przez organizację przewinęło się o kilka tysięcy osób więcej.
Dowódcy Gwardii Ludowej:
- Bolesław Mołojec "Długi".: marzec - grudzień 1942 r.
- Paweł Finder "Fred", "Brunon", "Mrowiec".: grudzień/styczeń 1942 - 14 listopada 1943 r. (aresztowany).
Szefowie Sztabu Głównego Gwardii Ludowej:
- Marian Spychalski "Marek", "Orka".: marzec (?) - wrzesień 1942 r.
- Franciszek Jóźwiak "Witold", "Wit".: wrzesień 1942 - grudzień 1943 r.
Sztab Główny Gwardii Ludowej.
Według historiografii PRL-owskiej Sztab Główny składał się początkowo z trzech, a następnie sześciu oddziałów.
Marian Spychalski, szef sztabu Gwardii Ludowej, w swoich wspomnieniach wymieniał jednak tylko trzy oddziały: I Operacyjny, II Informacyjny i III Zaopatrzenia. Stwierdzał przy tym, iż: "...do końca 1943 r., więcej wydziałów Sztab Główny nie posiadał."
Oddział I Operacyjny.
Do lipca 1943 r., Oddziałem Operacyjnym kierowali bezpośrednio szefowie Sztabu Głównego GL.
Szefowie:
 kpt. GL/AL. Zygmunt Duszyński "Zygmunt".: lipiec - październik 1943 r.
 mjr/ppłk GL/AL. Grzegorz Korczyński "Grzegorz".: październik 1943 - 1 styczeń 1944 r.
Oddział II Informacyjny.
Szefowie:
- Bogusław Buczyński "Stefan".
- Zygmunt Jarosz "Gruby".
- Zygmunt Mołojec "Anton".: ?? - listopad 1942 r. (odwołany).
- Jan Strzeszewski "Wiktor".: ?? - marzec 1943 r.
 mjr GL/AL. Marian Spychalski.: ?? - 1 styczeń 1944 r.
Biuro Oddziału.
Sekretariat "S".
Dział I.
Dział II.
Dział III.
Dział IV.
Oddział III Zaopatrzenia i uzbrojenia.
Szefowie:
- Stanisław Dobrzyński "Stanisław".
- Bolesław Gidziński "Twardy".: ?? - listopad 1942 r.
- Franciszek Księżarczyk "Bruno".: marzec - lipiec 1943 r.
- Ignacy Loga-Sowiński "Ignacy".: lipiec - jesień 1943 r.
mjr GL/AL. Józef Małecki "Sęk".: jesień 1943 - ??
Dział Zaopatrzenia i Broni.
Dział Sanitarny.
Magazyny.
Sekcja Minerska.
Sekcja Map.
Centralne Laboratorium.
Oddział IV Organizacyjny.
Szef:
- ??
Dział Mobilizacyjny.
Dział Szkolenia.
Funkcję Oddziału wypełniał Oddział Operacyjny.
Oddział V Propagandy.
Szef:
kpt. GL/AL. Stanisław Nowicki "Maciej".
Dział Propagandy Zewnętrznej i Wewnętrznej.
Redakcja "Gwardzisty".
Oddział VI Sanitarny.
Szef:
- dr Jerzy Gromkowski "Grzela".: ?? - lipiec 1943 r.
- dr Jan Wolański "Janek".
Dział Produkcji Opatrunków.
Apteka Centralna.
Początkowo w skład Sztabu wchodziło kilkanaście osób, w dużej mierze członków przedwojennej sowieckiej siatki wywiadowczej, zainstalowanej w Warszawie (siatka Samuela Folgesona). W 1942 r., oprócz szefa w skład Sztabu Głównego GL wchodzili:
Bogusław Budzyński "Stefan", Stanisław Dobrzyński "Dobrzyński "Stanisław", Michał Ekler "Michał", Bolesław Gidziński "Twardy", Zygmunt Jarosz "Gruby", Franciszek Jóźwiak "Witold", Józef Mrozek "Józef", Jan Niedziński "Czarny Janek", Stanisław Nowicki "Felek", Jan Strzeszewski "Wiktor", Teodor Naumienko "Karol" jako kierownik wytwórni map przy Sztabie Głównym GL.
W ciągu 1942 i 1943 r., Sztab Główny Gwardii Ludowej był powoli, lecz systematycznie rozbudowywany. Oprócz wymienionych wyżej Oddziałów w jego składzie funkcjonowały również:
Biuro Sztabu Głównego.
Szefowie:
- Bogusław Buczyński.
 por. GL/AL. Helena Wolińska "Lena".: początek 1943 - 1 stycznia 1944 r.
"Technika":
Szefowie:
- Michał Tetmajer "Sławek".
- Eugenia Piwińska.: ?? - wrzesień 1942 r.
- Roman Bogucki "Suchy".: ?? - marzec 1943 r.
por. GL/AL. Henryk Woźniak "Hiszpan".: ?? - 1 stycznia 1944 r.
Drukarnie.
Kolportaż.
Grupa Łączników.
Według Mieczysława Wieczorka ("Polski Ruch Oporu 1939 - 1945") pod koniec 1943 r., czyli w końcowym okresie istnienia Gwardii Ludowej ścisły Sztab Główny liczył 44 oficerów i podoficerów, a wraz z pracownikami technicznymi i żołnierzami grup bojowych liczył 170 - 190 gwardzistów.
Armia Ludowa.
Armię Ludową powołano dekretem Krajowej Rady Narodowej z 1 stycznia 1944 r. Trzonem nowej organizacji była dotychczasowa Gwardia Ludowa.
Obok GL w jej skład weszły też inne, pomniejsze ugrupowania: oddziały bojowe Związku Walki Młodych, część pododdziałów Batalionów Chłopskich (najczęściej tych związanych z SL "Wola Ludu"), Milicji Ludowej Robotniczej Partii Polskich Socjalistów, Polskiej Armii Ludowej (głównie w Warszawie), Okręg Częstochowski Socjalistycznej Organizacji Bojowej i niektóre pododdziały, wchodzącej w skład Armii Krajowej - Gwardii Ludowej WRN.
Ustalenie liczebności Armii Ludowej jest dziś praktycznie niemożliwe. W literaturze przedmiotu występują pod tym względem znaczne rozbieżności, spowodowane propagandowym zakłamywaniem historii AL w okresie Polski Ludowej.
Według Nowej Encyklopedii Powszechnej PWN Armia Ludowa na początku 1944 r., liczyła 6 000 - 8 000 ludzi, w lipcu 1944 około 30 000, natomiast polowe siły partyzanckie 6 000 ludzi (w tym 40% w brygadach podległych PSzP), głównie w brygadach AL.
Według Piotra Gontarczyka wiosną 1944 maksymalna liczba konspiracji komunistycznej to 5 000 ludzi, z czego tylko część była w AL. Do końca lata tego roku, przez szeregi AL przewinęło się zaledwie 2 000 - 3 000 partyzantów, a późniejszy wzrost aktywności i liczebności był związany ze zbliżającym się frontem sowiecko-niemieckim, przy czym oddziały AL zasilane były głównie przez zrzuty sowieckich skoczków spadochronowych (powodowało to, że władzę w AL przejmowały czynniki związane bezpośrednio z ZSRS, a nie z PPR).
Na drugim biegunie pojawiają się liczby, które moim zdaniem są pochodną wspomnianej już propagandy historycznej PRL-u: Piotr Matusak pisał o 45 897, Józef Garas i Ryszard Nazarewicz o 60 000, a Norman Davies nawet o 100 000 żołnierzy.
Według mnie, najbardziej wymierne i wyważone są liczby podawane przez Mieczysława Wieczorka. Trzeba w tym miejscu dodać, że wielkości przez niego proponowane nie zostały do dzisiaj obalone.
Tak więc według Wieczorka w połowie lipca 1944 r., siły Armii Ludowej i Polskiego Sztabu Partyzanckiego wyniosły łącznie około 34 000 ludzi. Jednostki partyzanckie AL i PSzP skupiały w tym czasie blisko 6 000 bojowców, czyli 17 % całości sił. Trzeba przy tym zaznaczyć, że około 40 % sił partyzantki ludowej stanowiły jednostki PSzP.
Status Armii Ludowej uległ zmianie 21 lipca 1944 r., kiedy to "ustawą" Krajowej Rady Narodowej, zdecydowano o przejęciu zwierzchnictwa nad Armią Polską w ZSRR oraz o scaleniu Armii Ludowej i Armii Polskiej w jednolite Wojsko Polskie. 23 lipca gen. broni Michał Żymierski "Rola", mianowany odtąd Naczelnym Wodzem Wojska Polskiego, przejął dowództwo Polskiego Sztabu Partyzanckiego i podległych mu oddziałów.
W rozkazie z 29 lipca 1944 r., informował o wprowadzeniu w miejsce dotychczasowych nazw: Armia Ludowa i Armia Polska - nazwy Wojsko Polskie. 7 sierpnia dowództwo Odwodu Radomsko-Kieleckiego AL, przyjęło nazwę III Obwodu WP i nakazało podległym sobie oddziałom używać określenia: jednostki partyzanckie WP.
Mimo tych zarządzeń, w komunikacji wewnętrznej oraz poza organizacją, nadal używano nazwy Armia Ludowa.
***
Na czele Armii Ludowej stało Dowództwo Główne powołane 1 stycznia 1944 r. Rola i zadania Sztabu Głównego zostały wstępnie określone w "Regulaminie organizacyjnym Armii Ludowej":
"Dowództwo Główne decyduje wspólnie we wszystkich najważniejszych sprawach Armii Ludowej, dotyczących: działań bojowych, organizacji, spraw personalnych, oraz nominacji i awansów oficerów do stopnia pułkownika włącznie. Dowództwo Główne jest najwyższą władzą wojskową upoważnioną do organizowania AL i dowodzenia AL, stanowiącą podstawową siłę zbrojną narodu polskiego".
W kwietniu 1944 r., Dowództwo Główne AL wydało obszerną instrukcję regulującą strukturę organizacyjną i zakres swoich prac. Według niej Dowództwo Główne było naczelnym organem dowodzenia, odpowiedzialnym za wykonywanie swoich obowiązków przed Krajową Radą Narodową poprzez Naczelnego Dowódcę.
Do głównych zadań dowództwa należało: kierowanie walką z okupantem, rozwijanie oddziałów AL, organizacja zaopatrzenia, wyszkolenia, a także "utrzymanie dyscypliny i wysokiego poziomu moralnego". Dowództwo Główne zobowiązane było do ustalania budżetu oddziałów Sztabu Głównego, dowództw obwodów i okręgów, zasad ich rozliczeń oraz kontroli.
Oprócz tego do do kompetencji Dowództwa Głównego należało: zatwierdzanie decyzji komisji orzekających degradację oficerów, akceptacja wniosków dowódców obwodów, okręgów i batalionów o nadanie nazw poszczególnym jednostkom bojowym, składanie wniosków do prezydium KRN o nadanie Orderu Krzyża Grunwaldu I klasy oraz nadawanie na wniosek niższych dowództw tego orderu II i III klasy.
Sprecyzowano również ogólne zasady dowodzenia. Dowództwo Główne było odtąd zobowiązane nie pomijać w wydawanych rozkazach pośrednich ogniw dowodzenia, z wyjątkiem wypadków czasowej i bezpośredniej podległości ogniwa niższego.
Wydawanie rozkazów drogą ogłaszania ich drukiem ograniczono do rozkazów ogólnych, bojowych, rocznicowych, nominacji i awansów oficerskich oraz odznaczeń.
Dowództwo Główne miało spełniać rolę władzy wykonawczej. Nawet w razie przelania części uprawnień na innych oficerów, brało pełną odpowiedzialność za wydawane w swoim imieniu rozkazy.
Według pierwotnych założeń miało ono składać się z trzech członków. W praktyce tworzyli je Naczelny Dowódca i Szef Sztabu.
Rzeczywistym organem dowódczym był Sztab Główny Armii Ludowej. Jego rola i zadania zostały określone w wymienionej już wyżej instrukcji wewnętrznej z kwietnia 1944 r.
Szef Sztabu miał prawo wydawania rozkazów dowódcom oddziałów i samodzielnych komórek. Do jego zasadniczych obowiązków należało "stawianie zadań oddziałom w formie dyrektyw, rozkazów i poleceń oraz organizacja pracy w sztabie".
Ponadto Szefa Sztabu uczyniono odpowiedzialnym za: nadawanie decyzjom naczelnego dowódcy formy rozkazów oraz zapewnienie doręczenia ich na czas wykonawcom, właściwe użycie środków łączności, którymi dysponował przez szefa łączności, wydawanie zarządzeń dotyczących zachowania zasad konspiracji, sprawowanie pieczy nad kasą centralną i finansami, nadawanie na wniosek szefów oddziałów stopni podoficerskich członkom sztabu.
Dowództwo Naczelne Armii Ludowej.
Naczelny dowódca:
 gen. bryg. AL. Michał Żymierski "Rola".: 1 styczeń - 21 lipca 1944 r.
Szef Sztabu Głównego:
 płk AL. Franciszek Jóźwiak "Witold".: 1 styczeń - 21 lipca 1944 r.
Sztab Główny Armii Ludowej.
Łączniczka Szefa Sztabu Generalnego.
 ppor. AL. Ewa Siedlecka-Patryas "Ewa".
Pomocnicy Szefa Sztabu.
ppor. AL. Kazimiera Strzyżewska-Frużyńska "Bronka".
ppor. AL. Tadeusz Findziński "Olek".
ppor. AL. Halina Lachowska "Halina II".
 sierż. AL. Halina Jarosławska "Halina".
 plut. AL. Bronisława Kowalska "Wanda".
Biuro Sztabu Generalnego (BSG).
Szef:
por. AL. Helena Wolińska "Lena".
Pracownik Biura Sztabu.
sierż. AL. Karol Jóźwiak "Lolek".: ?? - lipiec 1944 r.
Referat Polityczny.
Referat Techniczny.
Referat Paszportowy.
Referat Personalny.
Referat Finansów.
Grupa łączniczek.
Wszystkie wymienione referaty istniały jedynie w założeniach organizacyjnych.
Zadania: utrzymywanie kontaktów z KRN, z organizacjami społecznymi, sprawy kancelaryjne i archiwalne, ewidencja pracowników SG, łączność wewnętrzna. Do czasu utworzenia Oddziału III biuro prowadziło również całość spraw personalnych (ewidencja zasadnicza, ewidencja strat, awansów i odznaczeń).
Kwatera Główna.
Szef Kwatery Głównej:
sierż. AL. Jerzy Kilanowicz "Maciek".: ?? - czerwiec 1944 r.
por. AL. Teodor Kufel "Teoch".: (lipiec 1944 r.).
Zadania: zapewnienie lokali konspiracyjnych, utrzymywanie łączności Sztabu Głównego z dowództwami obwodowymi, organizowanie spotkań oraz ich ochrona oraz ogólnie ochrona bezpieczeństwa sztabu. W związku z ostatnim zadaniem Kwatera Główna ściśle współpracowała z Oddziałem Bezpieczeństwa.
Szef Służby Techniczno-Wydawniczej:
kpt AL. Henryk Woźniak "Heniek" "Hiszpan".
Dział redakcji.
Dział drukarni "Technika".
Dział kolportażu.
Zadania: organizowanie aparatu wydawniczego, zapewnienie lokali do działalności wydawniczej, kontroli terminowości i estetyki wychodzącej prasy oraz czuwanie nad przestrzeganiem zasad konspiracji drukarni.
Przedstawiciel Krajowej Rady Narodowej:
- Jan Czechowski.
Oddział I Operacyjny.
Szefowie:
ppłk AL. Grzegorz Korczyński "Grzegorz".: styczeń - 25 czerwca 1944 r.
Po oddelegowaniu ppłk Korczyńskiego na terem Obwodu II, obowiązki szefa Oddziału I przejął szef sztabu (Jóźwiak). W momencie powstania oddział liczył 4 oficerów i 2 podoficerów.
Szef Wydziału Operacyjnego:
mjr. dypl. Andrzej Molenda "Lewar".: ?? - 25 czerwca 1944 r.
Zadania: opracowywanie planów operacyjnych i okresowych oraz wytycznych i rozkazów, a także zaopatrzenie sztabów i oddziałów AL w mapy, plany i kompasy.
Szef Wydziału Szkoleniowego:
mjr Zygmunt Duszyński "Zygmunt".
Zadania: organizacja procesu szkolenia kadry oficerskiej i podoficerskiej oraz śledzenie rozwoju taktyki partyzanckiej, zbieranie i upowszechnianie doświadczeń w tej dziedzinie. Wydawanie regulaminów, instrukcji, broszur specjalistycznych oraz przeprowadzanie inspekcji z ramienia Dowództwa Głównego oraz organizowanie egzaminów.
Oddział II Informacji.
Szef:
mjr. AL. Marian Spychalski "Orka", "Marek", "Mik".: 1 stycznia - 16 marca 1944 r.
Marian Spychalski pełnił funkcję szefa Oddziału II do 16 marca 1944 r., czyli do momentu swojego wyjazdu z delegacją KRN do Moskwy. Podczas jego nieobecności oddziałem kierował trzyosobowy zespół. Kontakt organizacyjny z kierownictwem PPR utrzymywała Stanisława Sowińska - szef biura oddziału, natomiast szef Wydziału Wojskowego, por. Jerzy Fonkowicz utrzymywał stały kontakt z Dowództwem Głównym AL i uczestniczył w pracach sztabu. Działalność pozostałych wydziałów koordynował kpt. Bogusław Buczyński.
Po aresztowaniu Fonkowicza (3 lipca 1944 r.) oraz kiedy stało się pewne, że delegacja KRN pozostanie w ZSRR, poczyniono kroki wstępne do uregulowania kwestii kierowania Oddziałem II. Według planów z lipca 1944 r., szefem Oddziału miał zostać kpt. Buczyński, jego zastępcą por. Sowińska, natomiast szefem Wydziału Wojskowego ppor. Władysław Romanowski "Mirosław".
Szef biura oddziału:
por. AL. Stanisława Sowińska "Mirka", "Natka".
Pracownik biura oddziału:
 st. sierż AL. Romana Romanowicz-Janicowa "Roma".
Zadania: sporządzanie raportów okresowych (zwykle tygodniowych), sporządzonych na podstawie danych dostarczanych przez szefów wydziałów i przekazywanie ich do KC PPR, Prezydium KRN I DG AL.
Wydział Wojskowy.
Szefowie:
por. AL. Jerzy Fonkowicz "Andrzej", "Konrad".: ?? - 3 lipca 1944 (aresztowany).
ppor. Władysław Romanowski "Mirosław".: (lipiec 1944 r.).
Kierownik biura wydziału:
- Felicja Krzak-Pytlakowska "Jolanta".
Kierownik referatu informacji niemieckiej:
sierż AL. inż. Marian Bielaszewski "Wiktor".
Kierownik referatu informacji polskiej:
ppor. AL. Aleksander Michalski-Golba "Michał".: ?? - 25 czerwca 1944 r.
Kierownik referatu inwigilacji:
sierż. AL. Wincenty Romanowski "Robert".
Kierownik referatu szkoleniowo-bojowego:
ppor. AL. Władysław Romanowski "Mirosław".
Kierownik referatu technicznego:
ppor. AL. Zbigniew Dłubak "Rafał".
Zadania: Dostarczanie informacji o rozmieszczeniu, sile wojsk i aparatu bezpieczeństwa okupanta oraz o liczebności i uzbrojeniu niepodległościowych organizacji konspiracyjnych.
Wydział Polityczny.
Szef:
ppor. AL. Leszek Guzicki "Cichy".
Kierownik referatu informacji niemieckiej:
ppor. AL. Zbigniew Szymsiak "Rysiek".
Kierownik referatu informacji polskiej:
ppor. AL. Hedda Bartoszek "Fryga".
Zadania: zbieranie informacji na temat jednostek i organów służb bezpieczeństwa okupanta, nastrojach wśród Niemców, a także o organizacjach zbrojnych i stronnictwach politycznych Polskiego Państwa Podziemnego, nastrojach społeczeństwa polskiego i jego stosunku do istniejących ugrupowań politycznych i wojskowych.
Wydział gospodarczy.
Szef:
kpt. AL. Alfred Jaroszewicz "Adam".
Kierownik biura wydziału:
 kpr. AL. Halina Rusinowicz-Sedlik "Zosia".
Zadania: zbieranie informacji o rozmieszczeniu i produkcji niemieckiego przemysłu zbrojeniowego, obsadzie personalnej i ochronie obiektów przemysłowych, magazynów żywności i odzieży.
Wydział obrony ogólnej.
Szef:
kpt. AL. Bogusław Buczyński "Dobry".
Zastępca szefa wydziału:
kpt. AL. Włodzimierz Lechowicz "Zych".
Kierownik referatu informacji polskiej:
kpt. AL. Stanisław Nienałtowski "Tytus".
Kierownik referatu informacji niemieckiej:
- N.N.
Zadania: Prowadzenie kontrwywiadu, w szczególności zbieranie informacji o aparacie bezpieczeństwa okupanta.
Oddział III Organizacyjny.
Szef:
mjr. AL. Paweł Kuźnicki "Wiktor".
Wydział organizacyjny.
Szef :
- N.N.
Zadania: tworzenie nowych jednostek bojowych, opracowanie dla nich i dowództw terenowych odpowiednich form organizacyjnych, również na okres dalszych walk z okupantem.
Wydział Personalny.
Szef:
- N.N.
Zadania: prowadzenie ewidencji stanu osobowego, strat, awansów i odznaczeń żołnierzy AL.
Wydział Mobilizacyjny.
(istniał tylko w założeniach organizacyjnych).
Zadania: opracowanie planu mobilizacji, a zwłaszcza przygotowania do jej przeprowadzenia w okresie powstania ogólnego. Opracowywanie koncepcji rozwoju sił AL. na ziemiach opanowanych przez Armię Czerwoną oraz podporządkowania formacji powstałych poza krajem.
Wydział jednostek żeńskich.
(istniał tylko w założeniach organizacyjnych).
Zadania: Spełnianie roli centralnego dowództwa, zajmującego się pracą wśród kobiet na odcinku organizacyjnym, szkoleniowym i propagandowym.
Ogólne zadania Oddziału: Wypracowanie form organizacyjnych jednostek bojowych, dowództw, sztabów i służb oraz prowadzenie ewidencji i prac mobilizacyjnych.
Oddział IV Zaopatrzenia i Broni.
Szef:
mjr. AL. Józef Małecki "Sęk", "Witek".
Wydział zaopatrzenia.
Szefowie:
mjr AL. Józef Małecki "Sęk", "Witek".: ?? - lato 1944 r.
por. AL. Zbigniew Paczkowski "Stach".: czerwiec 1944 - ??
Kierownik Centralnego Laboratorium Uzbrojenia:
kpt. AL. Ryszard Gdulewski "Krzyztof".
Zastępca:
- Jerzy Lipka "Jerzy".
Kierownik produkcji map:
por. AL. Teodor Naumienko "Karol".
Kierownik magazynu map:
sierż. AL. Krystyna Arciuch "Antosia".
Zadania: Ustalanie zasad zaopatrzenia oddziałów partyzanckich w żywność, organizowania zdobycia broni, amunicji i ekwipunku, a także ewentualnego ich zakupu. Szef oddziału odpowiadał za organizację zaopatrzenia oddziałów w polu w niezbędne materiały i przerzut na inne tereny nadwyżek z rejonów, gdzie występował ich nadmiar.
Wydział Produkcji Materiałów i Sprzętu Wojennego.
(istniał tylko w założeniach organizacyjnych).
Wydział sanitarny.
Szef:
ppor. AL. lek. Jan Wolański "Janek".
Kierownik centralnej apteki:
- N.N.
Zadania: Werbunek i przeszkalanie oraz zapewnienie kadry służby sanitarnej w sztabach i oddziałach partyzanckich. Dostarczanie środków sanitarnych i zaopatrywanie w nie oddziałów partyzanckich, przygotowanie szpitali.
Oddział V Propagandy.
Szef:
mjr. AL. Stanisław Nowicki "Felek", "Maciej".
Wydział prasowy.
Szef:
mjr. Stanisław Nowicki "Felek", "Maciej".
Szef i redaktor "Armii Ludowej":
ppor. AL. Piotr Borowy "Borowy".
Redaktor "Gwardzisty":
ppor. AL. Michał Ekler "Michał".
Wydział Propagandy Zewnętrznej i Wewnętrznej.
Kierownicy:
- N.N. "Czesław".
mjr. Stanisław Nowicki "Felek", "Maciej".
Zadania: Opracowywanie okresowych planów pracy, zapewnianie współdziałania z wydziałem szkolenia na odcinku popularyzacji doświadczeń zdobytych w walkach z okupantemoraz zaopatrywanie oddziałów w prasę krajową i w miarę możliwości również zagraniczną.
Oddział VI Bezpieczeństwa.
Szef:
kpt. AL. Stanisław Kurland "Korab".
Kierownik biura oddziału:
st. sierż. AL. Barbara Mołojec-Bernatowicz "Baśka".
Kierownik kartoteki:
plut. AL. inż. arch. Bronisław Kulesza "Czarnecki".
Wydział bezpieczeństwa.
Szef:
- vacat.
Wydział kontrwywiadu.
Szef:
- vacat.
Wydział nastrojów.
Szef:
- vacat.
Dowódca oddziałów specjalnych służby bezpieczeństwa:
ppor. AL. Edward Lanota "Edward".
Oddział budowany był w trakcie tworzenia Armii Ludowej. W GL jego rolę spełniał Wydział Informacyjny, którego działalność związana była zarówno z ochroną przez niemiecką policją bezpieczeństwa jak i działalnością "Antyku" Delegatury Rządu na Kraj. Po utworzeniu Oddziału VI DG AL przejął on od Wydziału Informacyjnego GL wszelkie kwestie kontrwywiadowcze.
W sztabie Głównym Armii Ludowej to Wydział VI Kontrwywiadowczy, stanowił ekspozyturę wywiadu sowieckiego i przejął główne zadania Oddziału II Sztabu Głównego Gwardii Ludowej.
***
W marcu 1944 r., we wszystkich komórkach Sztabu Głównego Armii Ludowej pracowało 43 oficerów i 37 podoficerów, natomiast w lipcu tego roku działało około 100 osób, z których 1/3 stanowiły kobiety. Niewiele ponad 50 % pracowników sztabu stanowili wówczas oficerowie.
Ponadto w różnego rodzaju komórkach funkcjonujących przy sztabie, takich jak: grupy specjalne, drukarnie, laboratoria, uzbrojenia, produkcji map i opatrunków, działało 50 - 60 ludzi.
Tak więc w szeroko rozumianym Sztabie Głównym Armii Ludowej, w lipcu 1944 r., pracował około 150 osób.
Grupy bojowe Sztabu Generalnego GL/AL.
Grupa specjalna Sztabu Głównego GL (Specgrupa) im. Ludwika Waryńskiego.
Dowódcy:
- Jan Strzeszewski "Wiktor".: październik 1942 - 18 marca 1943 r.
- Franciszek Bartoszek "Jacek".: marzec - 14 maja 1943 r.
- Antoni Grabowski "Antek".: kwiecień - lipiec 1943 r.
- Mirosław Krajewski "Pietrek".
- Jan Wyszyński "Wyga".
- Józef Kogutek "Marek".
Liczebność około 10 ludzi. Głównym zadaniem specgrupy było wykonywanie zadań zleconych przez Sztab Główny GL. Działała albo samodzielnie, albo wspólnie z grupami przydzielonymi przez dowództwo Okręgu Warszawa-Miasto.
Grupa bojowa "Andrzeja".
Dowódca:
- Jerzy Fonkowicz "Andrzej", "Konrad".
Utworzona w 1942 r., przez Sztab Główny GL. Działała na terenie stolicy do wybuchu powstania warszawskiego. Grupa złożona była z kilku sekcji zorganizowanych głównie z mieszkańców Woli, Pragi i Śródmieścia.
Dowódcy sekcji:
Zbigniew Dłubak, Władysław Romanowski "Wiesław", Wincenty Romanowski, Eugeniusz Nowikow, Dominik Gerwicki "Zygmunt".
Grupy Oddziału Bezpieczeństwa:
Dowódca:
sierż. AL. Henryk Jankowski "Kuba".
Dowódca:
kpr. AL. Andrzej Wąsowski "Dyzio".
Struktura terenowa.
Najwyższym szczeblem w strukturach terenowych GL/AL były tzw. obwody (odpowiadające w przybliżeniu województwom), które zaczęto organizować w połowie 1942 r. Obwody z kolei podzielono na okręgi, podokręgi, powiaty, rejony (dzielnice) i garnizony.
Tworzenie dowództw obwodowych zakończono wstępnie dopiero późną wiosną 1943 r. GL borykała się jednak bardzo mocno z utrzymaniem ciągłości ich funkcjonowania, co w dużej mierze spowodowane było skutecznymi uderzeniami sił niemieckich policyjnych.
Formalnie strukturę organizacyjną Gwardii Ludowej określił "Regulamin Gwardii Ludowej", wydany dopiero w listopadzie 1943 r., w którym ostatecznie przyjęto Obwody, Okręgi, Powiaty (w miastach - Dzielnice) oraz Garnizony jako szczeble dowodzenia w terenie.
Instrukcja Sztabu Generalnego z października 1943 r., określiła podział terenowy na siedem obwodów: I - warszawski, II - lubelski, III - radomski, IV - krakowski, V - łódzki, VI - poznański, VII - Zagłębie Śląskie. Wobec braku kadr i słabości organizacyjnej w następnym miesiącu liczbę obwodów zredukowano do sześciu, włączając projektowany Obwód VI jako poznański do Obwodu V - łódzkiego.
W strukturze organizacyjnej AL, na ogół zachowano zasady przyjęte w Gwardii Ludowej. Stanowiące najwyższy szczebel organizacyjny Obwody, których początkowo było sześć, a po rozbiciu (w styczniu-lutym 1944 r.) Obwodu Łódź - pięć, składały się z dwóch do pięciu Okręgów. Latem 1944 r., a więc w końcowym okresie istnienia Armia Ludowa liczyła 18 Okręgów - razem z Okręgami podległymi bezpośrednio Dowództwu Głównemu.
Dowódcy obwodów i okręgów z reguły dysponowali kilkuosobowymi sztabami, natomiast niższe szczeble dowodzenia charakteryzowały się dużą różnorodnością organizacyjną. Najczęściej niższymi strukturami były Podokręgi (powiaty) i rejony (w większych miastach dzielnice). Najniższą komórkę w strukturze terenowej stanowił garnizon, obejmujący kilka gmin. W pierwszej połowie 1944 r., funkcjonowały cztery samodzielne dowództwa Obwodów i tyle samo Okręgów.
Pion bojowy AL tworzyły jednostki partyzanckie i garnizonowe oraz tzw. grupy wypadowe.
Grupy wypadowe składały się z bojowców żyjących na stopie legalnej i stanowiły pośrednią formę pomiędzy garnizonami a jednostkami partyzanckimi. Charakteryzował je brak stałych więzów organizacyjnych, zmienny skład, dorywczy charakter działań i duża zdolność do przekształcania się w oddział partyzancki.
W pierwszej połowie 1944 r., tylko kilka oddziałów partyzanckich AL przekroczyło liczbę 150 żołnierzy. W zdecydowanej większości liczyły one od kilkunastu do kilkudziesięciu bojowców.
W tym samym czasie rozpoczęto proces łączenia największych oddziałów w tzw. Bataliony, liczące od dwóch do czterech kompanii. Były to: Batalion im. Hołoda na Lubelszczyźnie, im. Bema w Kieleckiem i Batalion im. Czwartaków w Warszawie. Dwa pierwsze bataliony w połowie roku stały się trzonem tworzonych wówczas brygad.
Według wersji obowiązującej do dziś literaturze przedmiotu, w końcu lutego 1944 r., siły partyzanckie AL liczyły 56 różnego rodzaju jednostek: 22 grupy wypadowe, 31 oddziałów partyzanckich oraz 3 bataliony. Trzeba jednak dodać, że żadna z tych jednostek nie przekraczała liczby 50 bojowców.
W pierwszej połowie 1944 r., do Armii Ludowej weszło 69 jednostek polowych, z czego 56 wywodziło się z Gwardii Ludowej. W tym czasie powstało 38 jednostek, w większości drogą reorganizacji już istniejących. Z tego też powodu 27 jednostek przestało istnieć w dotychczasowych formach. Z kolei 7 jednostek zostało rozbitych, dwie rozwiązano, a jedna przeszła do partyzantki sowieckiej. Z dużym prawdopodobieństwem można więc stwierdzić, że pod koniec lipca 1944 r., Armia Ludowa dysponowała 70 jednostkami.
Ostatnim etapem ewolucji struktur bojowych Armii Ludowej były tzw. brygady. Te partyzanckie związki taktyczne liczyły od 150 - 750 ludzi i powstawały z rozwinięcia batalionów lub z połączenia kilku mniejszych oddziałów i powiększenia ich ochotnikami z garnizonów.
Szczytowym okresem organizacyjnego rozwoju brygad był przełom lipca i sierpnia 1944 r. Na Lubelszczyźnie i w Kieleckiem działało ich wówczas dziewięć.
Obwód I warszawski.
Dowódcy poszczególnych okręgów, działali na prawach dowódców obwodów i podlegali bezpośrednio Sztabowi Głównemu GL/AL. Obwód Warszawa nie posiadał w związku z tym własnego, odrębnego dowództwa.
Okręgi Obwodu I obejmowały swoim zasięgiem teren Warszawy oraz obszary województwa warszawskiego, według podziału terytorialnego sprzed września 1939 r., oraz północno-zachodni skraj województwa lubelskiego. Na terenie Obwodu dominowały słabo zalesione równiny, z licznymi skupiskami miejskimi i wiejskimi.
Taka charakterystyka terenu bardzo utrudniała działalność partyzancką, co powodowało, że podstawową formą walki były działania małych, garnizonowych grup wypadowych i oddziałków partyzanckich.
Okręg 1 GL/AL. Warszawa Miasto.
Podzielony na 9 Dzielnic:
Praga-Północ, Bródno, Praga-Południe, Śródmieście, Mokotów, Ochota, Wola, Powązki, Żoliborz, M-IV (ZWM).
Dowódcy:
Gwardia Ludowa:
- Jan Fajge "Czarny Roman".: styczeń 1942 r. (aresztowany).
- Bolesław Jaszczuk "Paweł".: 1942 r.
- Julian Kania "Antek".: 1942 r.
- Bolesław Kowalski "Ryszard".: październik 1942 - marzec 1943 r.
- Stanisław Skrypij "Sylwester".: marzec - 18 maja 1943 r. (aresztowany).
- Henryk Sternhel "Gustaw".: 1943 r.
- Franciszek Księżarczyk "Bruno".: 1943 r.
Armia Ludowa:
mjr AL. Bolesław Kowalski "Ryszard".: grudzień 1943 - 26 sierpnia 1944 r.
Zastępca dowódcy:
ppor. AL. Aleksander Burski "Julian".: ?? - czerwiec 1944 r.
Szefowie sztabu:
- Witold Dryll "Marek".: ?? - 8 luty 1944 (aresztowany).
por. AL. Jan Szelubski "Leszek".: (1944)
Oficer operacyjny:
por. AL. Lech Kobyliński "Konrad".
Oficer informacyjny:
ppor. AL. Stanisław Koziałkiewicz.
Oficer organizacyjny:
por. AL. Bogdan Skowroński "Marcin".
Oficer zaopatrzenia:
ppor. AL. Leon Wrzosek "Cienki".
Oficer bezpieczeństwa:
ppor. AL. Feliks Kędziorek "Maciek".
Grupy i oddziały.
Specgrupa GL Okręgu Warszawa-Miasto.
Dowódca:
- dr. Henryk Sternhel "Gustaw".
Grupa prowadziła akcję samodzielnie lub wspólnie ze specgrupą Sztabu Głównego GL lub z grupami Związku Walki Młodych. Podlegała bezpośrednio dowództwu Okręgu Warszawa-Miasto.
Grupy bojowe Związku Walki Młodych (M XIV).
Według założeń organizacyjnych podstawową komórką ZWM miało być koło młodzieży, które ze swojego grona wybierało przewodniczącego. Kilka kół terenowych miało wyłonić wspólny zarząd, kierujący całokształtem działalności politycznej i wojskowej. Zarząd miał wyznaczyć też spośród swoich członków m. in. dowódcę wojskowego.
W oparciu o koła miano tworzyć sekcje (5-6 ludzi), czyli tzw. grupy bojowe. Sekcje łączyć w drużyny i plutony oraz jednostki nadrzędne według zasad przewidzianych w regulaminie Armii Ludowej.
Poza Warszawą nie udało się w zasadzie utworzyć jakichkolwiek struktur ZWM, oblicza się, że w lipcu 1944 r., liczebność ZWM wynosiła 600 osób.
Zasadnicze grupy ZWM (drużyny, plutony, kompanie) wchodziły w skład GL/AL. Pod względem wojskowym podlegały one więc dowództwu GL/AL natomiast organizacyjnie ZWM. W związku z podwójną zależnością pełna nazwa poszczególnej grupy brzmiała: grupa GL-ZWM albo później AL-ZWM.
Dowódcy:
- Tadeusz Olszewski "Zawisza".: ?? - 18 marca 1943 r.
- Tadeusz Domański "Tadek".: marzec - maj 1943 r.
- Mirosław Krajewski "Pietrek".: maj - koniec 1943 r.
- Witold Dryll "Marek".
- Bogdan Skowroński "Marcin".
Kompania/Batalion Szturmowy AL im. "Czwartaków".
Dowódca:
por./kpt. AL. Lech Kobyliński "Konrad".
Zastępcy dowódcy:
ppor. AL. Edwin Rozłubirski "Gustaw".
ppor. AL. Henryk Trocewicz "Politruk".
Zastępca dowódcy d/s polityczno-oświatowych:
- Helena Kozłowska "Ola".
Oddział rozpoczęto formować pod koniec 1943 r. W założeniach, do zadań nowo formowanej grupy należały: ochrona członków Krajowej Rady Narodowej, likwidowanie konfidentów i agentów Gestapo, przeprowadzanie akcji odwetowych na terenie Warszawy oraz dywersja na liniach kolejowego węzła warszawskiego, a także zdobywanie i gromadzenie broni.
Początkowo pluton liczył kilkunastu ludzi i plutonem był tylko z nazwy. W grudniu 1943 r., oddział miał już cztery skoszarowane i opłacane sekcje. W tym czasie oddział został przekształcony w pluton złożony z dwóch lub trzech drużyn, liczących ok. dwudziestu kilku ludzi.
W styczniu 1944 r. pluton stał się oddziałem przybocznym Dowództwa Głównego Armii Ludowej i KRN. W marcu 1944 do plutonu dołączono 24-osobową grupę AL z dzielnicy Wola (byli członkowie AK), oraz oddział Milicji Ludowej RPPS z Żoliborza i Powiśla. To umożliwiło przemianowanie plutonu w kompanię, a następnie w Batalion Szturmowy AL. im. Czwartaków.
W skład batalionu weszły 3 kompanie, które nigdy nie brały udziału w akcjach wspólnie. Akcje do wykonania zlecano poszczególnym sekcjom, drużynom lub plutonom.
1 kompania.
Dowódcy:
kpr. AL. Ryszard Kazała "Zygmunt".: ?? - 18 kwietnia 1944 r.
st. sierż. AL. Lech Matawowski "Mirek".: 19 kwietnia - 5 sierpnia 1944 r. (zamordowany w szpitalu.)
sierż. AL. Bogdan Czeszko "Agawa".
2 kompania:
Dowódca:
ppor. AL. Tadeusz Pietrzak "Tadek".
3 kompania:
kpr. AL. Ryszard Suski "Żarłok".
W dniu wybuchu Powstania Warszawskiego poszczególne kompanie batalionu znajdowały się w różnych częściach miasta: na Woli, w Śródmieściu i na Starym Mieście. W nocy z 6 na 7 sierpnia wszystkie kompanie znalazły się na Starym Mieście.
7 sierpnia nastąpiła reorganizacja batalionu uzupełnionego ochotnikami. Od tego momentu poszczególnymi kompaniami dowodzili:
1 kompanią:
ppor. AL. Wacław Pałatyński "Witek Tramwajarz".
2 kompanią:
por. AL. Teodor Kufel "Teoch".
3 kompanią:
ppor. AL. Henryk Baczyński "Henryk".
26 sierpnia rozpoczęto ewakuację przetrzebionego batalionu kanałami ze Starego Miasta na Żoliborz. W dniach 27 i 28 sierpnia zdołano przeprawić tam część 1 kompanii z ppor. Pałatyńskim "Witkiem Tramwajarzem", 2 kompanię z por. Teodorem Kuflem "Teochem" i część 3 kompanii z ppor. Henrykiem Baczyńskim "Henrykiem" na czele. Na Starym Mieście pozostała grupa 35 żołnierzy batalionu, którzy 2 września przeszli również kanałami do Śródmieścia.
Po kapitulacji powstania oddział został rozformowany, żołnierze wyszli z ludnością cywilną. Część żołnierzy po ucieczce z transportów, włączyła się ponownie do walki, zasilając oddział por. Edwina Rozłubirskiego "Gustawa", działającego w lewobrzeżnych okolicach Warszawy.
Pluton sztabowy (szturmowy) Batalionu "Czwartaków".
Dowódcy:
por. AL. Ryszard Suski „Żarłok”.: ?? - 11 sierpnia 1944 r. (poległ na Placu Zamkowym).
ppor. AL. Edwin Rozłubirski „Gustaw”.
3 batalion AL.
Dowódca:
kpt. AL. Henryk Woźniak "Hiszpan".
Zastępca:
por. AL. Niemir Bieliński "Skóra".
Zastępca dowódcy do spraw politycznych:
ppor. AL. Czesław Kaczor "Lit".
Oddział zaczęto formować 2 sierpnia na Starym Mieście (początkowo 3 kompanię). W jego skład weszli członkowie AL ze Starego Miasta oraz północnego Śródmieścia. Po kapitulacji Starego Miasta, z ocalałych żołnierzy AL, 3 batalion zreorganizowano na Żoliborzu.
Kompaniami dowodzili: st. sierż. Henryk Szymanowski "Heniek", st. sierż. Zdzisław Fotek "Herbert", ppor. Jan Fotek "Wieńczysław".
Żoliborskie zgrupowanie Armii Ludowej.
Dowódca:
- Jan Szaniawski "Szwed".
Szef sztabu:
por. AL. Edward Grosglik "Edward".
Zastępca dowódcy d/s politycznych:
por. AL. Zenon Kliszko "Zenon".
Zgrupowanie Żoliborskie powstało z połączenia lokalnych grup bojowych oraz z mocno przetrzebionych kompanii Batalionu "Czwartaków", a także z resztek 3 batalionu AL, które do 28 sierpnia zdołały przejść kanałami ze Starego Miasta na Żoliborz (około 300 ludzi).
W jego skład weszły:
Batalion Szturmowy "Czwartaków" (zreorganizowany).
Dowódca:
kpt. AL. Lech Kobyliński "Konrad".
3 Batalion AL.
Dowódca:
kpt. AL. Henryk Woźniak "Hiszpan".?? - 17 września 1944 r. (śmiertelnie ranny).
Batalion "Kobra".
Dowódca:
- Zdzisław Zieliński "Kobra".
Batalion powstał po reorganizacji "Czwartaków" i 3 batalionu, z żołnierzy oddziału "Karola" oraz tych, którzy nie weszli w skład dwóch pierwszych oddziałów.
Oddział AL "Stacha".
Dowódca:
ppor. AL. Zbigniew Paszkowski "Stach".
Zastępca:
ppor. AL. Lech Wrzosek "Cienki".: 1 - 6 sierpnia 1944 r. (ciężko ranny).
Oddział powstał 1 sierpnia 1944 r., z luźnych grupek AL, znajdujących się w momencie wybuchu powstania warszawskiego na terenie Woli i Koła.
W jego składzie znalazły się drużyna Czwartaków z Koła, sekcja Milicji RPPS z Koła oraz członkowie ZWM i PPR z Woli. Początkowo oddział liczył 16 ludzi i był uzbrojonych w 3 pm i 12 pistoletów. Według komunistycznej historiografii w trzecim dniu walk oddział liczył około 150 ludzi. Podczas walk na Woli poniósł on ponad 50% strat, tracąc około 100 żołnierzy rannych i zabitych.
Po przejściu na Stare Miasto Paszkowski został przydzielony do Sztabu Głównego, a oddział podzielono i wcielono do różnych jednostek AL na Starym Mieście.
Pod koniec sierpnia "Stach" otrzymał rozkaz skupienia pod swoim dowództwem luźnych grupek AL walczących na Czerniakowie i utworzenia z nich odrębnej jednostki.
Po sformowaniu oddziału wszedł on w skład kompanii "Blaszanka" ze zgrupowania "Kryski".
Oddział (kompania) AL "Gustawa".
Dowódca:
por. AL. Edwin Rozłubirski "Gustaw".
Oddział ten wywodził się z plutonu sztabowego batalionu "Czwartaków". 27 sierpnia "Gustaw" wraz z podległym sobie oddziałem został cofnięty przez Armię Krajową z drogi ze Starego Miasta na Żoliborz. Na Starym Mieście podporządkowano mu luźne grupki bojowe AL oraz pozostałe drużyny Batalionu "Czwartaków". Po upadku Starego Miasta oddział przeszedł kanałami do Śródmieścia, gdzie uległ uzupełnieniom.
Oddział AL "Karola"/Batalion AL "Kobra" (połowa września).
Dowódcy:
ppor. AL. Karol Grabski "Karol".
ppor. AL. Edward Kucner "Walter".
kpt. AL. Zdzisław Zieliński "Kobra".
Oddział utworzono 4 sierpnia 1944 r., kiedy to ppor. Grabskiemu udało się skupić pod swoim dowództwem kilka luźnych grupek żołnierzy AK z Żoliborza. Po kilkudniowym napływie ochotników, oddział liczył około 80 żołnierzy z tym, że uzbrojona była tylko połowa z nich.
Po ewakuacji sił AL ze Starego Miasta z oddziału "Karola" sformowano batalion o nazwie "Kobra", który wszedł w skład Żoliborskiego Zgrupowania AL.
Kompania Służby Bezpieczeństwa.
Dowódcy:
por. AL. Aleksander Wolski "Ludwik".: ?? - 13 września 1944 r.
por. AL. Stanisław Januszewski "Andrzej".: 13 września 1944 - ??
Oddział AL „Leszka”
Dowódca :
por. AL. Jan Szelubski „Leszek”.
Oddział został zorganizowany na Powiślu przez por. Szelubskiego. Składał się głównie z członków RPPS i początkowo był bardzo słabo uzbrojony. Stan osobowy oddziału zwiększył się znacznie w miarę przypływu aktywów AL do Śródmieścia z innych dzielnic.
Kompania AL „.Blaszanka”.
Dowódcy:
por. AL. Lech Ros „Leszek”.: ?? - 12 września 1944 r.(ranny).
ppor. AL. Zbigniew Paszkowski „Stach”.: ??
Dowódca 1 plutonu:
st. sierż. AL. Kazimierz Rosiński „Kazik”.
Dowódca 2 plutonu:
st. sierż. AL. Roman Muchin „Robert”.: (poległ we wrześniu na Czerniakowie).
Dowódca plutonu PAL:
ppor. PAL „Leśnik”.
Dowództwo AL w Powstaniu Warszawskim.
(Prawie wszyscy członkowie dowództwa polegli 26 sierpnia 1944 r., w gruzach kamienicy przy ul. Freta 16, w którą uderzyła bomba lotnicza).
Dowódca:
mjr AL. Bolesław Kowalski „Ryszard”
Szef sztabu:
kpt. AL. Edward Lanota „Edward”.
Członek dowództwa:
mjr AL. Stanisław Nowicki „Feliks”.
Członek dowództwa:
kpt. AL. Stanisław Kurland „Korab”.
Oficer zaopatrzenia:
por. AL. Stefan Bratkowski
Dowództwo AL na Woli.
Dowódca:
por. AL. Zbigniew Paszkowski "Stach".: 1-7 sierpnia 1944 r.
Zastępca:
ppor. AL. Lech Wrzosek "Cienki".
Dowództwo AL w Śródmieściu.
Dowódca:
mjr AL. Józef Małecki "Sęk".: 18 sierpnia 1944 - ??
Szef sztabu:
kpt. AL. Ryszard Strzelecki "Roman".
Oficer operacyjny:
por. AL. Michał Szyszko „Dąbek”, sekretarz KC RPPS
Dowództwo AL. na Żoliborzu.
Dowódca:
por. AL. Waldemar Nerwiński "Waldek".: ?? - 24 sierpnia 1944 r. (ciężko ranny).
kpt./mjr AL. Jan Szaniawski "Szwed".: 24 sierpnia 1944 r.
Zastępca d/s politycznych:
por. AL. Zenon Kliszko "Zenon".
Okręg 2 GL/AL. Lewa Podmiejska.
Dowódcy:
Gwardia Ludowa:
- Antoni Grabowski "Antek".: ?? - lato 1942 r.
- Stanisław Łaciński "Tomek".: ?? - wiosna 1943 r.
- Ignacy Robb "Narbutt", "Krystian".: ?? - listopad 1943 r.
Armia Ludowa:
kpt. AL. Feliks Matusiak "Zygmunt".: listopad 1943 - 20 stycznia 1944 r.
- p.o. Stanisław Gać "Kuba" (?).: ?? - ??
kpt. AL. Stanisław Łaciński "Tomek".: początek lutego - 8 lutego 1944 r.
kpt. AL. Paweł Wojas "Roman", "Janek".: 26 marca - październik 1944 r.
por. AL. Teodor Kufel "Teoch".: październik 1944 - styczeń 1945 r.
Szefowie sztabu:
ppor. AL. Stanisław Marczak "Adam".: listopad 1943 - 8 luty 1944 r.
kpt. AL. Stanisław Gać "Kuba", "Kazik".: luty 19 lipca 1944 r.
ppor. AL. Franciszek Zawadzki "Franek".: 20 lipca - sierpień 1944 r.
- Jerzy Lipka "Jurek".: październik 1944 - styczeń 1945 r.
Oficer organizacyjny:
ppor. AL. Adam Szumiga "Wacek".: 26 marca - 19 lipca 1944 r.
Kwatermistrz:
sierż. AL. Franciszek Marcinkowski "Marcel".: sierpień 1943 - 20 stycznia 1944 r.
ppor. AL. Jan Jaguś "Kozuba", "Stefek".: 26 marca - 31 lipca 1944 r.
Szef Sanitarny:
- dr Maria Wideman "Anna".: lato 1943 - styczeń 1945 r.
Intendent sanitarny:
sierż. AL. Irena Ciesielska-Strzelecka "Ewa".: wrzesień 1943 - marzec 1944 r.
Oficerowie sztabu:
- Jan Bełczewski "Gruby".: czerwiec 1943 - 7 luty 1944 r.
ppor. AL. Franciszek Zawadzki "Franek".: maj 1943 - styczeń 1945 r.
- Bolesław Gotowicki "Zbyszek".: ?? - grudzień 1943 r.
- Leon Borejsza "Maciek".: październik 1944 - styczeń 1945 r.
- Kazimierz Urbański "Werus".: październik 1944 - styczeń 1945 r.
Od jesieni dowództwo okręgowe zainstalowano w Żyrardowie. Dowództwu żyrardowskiemu podlegało nowo powstałe dowództwo powiatu błońskiego. W skład Okręgu weszła także Dzielnica w Drzewicy.
Dowództwo powiatu grójeckiego zostało rozbite jesienią 1943, natomiast dowództwo Dzielnicy Włochy na początku 1944 r.
W styczniu i lutym fala aresztowań objęła też dowództwo okręgowe, które zdołano z dużym wysiłkiem odbudować w marcu. Przetrwało ono tylko do lipca 1944 r., kiedy to okręgiem wstrząsnęły kolejne represje niemieckie.
Wybuch Powstania Warszawskiego odciął przebywającego w stolicy dowódcę okręgu, kpt. Pawła Wojasa "Janka". Po upadku Powstania Dowództwo Okręgu zostało reaktywowane przez por. Teodora Kufla "Teocha", któremu we wrześniu 1944 r., udało się wyjść ze stolicy. "Teoch" oparł się w tych pracach głównie na ośrodku żyrardowskim.
Teren nr 1: Linia Przemysłowa.
(Pruszków, Włochy, Żyrardów).
Dowódcy:
ppor. AL. Stanisław Marczak "Adam".: listopad 1943 - ??
ppor. AL. Adam Sumiga "Wacek".: luty - 19 lipca 1944 r.
Zastępca dowódcy:
por. AL. Franciszek Kazimierski "Wir".: wrzesień 1944 - styczeń 1945 r.
Szef sztabu:
- Kazimierz Urbański "Werus".: wrzesień 1944 - styczeń 1945 r.
Teren nr 2: Sochaczew - Błonie.
Dowódca:
ppor. AL. Stanisław Ołdakowski "Okoń".: lipiec 1944 - styczeń 1945 r.
Zastępca dowódcy:
- Karol Kuziemski "Jarosław".: lipiec 1944 - styczeń 1945 r.
Teren nr 4: Łowicz.
Dowódca:
ppor. AL. Franciszek Zawadzki "Franek".: maj 1942 - styczeń 1945 r.
Teren nr 5: Skierniewice - Rawa Mazowiecka.
Dowódcy:
- Czesław Karolak "Artur", "Śmiały".: wiosna 1943 - styczeń 1945 r.
- Stanisław Matyja "Wilk", "Bronek".: 1943 - styczeń 1945 r. (dowódca AL w Rawie Mazowieckiej).
Grupy i oddziały.
Grupa "Bartka"/Oddział GL "Owijacza"/Oddział GL "Wilka".
Dowódcy:
- Marian Baryła "Bartek".
- Franciszek Ciastek "Franek", "Owijacz".
- Józef Rogulski "Wilk".
Grupa "Bartka" została zawiązana w maju 1942 r., początkowo w jej skład weszło 8 ludzi. Pod koniec czerwca, już po objęciu dowództwa przez "Owijacza", grupa uzbrojona w 4 pistolety i kilkanaście granatów przeszła na tereny Grójeckiego. Tam zajmowała się głównie działalnością rabunkową, najpoważniejszym dokonaniem bojowym w tym czasie było zdemolowanie mleczarni w miejscowości Regnów, powiat rawsko-mazowiecki.
W sierpniu, na polecenie Sztabu Głównego GL, dowództwo nad oddziałem przejął Józef Rogulski "Wilk". Po koniec tego miesiąca "Wilk" przeprowadził swoich ludzi w Opoczyńskie, rozwijając swoją działalność i tylko od czasu do czasu dokonując wypadów na tereny Okręgu Lewa Podmiejska.
Operując w okolicach Radomia, "Wilk" po początkowym współdziałaniu, popadł w konflikt z dowódcą innego oddziału GL dowodzonego przez Izraela Ajzenmanna vel Juliana Kaniewskiego "Julka", "Lwa". Konflikt wybuchł na tle różnicy zdań dotyczących celu i charakteru działalności partyzanckiej.
W tym czasie "Wilk" miał wśród okolicznych mieszkańców dobrą opinię, unikał gwałtów i rabunków, jego adwersarz natomiast wprost przeciwnie. "Lew" w zatargu tym otrzymał wsparcie miejscowego PPR, która wysłała swoją delegację. Miała ona zmusić "Wilka" do podporządkowania się jej rozkazom. "Wilk" konsekwentnie odmawiał, co skończyło się decyzją o jego likwidacji. Rogulski był jednak ostrożny i wkrótce zerwał wszelkie kontakty z GL. Później jednak jego oddział uległ zdemoralizowaniu i prowadził działalność rabunkową. Po śmierci Rogulskiego oddział rozproszył się.
Grupa wypadowa "Kuby"/Oddział GL im. Kazimierza Pułaskiego.
Dowódca:
- Stanisław Gać "Kuba".
Zastępca d/s politycznych:
- Tadeusz Owczarek "Szymek".
Oddział im. Kazimierza Pułaskiego powstał w styczniu 1943 r., z połączenia grupy wypadowej "Kuby", drużyn GL operujących na terenie okręgu oraz grup mieszkańców Jeziorka, Lipnic, Gągolina i Kocierzewia zagrożonych aresztowaniem w przeprowadzonej w tym czasie przez Niemców fali aresztowań.
Oddział operował na terenie Grójeckiego, Łowickiego i Sochaczewskiego.
1 pluton - drużyny GL w powiatach: sochaczewskim, błońskim, łowickim.
Dowódca:
- Stanisław Gać "Kuba".
2 pluton - drużyny GL w powiecie grójeckim.
Dowódcy:
- Jerzy Nedośinsky "Pepik", "Jurek".
- Władysław Dudek "Czajka", "Lotny".
W czerwcu 1943 r., dowództwo GL powołało Stanisława Gacia na stanowisko szefa sztabu Okręgu Lewa Podmiejska. W związku z tym oddział podzielono na trzy pododdziały, którymi dowodzili: Stanisław Cieślak "Szperacz", Józef Ufa "Maciek", Władysław Nowicki "Stary".
Na przełomie 1943/1944 r., działalność bojowa Gwardii Ludowej w Okręgu Lewa Podmiejska zamarła prawie zupełnie. Było to spowodowane masowymi aresztowaniami działaczy PPR, trudnym dla działalności partyzanckiej terenem oraz rozbiciem oddziałów GL.
Przez pierwsze półrocze 1944 r., Armia Ludowa nie była w stanie uruchomić jakiegokolwiek działania o charakterze partyzanckim. Pierwsze słabe oddziały AL pojawiły się dopiero jesienią tego roku.
Oddział AL "Teocha".
Dowódca:
por. Teodor Kufel "Teoch".
Oddział w połowie września 1944 r., przedostał się do Kampinosu z Żoliborza. Tam pod koniec miesiąca został rozwiązany w związku z niemiecką obławą, a jego żołnierze indywidualnie próbowali wydostać się poza linie okrążenia.
Oddział AL "Kędziora".
Dowódca:
- Józef Gałka "Kędzior".
Wcześniej oddział AK, który operował w Rawskiem. Jesienią 1944 r., przeszedł do Armii Ludowej.
Oddział AL "Władka".
Dowódca:
- Władysław Aniszewski "Władek".
Wcześniej oddział AK, który operował w Łowickiem. Jesienią 1944 r., przeszedł do Armii Ludowej.
Grupa desantowa WP „Piotra”.
(26 października 1944 - styczeń 1945 r.)
Dowódcy:
mjr AL. Mirosław Krajewski „Piotr „.: październik 1944 - 1 stycznia 1945 r. (skrytobójczo zamordowany w Strumianach).
por. AL. Tadeusz Pietrzak "Tadek".: 1 stycznia 1945 - ??
Z-ca d/s operacyjnych:
por. Tadeusz Pietrzak „Tadek”.
Z-ca d/s polityczno-wychowawczych:
por. Ryszard Zelwiański „Brązowy”.
Grupy wypadowe na warszawskiej linii przemysłowej.
Działalnością grup warszawskiej linii przemysłowej objęto Włochy, Ursus, Sochaczew, Pruszków i Żyrardów.
Okręg 3 GL/AL Warszawa Prawa Podmiejska.
Gwardia Ludowa.
Dowódcy:
- Zygmunt Duszyński "Zygmunt".
- Józef Dąbrowski "Hiszpan".
- Józef Kogutek "Marek".
Armia Ludowa.
Dowódcy:
kpt. AL. Paweł Wojas "Roman", "Janek".: październik 1943 - 26 marca 1944 r.
kpt. AL. Władysław Pietrusiak "Zenek".: marzec - kwiecień 1944 r.
por. AL. Teodor Naumienko "Karol".: czerwiec - sierpień 1944 r.
Szefowie sztabu:
por. AL. Michał Flesiński "Roman".: październik 1943 - czerwiec 1944 r.
ppor. AL. Stanisław Filipiak "Kos".: czerwiec - sierpień 1944 r.
Oficer do spraw specjalnych:
ppor. AL. Stanisław Gińko "Czarny Stach".: październik - sierpień 1944 r.
Oficerowie sztabu:
sierż. AL. Stanisław Filipiak "Kos".: listopad 1943 - czerwiec 1944 r.
ppor. AL. Antoni Parzuch "Emigrant".: październik 1943 - sierpień 1944 r.
ppor. AL. Stanisław Laskowski "Leśny".: październik 1943 - maj 1944 r.
por. AL. Tadeusz Konopka "Czerwony".: 1942 - sierpień 1944 r.
por. AL. Zdzisław Lisowski "Śmiały".: wrzesień 1943 - sierpień 1944 r.
Duża część terenów Okręgu 3 była sukcesywnie rozbijana przez Niemców. Jeszcze jesienią 1943 r., Gestapo zlikwidowało dowództwo w Rembertowie, w lutym i w marcu 1944 w Mińsku Mazowieckim, natomiast w kwietniu tego roku w Wyszkowie.
Teren nr 1: Rembertów.
Dowódca:
- vacat.
Teren nr 2: Legionowo.
Dowódca:
ppor. AL. Stanisław Filipiak "Kos".: styczeń - październik 1944 r.
Zastępca:
- Stanisław Piwko "Bocian".: 26 sierpnia - październik 1944 r.
Szef sztabu:
- Stanisław Wacholski "Kret" (?).: 26 sierpnia - październik 1944 r.
Teren nr 3: Drewnica-Marki.
Dowódcy:
ppor. AL. Antoni Parzuch "Emigrant".: luty 1942 - czerwiec 1944 r.
- Mieczysław Pawłowski "Dunin".: maj - wrzesień 1944 r.
Szef sztabu:
- Władysław Kominek "Władzio".: kwiecień - wrzesień 1944 r.
Teren nr 4: Mińsk Mazowiecki.
Dowódca:
- Stefan Fijałkowski "Bystry".: 23 października 1943 - 16 luty 1944 r.
Zastępca dowódcy:
- Józef Rżysko "Cegła".: ?? - 9 marca 1944 r. (?).
Teren nr 5: Wyszków.
Dowódcy:
ppor. AL. Stanisław Laskowski "Leśny".: październik 1943 - kwiecień 1944 r.
- Stefan Skoczeń "Stalowy".: maj - sierpień 1944 r.
Teren nr 6: Dęblin-Ryki.
Dowódca:
ppor. AL. Władysław Sienkiewicz "Wilk".: 15 września 1943 - lipiec 1944 r.
Szef sztabu:
- Mieczysław Więsyk "Śmiały".: marzec - lipiec 1944 r.
Od czerwca 1944 r., w skład Okręgu wszedł Podokręg Siedlce z dowództwami powiatów: siedleckiego, łukowskiego, bialskiego, węgrowskiego i sokołowskiego.
Podokręg Siedlce.
Dowódca:
- Stanisław Laskowski "Leśny".
Grupy i oddziały.
Grupy wypadowe w rejonie Mińska Mazowieckiego.
Dowódcy:
- Jan Nalazek "Waśka".
- Stanisław Gaszewski "Stasiek".
- Stanisław Zawisza "Stalowy".
Grupa wypadowa dzielnicy Legionowo.
Dowódca:
- Stamnisław Filipiak "Kos".
Grupa wypadowa z Radzymina.
Dowódca:
- Staszkiewicz.
Grupa wypadowa z Kawęczyna.
Dowódca:
- Stanisław Szczęsny "Łysy".
Grupa wypadowa z Drewnicy.
Dowódca:
- Antoni Parzuch "Emigrant".
Grupa wypadowa z Rybienka.
Dowódca:
- Władysław Ponichter "Władek".
Grupa wypadowa powiatu węgrowskiego.
Dowódca:
- Jan Korzeniowski.
Oddział GL "Piotra".
Dowódca:
- Piotr Finansow "Piotr".
Oddział został zorganizowany przez dowództwo GL w Mińsku Mazowieckim w listopadzie 1942 r. Początkowo w jego skład weszło 7 oficerów sowieckich oraz kilku miejscowych gwardzistów, razem 17 ludzi. W połowie listopada 1942 r., do grupy tej dołączyli zbiegowie z getta oraz kilku miejscowych komunistów, co spowodowało wzrost liczebny oddziałku do 26 partyzantów.
Oddział "Piotra" rozrastał się systematycznie, a jego działanie miało coraz szerszy zasięg. W połowie marca 1943 r., zaskoczony na skutek zdrady na kwaterach we wsi Pobratymy pod Wyszkowem, został po zaciętej walce wybity przez silny oddział żandarmerii. Tylko dwóch partyzantów zdołało ujść z obławy.
Oddział GL im. Anielewicza / im. Obrońców Getta.
Utworzony z dwóch grup powstańców, wyprowadzonych z getta warszawskiego przez żołnierzy Gwardii Ludowej. Po połączeniu, obie grupy rozpoczęły działalność partyzancką w rejonie Wyszkowa. Liczący około 50 ludzi oddział podporządkowano dowództwu Okręgu Prawa-Podmiejska.
Oddział podzielono następnie na trzy drużyny: pierwszą - dowodzoną przez Adama Szwarcfusa "Białego Janka", drugą - dowodzoną przez Mordechaja Growasa "Merdka" i trzecią - pod dowództwem Ignacego Podolskiego "Ignacego".
Oddział działał przede wszystkim w rejonie leśnym między Lucynowem a Kamieńczykiem. W pierwszej, większej potyczce z Niemcami stracił 6 ludzi.
2 września 1943 r., pierwsza drużyna została otoczona przez niemieckie oddziały policyjne w leśniczówce koło wsi Krawcowizna i w wyniku walki, praktycznie w całości wybita (ocalało jedynie dwóch gwardzistów).
Według Bernarda Marka ("Walka i zagłada warszawskiego getta". wyd. Warszawa 1959) druga drużyna podzieliła los pierwszej w obławie urządzonej przez oddział Narodowych Sił Zbrojnych.
Trzecia drużyna wyruszyła na wschód w celu połączenia się z oddziałami partyzantki sowieckiej. W marcu 1944 r., została wybita, wraz z grupą partyzantów sowieckich przez oddział Narodowych Sił Zbrojnych we wsi Pniewo.
Oddział GL im. B. Głowackiego / pluton im. "Kazika".
Dowódca:
- Alfred Ryngier "Janusz".
Oddział/pluton został zorganizowany przez dowództwo GL w Mińsku Mazowieckim pod koniec lipca 1943 r., w lasach nadleśnictwa Mienia. Ogółem liczył 24 ludzi.
Żywot plutonu był bardzo krótki. Jego działalność trwała tylko 6 tygodni.
12 września 1943 r., oddział został otoczony przez niemiecką żandarmerię na kwaterze we wsi Kiczki (na południowy-wschód od Mińska Mazowieckiego). W wyniku czterogodzinnej walki został niemal całkowicie wybity (ocalało jedynie dwóch gwardzistów).
Oddział GL/AL "Michała Osetyńca".
Dowódca:
- N.N. "Michał Osetyniec".
Oddział zorganizowany przez dowództwo wyszkowskiego GL i "Michała Osetyńca", nauczyciela i zbiega z obozu w Rembertowie. Działał w rejonie Ostrówek Węgrowski - Łochów. Liczył 15 osób i przeprowadził kilka drobnych akcji oraz stoczył dwie potyczki z żandarmerią.
W maju 1944 r., wyszkowskie dowództwo AL skierowało grupę do sowieckiego oddziału partyzanckiego, przebywającego między Siedlcami a Łukowem.
Oddział GL "Michała Dziobatego".
Dowódca:
- N.N. "Michał Dziobaty".
Oddział powstał samorzutnie pod koniec 1942 r. W jego skład weszło wówczas dziewięciu zbiegłych jeńców sowieckich, którzy podporządkowali się wyszkowskiemu dowództwu GL. Działał w rejonie Gaj i Mostówka. W maju 1944 r., trzech ludzi "Dziobatego" przeszło do oddziału partyzantki sowieckiej, natomiast sześciu pozostałych (łącznie z dowódcą), przetrwało do nadejścia Armii Czerwonej.
Oddział GL "Czarnego Michała".
Dowódca:
- N.N. "Czarny Michał".
Zorganizowany w sierpniu 1943 r., przez dowództwo GL w Wyszkowie. Liczebność 12 ludzi. Działał na pograniczu Generalnej Guberni i ziem włączonych do Rzeszy, w rejonie Pniewy, Rosochate, Wielątki Nowe.
W maju 1944 r., grupę skierowano do sowieckiego oddziału partyzanckiego.
Oddział GL/AL "Siemiona".
Dowódca:
- N.N. "Siemion".
Oddział zorganizowano w sierpniu 1943 r., przez aktyw PPR i GL w rejonie Mińska Mazowieckiego i Rembertowa. Liczebność 19 ludzi, w większości zbiegli z Rembertowa jeńcy sowieccy. Oprócz nich do grupy tej weszli również Polacy i Żydzi. Działał w rejonie Wyszków - Ostrów Mazowiecki. W maju 1944 r., większość oddziałku została przekazana oddziałowi sowieckiej partyzantki. Polaków wcielono do Oddziału AL im. Słowackiego.
Oddział GL "Czarnego".
Dowódca:
- Tadeusz Maciejewski "Tadek", "Czarny", "Czarny Tadek".
Działał głównie w południowej części Okręgu Prawa Podmiejska. Początkowo liczył 7 gwardzistów. Na ogół działał samodzielnie, czasami współdział z oddziałem "Jastrzębia", "Serafina" czy "Grubego Iwana".
Maciejewski zginął 2 września wraz z całym oddziałem Szwarcfusa, we wsi Krawcowizna, podczas niemieckiej obławy. Wraz z jego śmiercią grupa przestała istnieć.
Oddział GL "Serafima" / im. Kilińskiego.
Dowódca:
kpt. GL/AL. Serafim Aleksiejew "Serafim".
Powstał w powiecie łukowskim, w drugiej połowie 1942 r. Składał się z kilkunastu byłych jeńców sowieckich, Polaków i Żydów. Oddział działał na terenie powiatów: łukowskiego, garwolińskiego, puławskiego i radzyńskiego. Po podporządkowaniu się dowództwu GL oddział przybrał nazwę im. Kilińskiego.
Na przełomie 1943/1944 r., oddział odszedł na wschód i został włączony do sowieckiego zgrupowania partyzanckiego.
Oddział GL/AL „Jastrzębia”
Dowódca:
ppor. GL/AL. Julian Gransztof "Jastrząb".: ciężko ranny 27 stycznia i 12 sierpnia 1944 r. w walkach z oddziałem AK „Orlika”.
Działał w południowej części Okręgu Prawa Podmiejska w okresie od połowy 1942 r. do 27 stycznia 1944 r. i ponownie od połowy lipca 1944 do końca okupacji niemieckiej. Oddział ten miał charakter kryminalny.
Oddział AL im. J. Słowackiego.
Dowódca:
- Fiodor Papczenko („Fiedia”).
Zimą 1944 r., oddział wszedł w skład zgrupowania płk. Iwana Banowa „Czornyja”.
Oddział AL „Dąbrowskiego”/ Oddział „Bogdana”.
Dowódcy:
kpt. AL. N.P. Paramonow („Dąbrowski”).: ?? - kwiecień 1944 r.
- Henryk Celiński („Bogdan”, „Witos”).
Oddział powstał najprawdopodobniej w marcu 1943 r., z połączenia kilkuosobowej grupy zbiegów sowieckich, dowodzonej przez Paramonowa i 15-osobowej grupy Żydów, którym udało się uciec z getta w Dęblinie. Grupa miała w dużej mierze charakter kryminalny.
Oddział AL „Jurka”
Dowódcy:
- Jerzy Brzeszcz „Jurek”.
- Marian Eksztein „Burza” (faktyczny dowódca).
Oddział działał w okresie od stycznia do 21 lutego 1944 r., kiedy to został rozbity przez oddział AK „Zagona”.
Oddział AL „Ignaca Gajowego”
Dowódca:
- N.N. „Ignac Gajowy”
Oddział AL „Dofa” - "Wyspiarze".
Dowódca:
- N.N. „Dof”.
Oddział AL „Ignaca Podolskiego”
Dowódca:
- N.N. „,Ignac Podolski”.
Oddział AL „Zygmunta”
Dowódca:
por. AL. Zenon Miernik „,Zygmunt”.
Oddział wywodził się z RPPS. W lutym 1944 r., przeszedł do Armii Ludowej.
Oddział AL „Śmiałego”
(od kwietnia 1944 r.).
Dowódca:
por. AL. Zdzisław Lisowski ‚Śmiały”
Oddział BCH/AL „Kamfory”
Dowódca:
- Feliks Głowacki „Kamfora”.
Oddział wywodził się z Batalionów Chłopskich. W kwietniu 1944 r. wszedł w skład AL.
Oddział BCH/AL „Kolta”
Dowódca:
- Wacław Szymanek „Kolt”.
Oddział wywodził się z Batalionów Chłopskich. W połowie lipca 1944 r. wszedł w skład AL.
Oddział AL „Tadka”/2 kompania Batalionu „Czwartaków”
(W końcu lipca 1944 r.)
Dowódca:
por. AL. Tadeusz Pietrzak „Tadek”.
Oddział AL „Rekina”
(od lipca 1944 r.).
Dowódca:
ppor. AL. Marian Kuchnio „Rekin”
Batalion (zgrupowanie) AL „Wilka”.
(w lipcu 1944 r.).
Dowódca:
kpt. Henryk Sienkiewicz „Wilk”
Oddział BCh/AL „Kreta”.
Dowódca:
- Stanisław Wacholski „Kret”.
Oddział wywodził się z Batalionów Chłopskich.
Według komunistycznej historiografii "Kret" wraz ze swoim oddziałem wszedł w skład Armii Ludowej (Garas/Wieczorek). Natomiast wiele wskazuje na to, że Stanisław Wacholski wraz z W. Bidowańcem "Bidą", w okresie Powstania Warszawskiego, czyli w sierpniu 1944 r., uzgadniał z AL jedynie "główne formy współpracy organizacyjnej" (m. in. relacja samego Wacholskiego z 1974 r.). Tak więc aneks "Kreta" i jego funkcja szefa sztabu Terenu nr 2 Legionowo jest mocno problematyczna.
Grupa GL/AL „Murzyna”.
(maj 1943 r. - lipiec 1944 r.)
Dowódca:
plut. AL. Mieczysław Więsyk „Murzyn”.
Grupa "Zagłoby" (luty 1943 r. - marzec 1944 r.) / Grupa "Zawiszy" (marzec—lipiec 1944 r.).
Dowódcy:
- Władysław Woźniak „Zagłoba”.: do marca 1944 r.
- Józef Woźniak „Zawisza”.: od marca 1944 r.
Grupa wywiadowcza AL „Dąbrowskiego”.
(od kwietnia 1944 r.)
Dowódca:
kpt. AL. N.P. Paramonow „Dąbrowski”.: zabity 12 sierpnia 1944 r. w Rykach przez oddział AK „Orlika”.
Grupa sabotażowo-dywersyjna AL Pierchały.
(od czerwca 1944 r.)
Dowódca:
ppor. Paweł Pierchała.
Grupa wywiadowcza „Saszy”.
(od czerwca 1944 r.)
Dowódca:
- Aleksander Kuzniecow „Sasza”
Koniec części pierwszej.
|
