1939 - Bitwa o Pomorze



Teren

Na zachód od koryta Wisły leżą Bory Tucholskie. Jest to obszar leśny porośnięty w przeważającej mierze drzewostanem sosnowym, leżący w dorzeczu Brdy i Wdy, rozciągający się z południa na północ na odcinku ok. 75 km między Bydgoszczą a Kościerzyną, a ze wschodu na zachód na odcinku ok. 65 km.
W trójkącie Noteć- Brda- granica państwa leży Pojezierze Krajeńskie. Jest to teren o małej ilości lasów i pofałdowany, urozmaicony licznymi jeziorami rynnowymi i morenowymi, które także znajdują się w Borach Tucholskich.
Sieć dróg, przeważnie o nawierzchni piaszczystej jest średnio rozwinięta.
Przez omawiany obszar przebiegają dwie ważne linie kolejowe: część odcinka magistrali Górny Śląsk - Gdynia, oraz linia łącząca Pomorze niemieckie z Prusami Wschodnimi, na terenie Województwa Pomorskiego biegnąca od Chojnic poprzez Czersk, Starogard do Tczewa. Głównym węzłem komunikacyjnym jest Bydgoszcz.
Na wschód od linii Wisły znajduje się Pojezierze Chełmińskie. Jest to teren pagórkowaty, słabo zalesiony, występują liczne jeziora morenowe. Przy granicy państwa płynie rzeka Osa, stanowiąca dopływ Wisły. Sieć drogowa dość dobrze rozwinięta.


Siły i zamiary stron.

Armia "Pomorze" dowodzona przez gen. dyw. Władysława Bortnowskiego, za zadanie główne, otrzymała jak najdłuższe utrzymanie rozdziału sił niemieckich po obu stronach Wisły, poprzez dokonywanie zniszczeń i zwroty zaczepne, osłonę kierunków wyprowadzających z Pomorza niemieckiego i Gdańska na Bydgoszcz, oraz z Prus Wschodnich na Toruń i Włocławek.
Następnie doszło jeszcze zadanie osłony rozmieszczonego w północnej części Borów Tucholskich Korpusu Interwencyjnego.

Należy nadmienić, że na skutek decyzji podjętej przez czynniki polityczne w Warszawie o ewentualnej interwencji wojskowej na terenie Wolnego Miasta Gdańska, a co za tym idzie wysłanie Korpusu Interwencyjnego w wyżej wymieniony obszar, niezmiernie skomplikowało gen. Bortnowskiemu planowanie działań i doprowadziło do wyciągnięcia części sił na północ, aż pod Kościerzynę.

Dowódca armii zadecydował o podzieleniu swych sił na dwa zgrupowania operacyjne:

Grupa Operacyjna "Wschód" - dowódca gen. bryg. Mikołaj Bołtuć.
Skład: 4 Dywizja Piechoty, 16 Dywizja Piechoty, OW "Jabłonowo".
Zadaniem GO było powstrzymywanie w oparciu o umocnienia na północnym brzegu rzeki Osy sił niemieckich na kierunkach z Prus Wschodnich na Toruń i Włocławek.

Na zachodnim brzegu Wisły gen. Bortnowski rozmieścił:
Grupę Osłony "Czersk" - dowódca gen. bryg. Stanisław Grzmot - Skotnicki.
Skład: Pomorska Brygada Kawalerii ( niepełna), OW "Chojnice", OW "Kościerzyna".
Zadaniem Grupy Osłonowej, (w innych opracowaniach zwanej Grupą Operacyjną), była początkowo osłona od zachodu Korpusu Interwencyjnego, a potem opóźnianie natarcia przeciwnika poprzez Chojnice w kierunku Gdańska.
OW "Starogard", OW "Tczew", OW "Wisła", miały za zadanie osłonę kierunków wyprowadzających z Gdańska, przy czym OW "Tczew", miał bardzo ważne zadanie niedopuszczenia do opanowania mostów przez Wisłę i w odpowiednim czasie ich zniszczenie. Potem wymienione jednostki miały zostać podporządkowane dowódcy GO "Czersk".

Na lewym skrzydle GO "Czersk" rozmieszczono 9 DP pod dowództwem płka Józefa Werobeja.
Jednostka ta zajmowała siedemdziesięciokilometrowy odcinek obrony. Na prawym jej skrzydle, na zachód od Tucholi znajdował się 35 pp, na lewym - obsadzając rubież Jezior Koronowskich - 22 pp. Między tymi jednostkami istniała dwudziestokilometrowa luka, za którą, w rejonie miejscowości Lubiewo stacjonował odwodowy 34 pp.

Przedmościa bydgoskiego broniła 15 DP gen. bryg. Zbigniewa Przyjałkowskiego.
Niejako w ostatniej chwili gen. Bortnowski do swej dyspozycji otrzymał 27 DP gen. Juliusza Drapelli, z rozwiązanego Korpusu Interwencyjnego, która skoncentrowana w rejonie miejscowości Ocypel , stała się jedynym odwodem Armii.

Zadanie przełamania obrony polskiej na Pomorzu otrzymała 4 Armia pod dowództwem gen. Günthera von Kluge.
- XIX KPanc gen. Guderiana w składzie 3 DPanc, 2 DPZmot, 20 DPZmot.
Zadanie - nacierając na odcinku Sępolno - Chojnice zniszczyć oddziały polskie w Borach Tucholskich i wyjść na linię Wisły w rejonie Grudziądz - Świecie.
- II KA gen. Straussa w składzie 3 DP i 32 DP.
Zadanie - uderzając w kierunku Więcborka i dalej na wschód, odciąć siły polskie wycofujące się z północy w kierunku na Bydgoszcz i osiągnąć Wisłę w rejonie Świecia.
- III KA gen. Haase w składzie 50 DP i BP "Netze".
Zadanie - uderzając na kierunku Nakła osłaniał od południa siły główne 4 Armii.

Zadanie pomocnicze wykonywały także prawoskrzydłowe siły 3 Armii pod dowództwem gen. Georga von Küchlera.
XXI KA gen. Falkenhorsta w składzie 21 DP i 228 DP uderzając z kierunku Kwidzynia na Grudziądz, po zepchnięciu polskiej obrony połączyć się miał z wojskami 4. A nacierającymi z zachodu.
Grupa płka Medema, skoncentrowana w rejonie Malborka, miała za zadanie opanowanie mostów w Tczewie aż do nadejścia sił 4 Armii.


Cykliści plutonu zwiadu batalionu Obrony Narodowej "Czersk".


Dzień pierwszy
Dzień drugi
Dzień trzeci
Próba bilansu



powrót do strony głównej

© copyright 2006, Mariusz Miśkiewicz
Design by Scypion.