Historia konstrukcji:
Armata przeciwpancerna zaprojektowana w 1932 roku w radzieckiej Fabryce Nr 8 im. Kalinina w Kaliningradzie. Nowe działo powstało w oparciu o konstrukcję 37 mm armaty przeciwpancernej wz. 30 z wykorzystaniem balistyki i amunicji od radzieckiej 45 mm armaty czołgowej wz. 32 (20-K). O wyborze kalibru zadecydowała chęć unifikacji z amunicją opracowaną wcześniej na potrzeby armaty czołgowej zastosowanej w czołgu lekkim T-24. Przy pracach projektowych pomagali konstruktorzy z niemieckich zakładów Rheinmetall. Po przyjęciu działa na uzbrojenie w marcu 1932 roku produkcja seryjna szybko się rozkręcała i do 1 stycznia 1937 roku powstało 2.974 egzemplarzy. W latach 1937-1941 wyprodukowano dalsze 13.647 egzemplarzy.
Wybuch wojny spowodował znaczne zintensyfikowanie produkcji – w zakładach Fabryka Nr 235, Fabryka Nr 172 oraz Fabryka Nr 8 postało do 1944 roku łącznie 37.554 egzemplarze (z tego 20.129 egzemplarzy w 1942 roku, 17.225 w 1943 roku i już tylko 200 egzemplarzy w 1944 roku). O zakończeniu produkcji seryjnej zadecydowało przyjecie na uzbrojenie 45 mm armaty przeciwpancernej wz. 1942.
Dane techniczne:
| Kaliber: Amunicja: Masa: Masa lufy: Wymiary: Długość lufy: Kąt ostrzału w elewacji: Kąt ostrzału w azymucie: Szybkostrzelność: |
45 mm 45x310R na stanowisku 425 kg, w transporcie 510 kg 116,6 kg 4.260 x 1.370 x 1.250 mm z zamkiem 2.072,5 mm (w tym część gwintowana 1.650 mm) od -8° do +25° 60° 20 strz./min |
Opis konstrukcji:
Lufa monolityczna, gwintowana o 16 prawoskrętnych zwojach, bez hamulca wylotowego. Zamek klinowy o ruchu pionowym (pracował w trybie półautomatycznym tylko z amunicją przeciwpancerną). Hydrauliczny opornik i sprężynowy powrotnik umieszczone pod lufą. Celownik oraz układ naprowadzania umieszczony po lewej stronie zamka. Tarcza ochronna o grubości 4,5 mm mogła być składana dla obniżenia sylwetki i polepszenia pola obserwacji. Dwuogonowe łoże dolne rozstawne. Ogony o konstrukcji rurowe były zakończone lemieszem. Armata była początkowo dostosowana do trakcji konnej (koła drewniane z metalowa obręczą), a następnie do trakcji motorowej (ogumione koła wypełnione masa gąbczastą z metalowymi szprychami) – holowanie po drogach twardych z prędkością do 35 km/h. Najczęściej jednak stosowano zaprzęg dwukonny, holujący armatę z wykorzystaniem przodka typu 52-P-243A mieszczącego 50 naboi (w 10 płaskich metalowych skrzynkach zawierających po 5 naboi każda) oraz zestaw części zapasowych do działa. Jaszcz amunicyjny typu 52-Z-243A także mieścił 50 naboi. Obsługa działa liczyła 5-6 osób.
Amunicja:
Naboje zespolone, pakowane w płaskie metalowe skrzynki mieszczące po 5 naboi. Przy temperaturze powietrza poniżej -25°C zalecano naoliwienie pierwszych dwóch naboi dla uniknięcia zaklinowania łuski w lufie.
Przeciwpancerna Выстрел УБ-241
| Długość pocisku: Masa naboju: Masa łuski: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: Masa materiału miotającego: Prędkość wylotowa: |
453 mm 2,44 kg 0,575 kg 1,425 kg 19,3 g 350 g 760 m/s |
Pocisk B-240 typu APHE miał tępogłowicowy korpus wykonany z wysokogatunkowej stali, który w części tylnej zawierał niewielki ładunek wybuchowy pobudzany zapalnikiem dennym typu MD-2.
Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:
| Odległość | Grubość płyty |
| 100 m 500 m 1.000 m 1.500 m |
43 mm 35 mm 28 mm 23 mm |
Przeciwpancerna Выстрел УБР-243
| Masa naboju: Masa łuski: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: Masa materiału miotającego: Prędkość wylotowa: |
2,45 kg 0,575 kg 1,43 kg 18,8 g 360 g 760 m/s |
Pocisk BR-240 typu APHE miał korpus wykonany z wysokogatunkowej stali, który w części tylnej zawierał niewielki ładunek wybuchowy pobudzany zapalnikiem dennym typu MD-4 lub MD-5.
Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:
| Odległość | Grubość płyty |
| 100 m 500 m 1.000 m 1.500 m |
43 mm 35 mm 28 mm 23 mm |
Przeciwpancerna Выстрел УБР-243СП со сплошным бронебойным снарядом
| Masa naboju: Masa łuski: Masa pocisku: Masa materiału miotającego: Prędkość wylotowa: |
2,45 kg 0,575 kg 1,43 kg 360 g 757 m/s |
Pocisk BR-240CP typu APCBC miał tępogłowicowy korpus wykonany z wysokogatunkowej stali, dodatkowo w części głowicowej przykryty czepcem ochronnym i balistycznym.
Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:
| Odległość | Grubość płyty |
| 100 m 500 m 1.000 m 1.500 m |
43-49 mm 38-40 mm 28-32 mm 26 mm |
Przeciwpancerna Выстрел УБР-243П с бронебойно-подкалиберным снарядом
| Masa naboju: Masa łuski: Masa pocisku: Masa materiału miotającego: Prędkość wylotowa: |
1,84 kg 0,575 kg 0,85 kg 365 g 985 m/s |
Pocisk BR-240P typu APCR zawierał wewnątrz lekkiego płaszcza podkalibrowy rdzeń wykonany z wysokogatunkowej stali. W części dennej znajdował się smugacz. Amunicją tego typu zalecano strzelać na dystansie do 500 metrów.
Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:
| Odległość | Grubość płyty |
| 100 m 500 m |
70 mm 47 mm |
Przeciwpancerno-zapalająca Выстрел УБЗР-243 с бронебоно-зажигательным снарядом
| Masa naboju: Masa łuski: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: Masa materiału miotającego: Prędkość wylotowa: |
2,45 kg 0,575 kg 1,43 kg 12,5 g 360 g 760 m/s |
Pocisk BZR-240 typu APHE miał korpus wykonany z wysokogatunkowej stali, który w części tylnej zawierał niewielki ładunek wybuchowy pobudzany zapalnikiem dennym typu MD-4 lub MD-5. Dodatkowo mieścił 13 gram chemicznej substancji o działaniu zapalającym.
Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:
| Odległość | Grubość płyty |
| 100 m 500 m 1.000 m 1.500 m |
43 mm 35 mm 28 mm 23 mm |
Odłamkowa Выстрел УО-243 с осколочной гранатой
| Długość pocisku: Masa naboju: Masa łuski: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: Masa materiału miotającego: Prędkość wylotowa: Donośność: |
456 mm 2,91 kg 0,575 kg 2,15 kg 118 g 115 g 335 m/s 4.200 m |
Pocisk odłamkowy O-240 typu HE miał prefabrykowany korpus dla zwiększenia fragmentacji na odłamki – był rozrywany niewielkim ładunkiem wybuchowym, do którego pobudzenia stosowano uderzeniowy zapalnik głowicowy typu KT-1, KTM-1, KTM-1U, KTM-3 lub M-50. Stosowano także inne wersje tego pocisku (О-240А oraz О-240Э) różniące się użytymi materiałami i technologią produkcji.
Kartacz Выстрел УЩ-243 с пулевой картечью
| Masa naboju: Masa łuski: Masa pocisku: Masa lotek: Masa materiału miotającego: Prędkość wylotowa: |
2,36 kg 0,575 kg 1,62 kg 1,48 kg 100 g 450 m/s |
Pocisk Szcz-240 był wypełniony 137 ołowianymi lotkami. Po opuszczeniu lufy cienkościenny korpus pocisku ulegał rozerwaniu, co powodowało że lotki rozlatywały się na boki pod kątem 6-9° i raziły skutecznie siłę żywą zajmującą obszar szeroki na 30 m i długi na 150 m.
Dymna Выстрел УД-243
Pocisk D-240 był wypełniony substancją chemiczną dającą podczas spalania obfite obłoki dymu. Pobudzany głowicowym zapalnikiem uderzeniowym KTM-2. Produkowany seryjnie od 1937 roku.
W służbie niemieckiej przejęte egzemplarze otrzymały oznaczenie 4,5 cm Pak 184 (r).
