I.Początek Działalności
W chronologicznym zestawieniu Tajna Organizacja Wojskowa "Związek Orła Białego", szerzej znana jako Organizacja Orła Białego, była pierwszym, tajnym stowarzyszeniem społeczno - wojskowym powstałym po klęsce wrześniowej 1939 r.
Organizacja ta była okupacyjną kontynuatorką przedwojennego Przysposobienia Wojskowego i Związku Strzeleckiego, biorąc swoją nazwę od słów hymnu "Strzelca" ("Hej, Strzelcy wraz, nad nami Orzeł Biały").
Jako ciekawostkę należy podać fakt, iż nazwy tej używano jeszcze przed wojną, dla ukrycia tajnej działalności ZS wśród ludności polskiej na obszarze Wolnego Miasta Gdańska, Prus Wschodnich i Zachodnich, a także dla jawnej już działalności w większych skupiskach ludności polskiej we Francji, Belgii, Brazylii i w USA.
Ośrodek Kazimierza Kierzkowskiego.
Konspiracyjny byt OOB zainicjowano w Krakowie, 20 września 1939 r., a więc w czasie, gdy broniła się jeszcze Warszawa. (* w literaturze zagadnienia funkcjonują inne daty powstania OOB - 22 i 23 września).
Tworzenie struktur nowej organizacji nie rozpoczynano jednak od zera, bowiem przejęła ona aktywa zarówno Związku Strzeleckiego, jak i krakowskiej dywersji pozafrontowej, zorganizowanej przy Dowództwie Okręgu Korpusu V (Kraków).
Jeszcze w roku 1936 funkcję Inspektora Terenowego przy Komendzie Okręgu Krakowskiego ZS objął Kazimierz Kierzkowski "Gal", który dodatkowo został obarczony zadaniem tworzenia tajnych związków terenowych do działań specjalnych na wypadek wojny (wspomniana już "dywersja pozafrontowa").
Dodatkowo, 3 września wojewoda śląski (Grażyński), mianował Kierzkowskiego swoim pełnomocnikiem, który miał za zadanie organizowanie pomocy uchodźcom ze Śląska. Został on upoważniony urzędowym pismem do wydawania rozkazodawstwa w stosunku do funkcjonariuszy państwowych, którzy znaleźli się na tyłach niemieckiego frontu oraz do zwracania się, w imieniu władz państwowych, do społeczeństwa o pomoc i współdziałanie.
Fakt ten spowodował znaczne poszerzenie roli Kierzkowskiego, co już wkrótce miało przynieść efekty.
9 września u Kierzkowskiego zameldował się mjr dypl. Paweł Zagórowski "Strzemię", dawniej komendant okręgowy ZS na Pomorzu. Następnego dnia do Krakowa przybył mjr Józef Kowalówka "Nit". Obu oficerów Kierzkowski włączył do swojej dyspozycji.
"Gal" szybko rozwijał działalność swojego ośrodka, pozostając w poufnych kontaktach z tymi działaczami niepodległościowymi, którzy nie ewakuowali się z miasta. Tworzyli oni swojego rodzaju zespół konsultacyjny, w którym "Gal" znajdował niewątpliwą pomoc i oparcie. W skład tego zespołu wchodzili m. in.: prof. K. Roupert, prof. Wilhelm Staronka, prof. Stanisław Estreicher, dr. Ludwik Rubel, Jędrzejowski - pracownik Banku Polskiego, Edward Drożniak i Józef Wojtowicz - obaj z Centralnej Kasy Związku Spółdzielni Rolniczych, Jędrzej Cierniak i Zofia Zawiszaka - Kernowa przedstawiciele PSL, dr Tadeusz Orzelski z PPS, dr Mikołaj Kwaśniewski ze Stronnictwa Demokratycznego, dr Władysław Szczygieł - członek czteroosobowego kierownictwa krakowskiej dywersji pozafrontowej, adwokat Samolec, inż. Zygmunt Stamajsen, pani Sędzielewska - członkini Zarządu Okręgowego ZS, kpt. rez. Piotr Chan i Stanisław Zięba-Barański - obaj ze Związku Legionistów, mgr Wacław Kabaciński, pani Zazulowa - przedstawicielka PCK oraz księża: Ferdynand Machay (senator RP) i W. Antosz.
Dnia 20 września 1939 r., do wspomnianego zespołu dołączył Ludwik Muzyczka "Ludwik", który dwa dni później został kierownikiem odcinka społecznego. Przybył on do rodzinnego Krakowa jako jeden z pierwszych w powrotnej fali ewakuowanych uprzednio na wschód. Muzyczka był starym przyjacielem Kierzkowskiego, który właśnie 20 września przedstawił go zespołowi konsultacyjnemu ośrodka. Po zreferowaniu przez Muzyczkę swoich obserwacji z sytuacji w kraju i planów utworzenia organizacji konspiracyjnej, w toku dyskusji zespół podjął następującą uchwałę:
"I. Powołać z szeregów Przysposobienia Wojskowego i Związku Strzeleckiego organizację bojową, dla prowadzenia walki czynnej z nieprzyjacielem zalewającym kraj. Resztę stanów przenieść do konspiracyjnej rezerwy. Władze główne organizacji ulokować na razie w Krakowie. Wykorzystać w sytuacji wyjściowej sieć i ludzi czynnych już w walce dywersji pozafrontowej.
II. Jako podstawę prawno - państwową organizacji bojowej utrzymać status Związku Strzeleckiego i jego charakter organizacji wyższej użyteczności publicznej. Wykorzystać w ten sposób jego wypróbowane formy i przepisy organizacyjne. Podkreślić tym: ciągłość państwowego ustawodawstwa w konspiracji krajowej oraz ciągłość społeczno - państwowej działalności. Utrzymać również niepodległościowo - postępowy kierunek organizacji. Przyjąć dla niej konspiracyjną nazwę Organizacji Orła Białego (OOB), już ucierającą się w dotychczasowej dywersji pozafrontowej na obszarze DOK V.
III. Powierzyć K. Kierzkowskiemu zadanie konspiracyjnego uformowania OOB. Zlecić mu funkcję Prezesa Zarządu Głównego i Rady Naczelnej OOB. Wobec tego, że nie mogły być rozbite i wyaresztowane przez npla terenowe ogniwa dotychczasowego Związku Strzeleckiego, należy kompletować sieć związkową OOB spośród pozostałych jeszcze strzelców i spośród członków innych organizacji PW (z grup starszo - harcerskich, powstańców, kolejowego i pocztowego PW, peowiaków, legionistów i innych). W tym ujęciu OOB powinno by uzyskać charakter organizacji, grupującej całe przedwojenne Przysposobienie Wojskowe dla czynnej walki z okupantem.
IV. Odszukać jak najszybciej i nawiązać kontakt z organami Rządu RP w kraju lub na zagranicznych placówkach dyplomatycznych, przede wszystkim na Węgrzech. Zalegalizować wobec nich działalność OOB. Nawiązać również kontakty z centralami stowarzyszeń PW, jeśli takie istnieją w kraju i ewentualnie uformować wspólne, ogólnokrajowe kierownictwo walki konspiracyjnej"
(* za Kazimierzem Plutą - Czachowskim "Organizacja Orła Białego.)
Zalążki struktur.
W wyniku uchwały podjętej przez zespół założycielski OOB, został utworzony zespół prezydialny Zarządu Głównego, w składzie: Kazimierz Kierzkowski "Prezes", Ludwik Muzyczka "Ludwik" i Józef Wojtowicz "Orawa".
Dwa dni później, czyli 22 września wydano również zarządzenia, nakazujące organizację struktur w terenie na szczeblu okręgów. Zadanie to przypadło następującym oficerom:
Okręg Kielce OOB.
mjr Henryk Kowalówka "Nit".
Okręg Kraków OOB.
mjr dypl. Paweł Zagórowski "Strzemię".
Okręg Śląski OOB.
kpt. Ryszard Margosz "Brzoza".
Każdy z nich otrzymał zadanie utworzenia trzyosobowych zawiązków okręgowych i rejonowych kierownictw organizacji. Zaznaczono przy tym, że mają oni utrzymać istniejące na ich terenach "rejony dywersji pozafrontowej" i że kontynuowana ma być dotychczasowa działalność samopomocy i samoobrony narodowej.
Już 24 września 1939 r., z rozkazami organizacyjnymi, udał się do Częstochowy i Łodzi syn Kazimierza Kierzkowskiego - Marek, który przebywając całą trasę na rowerze, powrócił do Krakowa 2 października.
Sam Kierzkowski 26 września, udał się z tym samym zadaniem do Lublina. Tam postanowił odświeżyć kontakt ze swoimi starymi znajomymi, jeszcze sprzed wojny: Julianem Borkowskim, byłym prezesem Okręgu Lubelskiego ZS, oraz Stefanem Lelek - Sową członkiem Zarządu Okręgowego ZS. Na umówione spotkanie przybył również ppłk. dypl. Kazimierz Pluta - Czachowski, były szef sztabu i zastępca Komendanta Głównego ZS oraz jeden z czołowych teoretyków "Strzelca".
Czachowski jako doskonały oficer sztabowy i przyjaciel Kierzkowskiego, został z miejsca dokooptowany do Zarządu Głównego OOB na funkcję jej Komendanta Głównego.
Jeszcze 21 września Lelek - Sowa otrzymał od dowódcy Armii "Lublin", gen. Tadeusza Piskora zadanie wszczęcia akcji konspiracyjnego zorganizowania terenu oraz akcji pomocy żołnierzom z rozbitych jednostek, ukrywającym się przed niewolą niemiecką.
Po spotkaniu z Kierzkowskim, cały swój dorobek organizacyjny postanowił przekazać kierownictwu OOB, przekształcając swoją siatkę w kierownictwo OOB Okręgu Lublin.
W skład Zarządu Okręgu weszli:
Przewodniczący:
Stefan Lelek - Sowa "Sawicki".
Pierwszy zastępca przewodniczącego:
mjr Jan Lasota "Kanty".
Drugi zastępca do spraw społeczno - politycznych:
Stefan Sikorski "Skiba".
Trzeci zastępca do spraw nadzoru gospodarczego i sądów honorowych:
- Julian Borkowski "Chmura".
W dyspozycji Zarządu i Komendy Okręgu pozostawali: rtm. Rudnicki, mjr Mieczysław Mika, redaktor Wacław Gralewski, sędzia Bolesław Sekutowicz, harcmistrz Maria Walciszewska, Halina Lelkówna, Mikołaj Pajdowski, Herceliński, Grzmot-Bilski, Mandecki i Zygmunt Kuk.
Z miejsca przystąpiono również do wytyczenia osób upoważnionych, do organizacji rejonów w terenie. Na podstawie projektów struktury terenowej, powstałej w Krakowie, funkcje organizatorów rejonów objęli:
Rejon Lublin.
por. Grzeszczyk "Konopka" oficer 8 pp. 3 DP Leg.
Rejon Zamość.
kpt. Zygmunt Pomarański "Brzózka".
Rejon Chełm.
por. Z. Wrutniak "Ryś" oficer 6 p. art. lekkiej, 6 DP.
Rejon Siedlce.
por. K. Wiśniewski "Grom" oficer 33 pp., 18 DP.
Zdecydowano się także wysłać łączników dla nawiązania kontaktów organizacyjnych z działaczami byłego Podokręgu ZS i PW na Wołyniu i w Okręgu Brzeskim.
Zadanie organizacji Okręgu OOB Warszawa, otrzymał Mieczysław Chyżyński "Rzędzian", bliski przyjaciel zarówno Kierzkowskiego jak i Pluty - Czachowskiego. Został on zaprzysiężony 25 września w Lublinie i dwa dni później wysłany w okolice oblężonej jeszcze Warszawy, w celu organizacji okręgu na terenach województwa stołecznego. W miarę możliwości miał on za zadanie wysłać łączników do przedwojennych okręgów ZS w Grodnie, Wilnie, Brześciu, Nowogródku, Poznaniu i Toruniu, uchwycić tam kontakty i przekazać polecenie Rady Naczelnej OOB pozostania na miejscu i przestawienia się na pracę konspiracyjną.
Od 27 września, w Krakowie odbyło się kilka narad organizacyjnych, w trakcie których zaprzysiężono nowych członków i debatowano nad pierwszymi meldunkami z terenu.
I tak mjr Kowalówka "Nit" meldował, że OOB rozpoczęto tworzyć w 5 głównych punktach, czyli w Kielcach, Częstochowie, Skarżysku, Radomiu i Sandomierzu oraz o zachowaniu niemieckiego okupanta zwłaszcza o zorganizowanych przez niego egzekucjach w Częstochowie w dniach 2-4 września.
Kpt. Margosz "Brzoza" meldował o wzmożonym terrorze niemieckim na Śląsku, podejmowanym zarówno przez administrację niemiecką, NSDAP jak i przez Ślązaków niemieckiego pochodzenia, a także masowy charakter zapisywania się na Volkslistę.
W kwestii organizacji struktur mógł poinformować o utworzeniu siatki OOB w Zagłębiu aż do gmin włącznie, co było na tyle ułatwione, że bazowano na strukturach byłego ZS.
Major Zagórowski informował o pracach organizacyjnych na Podhalu, o komplecie stanów w rejonach Kraków i Tarnów, a także o chwilowym braku kontaktu z rejonami Rzeszów i Krosno.
Równolegle z pracami organizacyjnymi, podjęto próbę nawiązania łączności z ambasadą w Budapeszcie. 26 września 1939 r., do stolicy Węgier skierowano kpt. rez. Stefana Bocka "Kozła", który według wytycznych miał za zadanie:
- zgłosić rozpoczęcie konspiracji pod nazwą OOB.
- oddać organizację do dyspozycji naczelnych władz państwa.
- omówić sytuację w kraju.
- wyjaśnić gdzie znajdują się władze państwa, jak utrzymać z nimi kontakt, kto je reprezentuje w kraju i jak z tą reprezentacją utrzymać łączność.
- uzyskać naświetlenie sytuacji politycznej i wojskowej oraz sytuacji Polski na arenie międzynarodowej.
- przetrzeć lądową trasę łączności Krakowa z Budapesztem.
W dniach 29 i 30 września doszła do skutku dwudniowa odprawa organizacyjna. Jej głównym celem było zdefiniowanie struktury, zadań i metod działania a także wyznaczenie obsady personalnej. Odprawą kierowali kolejno: Kazimierz Kierzkowski, Kazimierz Pluta - Czachowski i Ludwik Muzyczka.
Struktura terenowa miała być oparta na zasadzie terytorialnej. Utworzono kilka szczebli strukturalnych:
Główny w Krakowie (ewentualnie później w Warszawie), okręgowy w miastach wojewódzkich, rejony - odpowiadające na ogół dawnym rejonom pułkowym Przysposobienia Wojskowego, obwody - odpowiadające z reguły przedwojennym powiatom, odcinki, podobwody walki czynnej i oddziały - odpowiadające granicom przedwojennych gmin, które podzielone zostały na punkty lub placówki.
Na wyższych szczeblach organizacyjnych (główny, okręgowy i rejonowy) miały zostać utworzone komórki kierujące, w których reprezentowany by był czynnik społeczny, fachowo-wojskowy i społeczno - polityczny (kierownik walki cywilnej i spraw społeczno - politycznych). Na szczeblach poniżej rejonu planowano utworzenie jedynie komórki dowódcze, kontrolowane przez zarządy rejonów i posiadające w składzie referentów spraw społecznych (walki cywilnej).
Organizacja Orła Białego miała być odtwarzana na podstawie dotychczasowej sieci terytorialnej Związku Strzeleckiego, z wykluczeniem jednak charakteru masowego, co było spowodowane obawą przed szybką dekonspiracją i rozbiciem jej ogniw.
Oparto się o system zawiązków "trójkowych" (w szczególnych przypadkach "piątkowych"), który zostały wypróbowany przez przedwojennego "Strzelca" w Okręgu Północnym i w dywersji pozafrontowej.
Na każdym szczeblu organizacyjnym zamierzano utworzyć: "trójkę" kierującą, czyli prezydialną, "trójkę" służby pomocniczej dowodzenia (poczta, lokale, łączność wewnętrzna, ochrona), "trójkę" propagandowo - wydawniczą i "trójkę" pracy realizacyjnej i bojową.
Dwie "trójki" wraz z dowódcą stanowić miały drużynę, trzy lub cztery drużyny - pluton, trzy lub cztery plutony - kompanię. Miało to zapewnić zespołowość w organizowaniu pracy, zwiększyć ciągłość w dowodzeniu poprzez zapewnienie zastępstwa w razie aresztowania w którejś z "trójek" a także skuteczne wykonywanie wszystkich zadań bez nadmiernej rozbudowy sztabów.
W pierwszym etapie należało tworzyć "trójki" dowodzenia okręgami i rejonami, później zaś tzw. "dołami" strukturalnymi.
Wszystkich żołnierzy OOB postanowiono zaprzysięgać słowami:
"Przysięgam przed Bogiem Wszechmogącym i Wszechobecnym, że będę walczył ze wszystkich sił i zdolności o odzyskanie wolnej i niepodległej Polski. Tajemnic organizacji strzegł. Rozkazy przełożonych będę wypełniał bezwarunkowo i z najlepszą wolą".
Przysięgę miano odbierać uroczyście wobec krzyża, na znak Orła Białego (proporczyk amarantowy z wyhaftowanym orłem) i na broń.
W pracy konspiracyjnej zarządzono posługiwanie się pseudonimami osób i kryptonimami komórek, lokalami konspiracyjnymi oraz hasłami rozpoznawczymi. Rozkazodawstwo oparto zasadniczo o rozkazy ustne, odnotowywane jednak w dzienniku działań, prowadzonym na każdym szczeblu dowodzenia i specjalnie ochranianym.
Finansowanie organizacji oparto głównie na ofiarności społeczeństwa i możliwie najszerzej stosowanej zasadzie "nieodpłatności" wykonawców. Pomocą finansową dla okręgów miał jak najszerzej zająć się Zarząd Główny, natomiast dowództwa okręgów odpowiedzialne były za organizację pomocy finansowej szczeblom niższym. Wszelkie wpływy i wydatki miały być skrupulatnie notowane i udokumentowane a przynajmniej raz na miesiąc miano dokonywać kontroli gospodarki pieniężnej, przeprowadzanej przez komórkę rewizyjno - skarbową nadrzędnego szczebla organizacyjnego.
Na odprawie tej określono również cele nadrzędne w tej początkowej fazie konspiracji:
I. Teren miano uruchomić poprzez jak najszybsze zorganizowanie wewnętrznej sieci dowodzenia. Następnie tak szybko, jak to tylko możliwe wszcząć akcję propagandową na każdym szczeblu organizacji. Akcja taka była traktowana jako pierwsze zadanie konspiracji.
II. Zorganizowanie służby informacyjnej i bezpieczeństwa wewnętrznego na wszystkich szczeblach, wprowadzenie zasady czujności konspiracyjnej, przygotowanie i uzbrojenie bojowe "trójek" odwetowo - ochronnych.
III. Zbieranie broni i materiałów wojennych a także ich konserwacja oraz ochrona przed przejęciem przez nieprzyjaciela. W miarę możliwości ochranianie i zabezpieczenie majątku narodowego, archiwów i dorobku naukowego z okresu niepodległości. Udzielanie pomocy naukowcom, wykwalifikowanym fachowcom, doświadczonym pracownikom służby państwowej.
Działania te, prowadzone na wszystkich szczeblach organizacyjnych, prowadzić miano w oparciu o wcześniejsze, miesięczne planowanie. Sprawozdania z działań każdego szczebla terenowego, przedstawiać miano "w górę" co dwa tygodnie. Raporty omawiające ważniejsze wydarzenia miały być przekazywane natychmiast, a w wypadkach zagrożenia, przesyłane jako alarmowe, zaopatrzone w sygnaturę "A".
Z zarządzenia tego wyniknęła, więc natychmiastowa konieczność organizacji systemu służby łącznościowej i kurierskiej.
Pierwszych meldunków sytuacyjnych spodziewano się już około 15 października 1939 r.
W kwestiach ideowych i społecznych ustalono:
"Organizacja Orła Białego miała być nadal społeczno - obywatelską (państwową) organizacją wyższej użyteczności publicznej w służbie narodu i Rządu RP. W ówczesnym okresie walki o utrzymanie niepodległości miała być reprezentantem Polski Walczącej, nie roszczącym sobie prawa do rewolucyjnych uprawnień w kwestii władzy nad narodem.
Jej celem nie było mianowanie ministrów, wojewodów, generałów oraz przewracanie ustaw państwowych, nie zamierzano wchodzić w uprawnienia sądów, ani organizować samosądów wojennych. OOB miała posiadać, podobnie jak ZS, własną hierarchię organizacyjną i własne sądy honorowe przeznaczone tylko dla członków OOB. Osoby, które nie były w organizacji, a działały przeciwko narodowi, miały zostać osądzone przez powołane do tego celu sądy obywatelskie, niezależne od organizacji.
OOB miała przeciwstawić się z całą stanowczością próbom kolaboracji z najeźdźcami, jak również wszelkim próbom antypaństwowego i antyrządowego rozprzęgania społeczeństwa. Miała być także organizacją legalistyczną w stosunku do naczelnych władz państwowych. Podstawą prawnopaństwową, regulującą stosunek OOB do państwa i do rządu RP miał być status Związku Strzeleckiego z koniecznym dostosowaniem jego przepisów do ówczesnego położenia kraju".
II. Struktura organizacyjna i obsada personalna.
Władze główne.
Na wspomnianej odprawie z 29 i 30 września ustalono także obsadę personalną kierownictwa OOB. Wyglądała ona następująco:
Prezydium Zarządu Głównego:
mjr. Kazimierz Kierzkowski "Kazimierz I", "Prezes". Przewodniczący Zarządu Głównego i Rady Naczelnej.
ppłk Kazimierz Pluta - Czachowski "Kazimierz II", "Gołdyn". Pierwszy zastępca, kierownik Wydziału Wojskowego z tytułem Komendanta Głównego OOB.
ppłk. Ludwik Muzyczka "Kazimierz III", "Ludwik". Kierownik działu Społeczno - Politycznego z tytułem Głównego Szefa Walki Cywilnej.
- Józef Wójtowicz "Kazimierz IV", "Orawa".
Rzecznik Spraw Honorowych oraz Kontroli Gospodarczej.
Sekretariat ZG i Rady Naczelnej:
ppłk. Ludwik Muzyczka "Ludwik".
- dr Aleksander Szyller "Socha".
Służba pomocnicza dowodzenia:
- Władysława Kierzkowska "Włada".
- Marek Kierzkowski "Marek".
Komenda Główna OOB.
Komendant Główny:
ppłk Kazimierz Pluta - Czachowski "Gołdyn".
I Zastępca komendanta:
płk Marian Ocetkiewicz "Marian", "Broda". Kontrola organizacji w terenie.
II Zastępca komendanta:
kpt. dypl. Aleksander Ratuszny "Zygmunt", "Miech". Szef Sztabu KG.
Służba pomocnicza:
- Zofia Słabiakówna "Zosia".
Sztab Komendy Głównej:
Szef Sztabu KG.
kpt. dypl. Aleksander Ratuszny "Zygmunt", "Miech".: listopad 1939 - ??
Referat Organizacyjny i Dyscypliny.
mjr Józef Kopecki "Gala".
Referat Służby Informacji, Wywiadu i Ochrony.
mjr dypl. dr Stanisław Wrona "Staszek".
kpt. Jan Perenc "Profesor".
Referat Wyszkolenia i Walki Czynnej.
mjr K. Jaworzyński "Nawrot".
Centralny Ośrodek Łączności Zewnętrznej.
- inż. Czesław Murczyński "Korab"
- inż. Marek Kamala "Marek".
Kwatermistrz.
kpt. intendentury Z. Polaczek "Pol".
Referat Służby Technicznej.
por. K. Murczyński "Selim"
Służba pomocnicza KG.
- Zygmunt Słabiak "Zygmunt".
Główne Szefostwo Walki Cywilnej i Spraw Społeczno-Politycznych.
Główny Szef Walki Cywilnej:
ppłk. Ludwik Muzyczka "Kazimierz III", "Ludwik".
I Zastępca:
- Marian Głut "Roch". Kontrola organizacji w terenie.
II Zastępca:
- inż. Stefan Bock "Kozioł".
Służba pomocnicza dowodzenia:
- Halina Zawilska "Halina".
Sztab Walki Cywilnej:
Szef sztabu:
- inż. Stefan Bock "Kozioł".
Referat Organizacji i Dyscypliny:
- inż. S. Gąsiorowski "N".
Referat Informacji Politycznej, Łączność z Organizacjami Społecznymi i Walki Cywilnej:
- mgr Władysław Kabaciński "Poraj".
Referat Propagandy, Służby Wydawniczej i Kolportażu:
- mgr Janina Oszastówna "Janka".
Referat Spraw Narodowościowych:
- dr Stanisław Radomski "Stanisław".
Referat Finansowo - Gospodarczy:
- dr Ludwik Rubel "Garda"
Referat Opieki i Samopomocy Społecznej:
- Janina Oszastówna "Janka"
Służba pomocnicza dowodzenia:
- Halina Zawilska "Halina".
Centralny Ośrodek Łączności Zewnętrznej OOB:
Kierownik:
- inż. Czesław Murczyński "Korab".
kpt. B. Balcerzak "Ner".
Zespół łączności krajowej:
- "Magda" N.N.
Zespół łączności zagranicznej:
- Maria Nowakówna "Anna".
- Liliana Stamajzenówna "Lila".
- Zofia Zawiszaka Kernowa.
Służba pomocnicza dowodzenia:
- K. Szkonter "Marecki".
Ośrodki terenowe.
Okręg Krakowski OOB.
Obejmował swoim zasięgiem Rzeszowszczyznę, ziemię Miechowską, i Pińczowską. Struktura sztabów cywilnego i wojskowego wzorowana była na Komendzie Głównej.
Prezydium Zarządu Okręgu:
Przewodniczący:
- inż. Zygmunt Stamajzen "Gąsiorowski".
I Zastępca i Komendant Okręgu:
mjr dypl. Paweł Zagórowski "Strzemię", "Góra".
II Zastępca:
- prof. Władysław Szczygieł "Zawisza"
III Zastępca:
- mgr Leopold Jasiński "Leopold".
Rejony:
Krakowsko - Miechowski.
mjr Jan Kopecki "Gala".
Tarnowsko - Mielecki.
por. rez. dr Julian Zakrzewski "Julian.".
Nowosądecki.
por. rez. inż. Henryk Radomiński "Herfurt".
Rzeszowsko - Przemyski:
por. rez. inż. Ingler "Kuna".: wrzesień - listopad 1939 r.
por. Łukasz Ciepliński "Łukasz".: początek listopada 1939 - kwiecień/maj 1940 r.
por. Lucjan Kühn "Jastrząb".
W planach kierownictwa OOB było utworzenie Podokręgu Rzeszowskiego. Jednak wobec aresztowania dowództwa podokręgu, w lutym 1940 r. oraz rychłego przyłączenia OOB do ZWZ, do powstania tej jednostki organizacyjnej nigdy nie doszło.
Krośnieński.
por. rez. Adam Lazarowicz "Piotr".
por. Zygmunt Pawłowicz "Sęp".
Krakowski Rejon Akcji Kolejowej.
Odcinki: Kraków, Tarnów, Mielec, Rzeszów, Krosno, Sucha.
Rejony organizacyjne:
Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Sosnowiec – Chrzanów, Będzin, Zawiercie – Olkusz.
Rejonowe Zespoły Lotne (odwetu):
Krakowski – dowódcy: „Smok” N.N., „Rak” N.N.
Podhalański – dowódcy: „Wilk”N.N., „Wierzba”N.N.
Krośnieński – dowódca: „Szaruga” N.N.
Rzeszowski – dowódca: Kaputa „Cis”.
Tarnobrzeski – dowódcy: „Jaś” N.N., „Dolina” N.N.
Sanocki – dowódca: „Drzazga” N.N.
Okręg Śląski OOB.
Obejmował tereny Zagłębia, Górnego Śląska z Opolszczyzną, Śląsk Cieszyński z Zaolziem, powiaty: Olkusz i Zawiercie.
Prezydium Zarządu Okręgu:
Przewodniczący:
- Maksymilian Makowski "Stach", "Sybirak".
I Zastępca i Komendant Okręgu:
kpt. Ryszard Margosz "Brzoza", "Ryszard".
II Zastępca:
por. rez. prof. Piotr Makowski "Piotr", "Warski".
III Zastępca:
- Władysław Bromski "Sosnowski".
Rejony:
Zagłębiowski:
por. rez. inż. K. Mielczarski "Klemens".
Katowicki:
kpt. rez. Zygmunt Miłkowski "Powała".
Bytomski:
chor. Henryk Suślik "Grzmot".
Opolski:
por. rez. Paweł Wrzód "Wróderski".
Cieszyńsko-Zaolziański:
por. rez. inż. Antoni Studencki "Złom" (Tajna Organizacja Narodowa).
Rejonowe Zespoły Lotne (odwetu):
Zagłębiowski – dowódca: „Stach” N.N.
Górnośląski – dowódcy: Paweł Wrzódecki „Wróderski&
#8221;, Wacław Smoczyk „Szeliga”.
Opolski – dowódca: A. Studencki „Grom”.
Cieszyńsko – Zaolziański – dowódcy: Stanisław Pernak „Zator”, Józef Kominek „Stefan”.
Rejony organizacyjne:
Katowice, Rybnik, Bielsko, Cieszyn – Zaolzie, Opole.
Okręg Kielecki OOB.
Do okręgu włączono województwo kieleckie z Częstochową, Radomskiem, Końskimi i Radomiem (bez Zagłębia, Pińczowa i Olkusza).
Sztaby wojskowy i cywilny, wzorowane na Komendzie Głównej.
Prezydium Zarządu Okręgu:
Przewodniczący:
- Stefan Artwiński "Stary".: ?? - 6 listopada 1939 r.
kpt. rez. Dominik Zbierski "Nowina".: 6 listopada 1939 - ??
I Zastępca i Komendant Okręgu:
mjr Józef Kowalówka "Nit".: ?? - połowa października 1939 r.
ppłk Henryk Kowalówka "Skawa".: połowa października - ??.
II Zastępca:
- Jan Ledwoch "Pług".
III Zastępca:
por. rez. K. Hempel "Cedro".
Rejony:
Kielecki:
kpt. rez. Jan Jedliński "Kruk".
Częstochowski:
- Dominik Zbierski "Nowina".
Skarżysko-Kamienna:
kpt. Tadeusz Polcar "Wichura".
Radomski:
kpt. rez. W. Wigura "Wir".
Sandomierski:
ppor./kpt.(?) Kaczorowski "Tur".
kpt. Czesław Ryłko "Czesław".
Częstochowski Rejon Akcji Kolejowej:
Odcinki: Częstochowa, Koluszki, Radom, Kielce.
Odcinki sabotażu i dywersji terenowej:
Częstochowski, Kielecki, Skarżysko – Opatowski, Radomski.
Rejonowe Zespoły Lotne (odwetu):
Częstochowski – dowódca: Stanisław Wizner „Huragan”.
Kielecko – Świętokrzyski – dowódca: „Jastrząb” N.N.
Radomski – dowódca: „Bąk” N.N.
Okręg Warszawski OOB.
Kierownictwo. (warszawska część Zarządu Głównego OOB):
ppłk Mieczysław Chyżyński "Rzędzian".
Organizacja terenu (zastępca Mieczysława Chyżyńskiego):
kpt. Aleksander Habiniak "Kmicic".
Sprawy wojskowe:
płk Bolesław Pytel.
Sprawy cywilne:
- dr Józef Marczyński.
Sekretariat:
- Tadeusz Daczkowski.
Kontrola:
- Wacław Trzetrzewiński "Wudan".
Przewodniczący Obszarowej Rady Politycznej:
- Zofia Prauss.
Warszawski Okręg Stołeczny:
Prezydium Zarządu:
Przewodniczący:
- Bolesław Strześniewski.
Sprawy wojskowe:
- Witold Rosołowski.
Sprawy cywilne:
- dr Bielik.
Warszawski Okręg Wojewódzki:
Prezydium Zarządu:
Przewodniczący:
- Kazimierz Lang.
Sprawy wojskowe:
mjr Aleksander Salwik.
Sprawy cywilne:
- inż. K. Wiśniewski.
- dr Petrynowski.
Warszawski Rejon Akcji Kolejowej:
Odcinki:
Warszawa – Praga, Warszawa Główna, Skierniewice, Łowicz, Siedlce.
Odcinki sabotażu i dywersji terenowej:
Rembertów, Warszawa – Praga, Warszawa – Śródmieście, Warszawa – Wola, Pruszków, Żyrardów.
Rejonowe Zespoły Lotne (odwetu):
Warszawski – dowódca: „Gwizd” N.N.
Mińsko – Mazowiecki – dowódca: „Ryś”N.N.
Grodziski – dowódca: „Burza” N.N.
Grójecki – dowódca: „Bąk” N.N.
Okręg Łódzki OOB.
Prezydium Zarządu Okręgu:
Przewodniczący:
- prof. Ludwik Solarewicz "Hińcza".
Sprawy wojskowe i walki cywilnej:
kpt. Bolesław Balcerzak "Ner".
por. ZS Roman Ludwik "Zwadroń".
Sprawy społeczno - polityczne:
- Antoni Szczerkowski "Półjan".
Okręg Lubelski OOB.
Prezydium Zarządu Okręgu Lubelskiego:
Przewodniczący:
- Stefan Lelek – Sowa „Sawicki”.
Pierwszy zastępca przewodniczącego:
mjr Jan Lasota „Kanty”.
Drugi zastępca do spraw społeczno – politycznych:
- Stefan Sikorski „Skiba”.
Trzeci zastępca do spraw nadzoru gospodarczego i sądów honorowych:
- Julian Borkowski „Chmura”.
Rejony:
Rejon Lublin.
por. Grzeszczyk „Konopka”.
Rejon Zamość.
kpt. Zygmunt Pomarański „Brzózka”.
Rejon Chełm.
por. Z. Wrutniak „Ryś”.
Rejon Siedlce.
por. K. Wiśniewski „Grom”.
Lubelski Rejon Akcji Kolejowej:
Odcinki:
Lublin, Chełm, Siedlce.
Rejony organizacyjne i odcinki sabotażu i dywersji terenowej:
Lubelski, Chełmski, Zamojski, Kraśnicko – Dębiński, Bielsko - Podlaski.
Rejonowe Zespoły Lotne (odwetu):
Lubelski – dowódca „Zapora”N.N.
Chełmski – dowódca: „Błysk” N.N.
Zamojski – dowódca: „Ostoja”N.N.
Podlaski – dowódca: „Grom”N.N.
Odcinki przerzutu granicznego:
Tomaszów, Hrubieszów, Terespol.
Okręg Poznań - Toruń OOB.
Oficerowie organizacyjni:
mjr A. Pawłowski.
por. inż. Pałucki.
Okręg Grodno - Wilno OOB.
Oficer organizacyjny:
kpt. L. Rawicz
Okręg Brześć - Nowogródek OOB.
Oficer organizacyjny:
rtm. J. Kwieciński
III. Działalność.
9 października 1939 r., dobiegła końca misja Stefana Bocka. "Kozioł" powrócił do kraju z akceptacją czynników rządowych dla działalności OOB. Jego powrót oznaczał nawiązanie kontaktów z najbliższymi organami państwowymi na terenie Węgier, a także otrzymanie wieści na temat losów i miejscu urzędowania nowych naczelnych władz RP (Francja), oraz o wyznaczeniu pełnomocnika naczelnych władz dla kierowania konspiracją w kraju.
Bock przywiózł również z Węgier prosty szyfr dla tajnych wiadomości, tekst manifestu Prezydenta RP z 17 września 1939 r., oraz plik gazet francuskich, angielskich i włoskich. Otrzymał on również kontakt i hasła do konsulatów RP w Koszycach, Użhorodzie i Czerniowcach oraz do punktów kontaktowych w Sanoku i w rejonie Zakopanego.
Miesiąc październik dał również początek strukturom OOB w województwie warszawskim. Jak już wcześniej była o tym mowa, w celu ich zorganizowania, do stolicy wysłano ppłk Mieczysława Czyżyńskiego "Rzędziana", któremu rychło udało się utworzyć Zarząd Okręgu. W terenie oddano do dyspozycji okręgu dwa bataliony Przysposobienia Wojskowego, sformowane przez kpt. Habiniaka jeszcze podczas oblężenia stolicy. Jeden, pod dowództwem kpt. ZS Trzetrzewińskiego, skupiony był w rejonie Konstancin - Piaseczno, drugi pod dowództwem kpt. Wacława Ptaszyńskiego w rejonie Pruszków - Włochy.
"Rzędzianowi" udało się również nawiązać kontakt z Łodzią, gdzie poprzez łączniczkę przesłał zarządzenia organizacyjne OOB, oraz podał punkty kontaktowe do Warszawy i Krakowa.
Równocześnie wysłał on organizatorów terenowych do Lwowa (kpt. L. Rawicz), Kalisza (por. rez. Zdzisław Kopański), Poznania (mjr Pawłowski), Torunia (por. inż. Pałucki), Grodna i Wilna (dr M. Frank), do Brześcia i Nowogródka (rtm. J. Kwieciński).
Ppłk Czyżyńskiemu udało się również, zdobyć w Powiatowym Komendach Uzupełnień Warszawa - Miasto i Warszawa - Praga 2 000 blankietów książeczek wojskowych i komplet pieczęci, a następnie uruchomić ich wydawanie żołnierzom konspiracji na przybrane przez nich nazwiska policyjne ze stopniami szeregowych. Poza tym zdobyto w PWPW rulon papieru i płytę poligraficzną z zamiarem uruchomienia produkcji dokumentów i fałszywych banknotów. W zadaniu tym mieli mu pomóc fachowcy ze wspomnianej wytwórni papierów wartościowych.
8 października przebywającemu w Warszawie Plucie - Czachowskiemu, udało się nawiązać kontakt z gen. Orlik-Rückemannem, dowódcą Korpusu Ochrony Pogranicza i organizatorem konspiracyjnej organizacji nazwanej również skrótem KOP. Fakt ten szybko zaowocował pełną współpracą OOB z KOP.
12 października doszło do spotkania "Gołdyna" z mjr. Bolesławem Studzińskim "Niteckim" formalnym organizatorem KOP. "Nitecki" oświadczył, że wyszedł pierwszy numer konspiracyjnego pisma KOP pt. "Polska Żyje" (10 października). Dowódca KOP zobowiązał się do dostarczania swoich wydawnictw do ośrodków kierowniczych OOB.Dodatkowo zobowiązano się do współdziałania pomiędzy obiema organizacjami na platformie organizacyjnej. Uzgodniono m. in. zasadę, iż tam gdzie KOP dotrze pierwszy z inicjatywą organizacyjną, będzie wciągał do swoich struktur byłych członków ZS i PW.
W dniach 13 i 14 października Pluta - Czachowski przebywał w Łodzi, jako fikcyjny przedstawiciel firmy "Timex", której właścicielem był towarzyszący mu Hipolit Piątkowski "Hipolit". Tam nawiązał kontakt i przeprowadził szereg rozmów z Zarządem Okręgu Łódzkiego OOB. Omówiono szczegółowo sprawy organizacyjne i kwestię punktów kontaktowych w województwie łódzkim.
16 października 1939 r., do Krakowa przybył gen. Michał Karaszewicz - Tokarzewski, z którym jeszcze tego samego dnia spotkał się Kazimierz Kierkowski, Ludwik Muzyczka i przybyły później Tadeusz Orzelski.
Tokarzewski wyjawił członkom kierownictwa OOB, swoją obecną rolę i pokazał im kawałek jedwabiu z nominacją na Komendanta Głównego SZP.
Fakt ten spowodował, natychmiastowe podporządkowanie się Muzyczki i Kierzkowskiego, wraz z całą OOB pod rozkazy generała. Przedstawili oni OOB jako kontynuatorkę Związku Strzeleckiego, obecnie organizowaną w tych samych środowiskach dla prowadzenia w kraju konspiracyjnej walki z okupantem. Omówili także wydane zarządzenia w sprawie ideologii, działalności i struktury OOB, meldując jednocześnie o nawiązaniu łączności z polską placówką w Budapeszcie oraz o przywiezionych stamtąd wiadomościach i prośbie Budapesztu o jak najszybsze podanie, czy i kto został Komendantem Głównym w Warszawie z nominacji byłych naczelnych władz państwowych.
Ponadto zapoznali "Torwida" z wydanym 12 października, nowym zarządzeniem w sprawie podziału Polski na ziemie wcielone bezpośrednio do Rzeszy i Generalną Gubernię. Wiadomość ta była bezpośrednim powodem skrócenia wizyty Tokarzewskiego w Krakowie. Wymagała ona, bowiem jego inspekcji na ziemiach oderwanych od reszty Polski.
"Torwid" ze swej strony poinformował zebranych o utworzeniu zalążków Dowództwa Głównego SZP, oraz o powstaniu Głównej Rady Politycznej, które działają z upoważnienia naczelnych władz państwa, we współpracy z Prezydentem Warszawy Starzyńskim i Głównym Komisarzem Cywilnym - Mieczysławem Niedziałkowskim "Mekiem". Dodał, że przybył do Krakowa w celu omówienia sprawy powołania Komendy Okręgu SZP, jak i utworzenia Okręgowej Rady Politycznej. Zaakceptował on w pełni strukturę OOB oraz założenia i kierunki jej działalności. Miała ona rozwijać się dalej jako samodzielna organizacja, stanowiąca cześć składową SZP, podległa bezpośrednio "Torwidowi" i przeznaczona do podjęcia natychmiastowej walki czynnej.
W miarę rozrostu organizacyjnego SZP, OOB miała nieść jej pomoc w uzupełnianiu potrzeb personalnych. "Torwid" poinformował również zebranych o tym, że komendant Okręgu Lublin OOB mjr "Kanty", otrzymał nominację na zastępcę komendanta Okręgu Lubelskiego SZP, natomiast przewodniczący Zarządu Okręgu Lubelskiego OOB Stanisław Lelek - Sowa, na Komisarza Cywilnego. Podobnie rzecz miała się w Okręgu Kielce SZP, gdzie zastępcą komendanta ( płk Engel - Ragis) został ppłk "Skawa" komendant Okręgu Kieleckiego OOB, a Komisarzem Cywilnym Okręgu Stefan Artwiński "Stary".
Ogólnie rzecz biorąc, na miesiąc październik datuje się, wzmożona praca nad budową struktur organizacyjnych Orła Białego. W tymże to miesiącu uformowano ostatecznie zawiązek Komendy Głównej OOB, kończąc organizowanie Centralnego Ośrodka Łączności Zewnętrznej z inż. Czesławem Murczyńskim "Korabem" na czele. Organ ten z lokalem na ul. Starowiślnej 40 posiadał placówki kierunkowe na Warszawę, Węgry i Lwów oraz placówkę łącznikową z Okręgiem Śląskim. W sztabie KG opracowano także instrukcje organizacyjne a także projekt instrukcji i planu walki czynnej.
W terenie utworzono zawiązki kierownictw wszystkich Rejonów Organizacyjnych zaplanowanych na naradzie z 29 i 30 września.
Z byłych rejonów dywersji pozafrontowej utworzono rejony dywersyjno - przerzutowe: Zakopiański "Turbacz", I Nowosądecki "Lubań", II Nowosądecki "Poprad", Sanocki "San" oraz Przemyski "Tanew", które podlegały bezpośrednio centrali w Krakowie.
W raportach z Okręgów: Kraków, Śląsk, Kielce i Lublin, była mowa o rozpoczęciu formowania Komend Obwodów i Rejonów Dywersyjnych.
Jednocześnie każdy z komendantów okręgowych meldował o nawiązaniu łączności z grupami harcerskimi, Przysposobienia Wojskowego na szczeblu szkolnym oraz ze środowiskami peowiackimi.
Ponadto ppłk. Chyżyński "Rzędzian" zawiadamiał o nawiązaniu stałego kontaktu z komórką organizacyjną KG SZP, poprzez osobę kpt. Emila Kumora - jej kierownika.
Wspomniane raporty omawiały również szczegółowo sytuację społeczno - polityczną w danym okręgu, oraz opisywały działania administracji okupacyjnej.
W każdym z okręgów meldowano o samorzutnie powstających grupach konspiracyjnych, różnej maści. Okręg Śląski donosił o dużej liczbie osób wpisujących się na Volkslistę, a także na listę "ślązacką", oraz o eskalacji aresztowań.
W meldunkach Okręgu Kraków, pojawiały się informacje o coraz większych ilościach uciekinierów, którzy przez południową granicę przedostawali się na Zachód. Informowano również o reakcji niemieckiej administracji cywilno - wojskowej, która wzmocniła ochronę granicy węgierskiej i słowackiej. Do zadania tego zaangażowano zarówno niemiecką straż graniczną, jak i opłacanych agentów spośród miejscowej ludności.
Komendant okręgu informował także o tym, że udało mu się nawiązać dość ścisłą współpracę z dowódcą Konspiracyjnej Dywizji Podhalańskiej, pułkownikiem Aleksandrem Stawarzem.
Wszystkie okręgi alarmowały o akcji wywożenia przez okupanta zdobycznego mienia zarówno wojskowego jak i cywilnego, oraz o "oczyszczaniu" przez jego oddziały terenu z rozbitków wojska i aresztowaniach przywódczej warstwy cywilnej.
Na platformie walki cywilnej, Ludwikowi Muzyczce udało się zmontować centralne komórki, a także we wszystkich okręgach aparat wykonawczy, w szczególności propagandowy. Do niewątpliwych osiągnięć tego okresu, zaliczyć można utworzenie codziennego nasłuchu radiowego zainstalowanego w trzech punktach Krakowa: przy ulicy Zwierzynieckiej, na Podgórzu oraz na Osiedlu Oficerskim. Wszystkie, uzyskane w ten sposób informacje były wykorzystywane do zestawiania komunikatów, zarówno dla użytku wewnętrznego jak i dla kolportażu na terenie miasta.
Podobnie jak w przypadku nasłuchu radiowego, rzecz miała się z uruchomieniem akcji drukowania ulotek, oraz akcji malowania napisów w miejscach publicznych, a także niszczenia odezw administracji niemieckiej.
Utworzony przez "Ludwika" zespół redakcyjny, który zajmował się redagowaniem ulotek, już 1 listopada oddał do druku pierwszy numer organu prasowego OOB pt.:" Nakazy dnia". Szef Walki Cywilnej kierował również, utworzoną przez siebie siecią sztafetową kolportażu z centralnym punktem rozdzielczym w Krakowie.
W drugiej połowie października wydział cywilny wydał odezwę skierowaną do obywateli, wzywając ich do wierności państwu i władzom RP, do solidarności i do oporu wobec okupanta. Jednocześnie we wszystkich ulotkach, kolportowanych we wszystkich okręgach, informowano o powstaniu legalnego rządu we Francji.
Na marginesie trzeba dodać, że Muzyczka brał udział w naradach mających za zadanie powołanie Okręgowej Rady Politycznej, a także jej aparatu wykonawczego.
Formy i zasady walki konspiracyjnej.
Zgodnie ze wspólną linią działania, uzgodnioną podczas wizyty gen. Tokarzewskiego w Krakowie, OOB została określona jako bojowa nadbudowa terytorialna SZP. Od tej chwili jej głównym zadaniem miała być walka czynna z okupantem. W zadanie to miała być zaangażowana większość kadry Orła Białego.
Zarys dopuszczalnych form walki czynnej został opracowany przez sztab KG OOB już w październiku 1939 r. Przewidywał on dwie kolejne fazy takiej walki (*tutaj posłużę się cytatem z książki Kazimierza Pluty - Czachowskiego "Organizacja Orła Białego) :
"1) Faza okupacji kraju, bez walki zaczepnej przeciw Niemcom na zachodnim froncie, względnie, gdy walka ta zaistnieje, ale będzie nadal odległą od Polski.
Aktualne będą wówczas tylko formy i cele walki konspiracyjnej, przeznaczone dla celów samoobrony narodu i dla osłabienia potencjału najeźdźcy, a więc tylko pośrednio na rzecz tamtej walki (mowa tu o przewidywanym froncie zachodnim).
2) Faza, gdy w wypadku powodzenia aliantów w walkach, na froncie zachodnim, działania wojenne zbliżą się tak, że obszar Polski znajdzie się w ich zasięgu (choćby lotniczym). Będzie wówczas nadal aktualna ta sama walka konspiracyjna (jak w punkcie pierwszym), z tym, że wyłącznie na rzecz frontu zachodniego. Powinna ona osiągać możliwie maksymalne natężenie na szlakach komunikacyjnych, węzłach komunikacyjnych, w rejonach przemysłowych, w punktach i rejonach o znaczeniu operacyjnym i taktycznym. Wtedy dopiero będą mogły zaistnieć okoliczności wymagające przejścia do walki jawnej ("mała wojna" typu powstańczego) Walka czynna przysporzy Rządowi RP atutów politycznych w końcowej fazie wojny. Uzasadnione będą wówczas nawet działania, powodujące straty z po naszej stronie".
Widać, więc na pierwszy rzut oka, że całą strategię walki czynnej OOB oparła na działaniach aliantów na zachodzie. Założenia te wymagały organizacji struktury terytorialnej i opracowania wytycznych dla walki czynnej. Zostały one przygotowane we współpracy sztabu KG OOB z Komendą Okręgową SZP, w oparciu o wskazówki przywiezione z Budapesztu przez Stefana Bocka "Kozła" oraz o instrukcje obowiązujące dawniej w dywersji pozafrontowej.
Oto jak wyglądał zarys Instrukcji Walki:
Pierwszy punkt mówił o konieczności organizacji sieci sabotażu i dywersji technicznej. Zalecano, by nie rozciągać ich równomiernie na cały teren województw. Uzasadnione to było brakiem środków ludzkich i technicznych oraz tym, że nie było to konieczne.
Sieć dywersyjną należało organizować w punktach najważniejszych dla gospodarki okupanta i jego potrzeb wojennych, a więc w ośrodkach przemysłowych, w składach surowców, półfabrykatów i materiałów pędnych, w punktach transportu wojennego i gospodarczego, w rejonach eksploatacji zasobów krajowych i wywożenia ich do Niemiec.
Większość takich punktów znajdowała się na terenach południowo - zachodnich kraju.
Plany tworzenia sieci dywersyjno - sabotażowej, musiały obejmować, co zrozumiałe, szlaki komunikacyjne, prowadzące z obszaru centralnej Polski do Niemiec oraz szlaki tranzytu wojskowego i gospodarczego z ZSRR i Rumunii.
Na pozostałych obszarach kraju, a w przyszłości i w Niemczech, wzięto pod uwagę - oprócz ośrodków produkcji oraz szlaków i węzłów komunikacyjnych - porty rzeczne i morskie, rafinerie, wytwórnie materiałów wybuchowych, poligony, wojskowe ośrodki doświadczalne itp.
Organizacyjnie, rejony sabotażowo - dywersyjne zostały podzielone na odcinki, które ukształtowano na podstawie wspomnianych wyżej uwarunkowań gospodarczo - terenowych.
Struktura odcinka powinna składać się z kierownictwa, zespołu służby pomocniczej i dowodzenia, zespołu propagandowego, trzech do sześciu punktów sabotażowo - dywersyjnych, zespołu produkcji i magazynowania środków walki, punktów informacyjno - wywiadowczych. Stan liczbowy danego zespołu nie powinien przekraczać trzech osób, natomiast, jeśli było to możliwe akcje sabotażowe powinny być przeprowadzane przez jedną osobę.
Statusem odrębności objęto natomiast tzw. akcję kolejową (informacja, sabotaż kolejowy, dywersja). Wspomniana odrębność uwarunkowana była strukturalną jednolitością szlaków kolejowych, ich kierownictwem oraz szybką łącznością techniczną, scalającą obie okupacje na całej ich długości.
Dla obszarów Generalnej Guberni miała ona być scentralizowana w Krakowie, w łonie Generalnej Dyrekcji Kolei Wschodniej (Ostbahn), która nadawała się doskonale na centralny punkt akcji kolejowej w GG. Plany te musiały jednak brać pod uwagę koordynację z Warszawą, z powodu zainstalowania tam kierownictwa podziemnego, jak i pozostałości byłego Ministerstwa Komunikacji.
Sieć akcji kolejowej miała być także podzielona na rejony organizacyjne, oraz na odcinki i punkty sabotażowo - dywersyjne.
Drugi punkt omawiał kwestię powstania odwetowych zespołów bojowych.
W tym początkowym okresie, odwet bojowy miał być stosowany bardzo oględnie, w sposób, który odsuwałby podejrzenia od miejscowej ludności, co z kolei miało uchronić ją od działań odwetowych okupanta.
Podstawową tego gwarancją miało być typowanie do realizacji danej akcji, oddziału z odległego terenu, a także odchodzenie tego zespołu poza rejon obławy, organizowanej przez siły nieprzyjaciela. Zasady te spowodowały konieczność dysponowania dość dużą przestrzenią terenową dla ruchu i ukrycia się ("melinowania") w razie pościgu.
Z jasnych względów taktyka taka, redukowała liczbę zespołów odwetowych.
Innym czynnikiem redukującym tę liczbę, było celowe działanie kierownictwa OOB, które w ten sposób chciało uściślić kontrolę nad nimi, obawiając się przekształcenia w grupy działające samowolnie i w celach rabunkowych, a także podszywania się obcych organizacji pod szyld OOB.
Kierownictwo Orła Białego doskonale zdawało sobie sprawę z faktu, iż realia okupacyjne i wzrost zamieszania w kraju, będą sprzyjać wzrostowi bandytyzmu, co zmuszało je do działań mających chronić organizację przed jego szkodliwym i demoralizującym działaniem.
Obawy te spowodowały podjęcie decyzji o podporządkowaniu zespołów dywersji bojowej szczeblowi kierowniczemu odcinków dywersyjnych, czyli Zarządom (Komendom) Rejonów Dywersyjnych. Zarządy natomiast miały osobno opracowywać zlecenia danej akcji, a osobno jej wykonanie. Jak twierdzi Kazimierz Pluta - Czachowski: "przyjęto zasadę, że każda Komenda Rejonu Organizacyjnego powinna mieć od początku konspiracji swój lotny zespół bojowy".
W kwestiach zasad działania, zalecano by każdy z zespołów dobrze rozpracował teren pod względem służby kontaktowej i zasad tzw. "melinowania", które było konieczne podczas poruszania się w danym terenie. Podczas prac przygotowawczych do danej akcji należało obstawić punkt ataku informatorami aż do rozpoczęcia akcji,w jego pobliżu mieć zainstalowaną "melinę" wyczekiwania, podstawę wyjściową do uderzenia, drogi odskoku wraz z osłoną i w końcu "melinę" dla ewentualnego ukrywania się po wykonaniu uderzenia.
Według instrukcji stan liczbowy danego zespołu nie mógł przekraczać dwóch trójek (bez osłony). Kiedy warunki temu sprzyjały, zalecano wykonanie uderzenia zespołowi trzyosobowemu, lub nawet pojedynczemu człowiekowi. Podobnie jak w przypadku rejonów sabotażowo - dywersyjnych, tak i w przypadku zespołów odwetu, wskazane było utworzenie zespołu służby pomocniczej dowodzenia, zespołu produkującego lub reperującego środki walki, zespołu magazynowania tych środków, zespołu łącznikowego, transportu, punktu i zespołu lekarskiego oraz punktu informatorów terenowych.
Punkt trzeci - propaganda i opór cywilny.
W punkcie tym zakładano objęcie walką cywilną obszaru całego kraju, którą w tym początkowym okresie konspiracji, rozumiano przede wszystkim jako działania propagandowe, inspiracyjne i kontrpropagandę. W dłuższej perspektywie zakres działania w ramach oporu cywilnego miał ulec znacznej rozbudowie.
W strukturach OOB kierowniczą rolę dla walki cywilnej miało Szefostwo Walki Cywilnej.
Na każdym szczeblu dowodzenia, aż do rejonu dywersji, zalecano utworzenie komórek kierujących wszelkimi działaniami akcji oporu społecznego. Miały one spełniać rolę organizacyjną, wytyczającą cele, a także kontrolną.
Jednym z podstawowych celów, jakie stawiano przed kierownictwem Szefostwa Walki Cywilnej, było objęcie odpowiednim działaniem środowisk nieprzyjaciela, czyli w praktyce rozbrajanie ich psychiki i demoralizowanie.
Efekty, o których mowa wyżej, miała przynieść odpowiednia organizacja aparatu walki cywilnej, polegająca na utworzeniu siatki zbierającej wiadomości terenowe do dyspozycji ośrodków kierujących, utworzeniu komórki dla opracowania tego materiału i redagowania materiałów propagandowych na obszarze całego kraju.
Kolejny punkt, czyli czwarty omawiał zadania wywiadu.
Nie trzeba oczywiście rozpisywać się tutaj o znaczeniu dobrego wywiadu w warunkach konspiracyjnych, bowiem przeciętny czytelnik zdaje sobie z tego zapewne sprawę. Wystarczy dodać jedynie, że w strukturach tworzonej OOB, wywiad zajmował miejsce nadrzędne.
Służbę wywiadu podzielono tu na dwa człony, a więc:
Wywiad taktyczny (terenowy, bliski) - służba wywiadowcza związana z potrzebami lokalnymi. W służbie tej miał brać udział każdy żołnierz konspiracji (podobnie jak w służbie propagandy i oporu społecznego), co było związane z ochroną samego siebie i swojej komórki organizacyjnej. Zauważone zagrożenie miało być przedstawione, w formie meldunku, przełożonemu. Podobnie rzecz miała się z każdą nową organizacją, oddziałem lub/i akcją okupanta.
Na każdym szczeblu organizacyjnym OOB, miał być wyznaczony kierownik służby wywiadowczej i służby ochronnej, który miał zbierać informacje o nieprzyjacielu, oceniać ich wartość i znaczenie dla danej sytuacji i bezzwłocznie podawać je do wiadomości swojemu dowódcy, wszystkim zainteresowanym i zagrożonym.
Wywiad ogólny (operacyjny, daleki) - służba wywiadowcza zajmująca się problemami typu ogólniejszego. Mowa tu o informacjach, które miały ogólny wpływ na całość życia społecznego Narodu Polskiego, na walkę konspiracyjną w kraju lub o najważniejszym znaczeniu dla zadań wojennych.
Informacji takich postanowiono szukać w miejscach szczególnie ważnych i strzeżonych przez okupanta, czyli: w centralach państwowych, w sztabach, w ośrodkach badań. By je zdobyć zalecano kradzieże, zakupy lub w miarę możliwości akcje bojowe.
Obsada wywiadu dalekiego, miała składać się z ludzi specjalnie dobranych. Miano ich grupować w zespołach wywiadowczych lub pozostawiać przy działalności indywidualnej.
Planowano zorganizować ekspozytury wywiadowcze, placówki wywiadu oraz punkty agencyjne.
Dla centralnej kontroli obu tych pionów, zamierzano utworzyć wydział wywiadowczy zainstalowany przy sztabie OOB. Meldunki wywiadowcze powinny być szyfrowane.
Meldunki alarmowe oznaczone sygnaturą "S", powinny być przesyłane natychmiast, natomiast meldunki sytuacyjne co miesiąc.
Punkt piąty - Oddziały terytorialne (rezerwa OOB).
Rezerwą organizacji objęto te wszystkie oddziały Związku Strzeleckiego, które nie zostały wykorzystane w sieci bojowej organizacji. Wszystkie te oddziały należało także zarejestrować w SZP. Rejestratorami mieli być komendanci obwodów Służby Zwycięstwu Polski, obejmujący swoją działalnością tereny przedwojennych powiatów.
Dla realizacji wszystkich tych zadań należało sporządzić oczywiście zarządzenia wykonawcze. Zostały one podporządkowane ogólnej strategii organizowania walki konspiracyjnej w kraju. Strategia ta została podzielona na dwie zasadnicze fazy:
A) Organizacyjno – próbną, której finalizację na terenie całego kraju obliczono na wiosnę 1940 r. Miała ona polegać na przygotowaniu planu i zadań terytorialnej walki czynnej, zgrupowaniu środków walki, zorganizowaniu centralnej i okręgowej wytwórni materiałów bojowych, a także na zorganizowaniu kursów szkoleniowych wyspecjalizowania oraz zgrania dowódców i instruktorów walki na szczeblach okręgowych, rejonów organizacyjnych i rejonów sabotażowo – dywersyjnych.
B) Realizacyjno – bojowa, którą planowano rozpocząć, wiosną 1940 r.
Zaopatrzenie w środki bojowe miało zapewnić kilka źródeł. Pierwsze z nich było ściśle związane z placówka polską w Budapeszcie, która poprzez „Kozła” obiecała przysyłać OOB środki chemiczne, techniczne, materiały wybuchowe,oraz niewielką ilość broni krótkiej.
Zanim jednak dostawy te miały zostać zorganizowane zalecono wykorzystywanie środków bojowych, który był złożony w magazynach dywersji pozafrontowej, a także ten, który można było wykraść z kontrolowanych przez okupanta fabryk, kopalni i polskich magazynów wojskowych.
Taką samą pomoc obiecano w zakresie szkoleniowym. W przeciągu grudnia lub stycznia 1940r., Budapeszt obiecał przysłać do dyspozycji Komendy Głównej OOB specjalnego instruktora, który miał uzyskać nominację na kierownika działu sabotażu i dywersji Komendy, a w dalszym miesiącach instruktorów okręgowych.
Zarządzenia wykonawcze nakazywały również, by do kadry kierującej walką konspiracyjną dobierać fachowców z poszczególnych dziedzin. Mowa tutaj przede wszystkim o pokrewnych dla wojska dziedzinach, czyli o przemyśle, ośrodkach naukowych, i zakładach technicznych (inżynierzy, saperzy, chemicy, kolejarze itp.).
Szczególny nacisk położono również na konieczność posiadania sprawnej siatki przerzutowej w kraju i za granicą (mowa tutaj nie tylko o granicy ze Słowacją, ale także o podziale administracyjnym narzuconym przez okupanta w kraju).
Koniec części pierwszej..
|