Historia konstrukcji:
Samolot myśliwski D.XXI został opracowany w holenderskich zakładach N.V. Nederlandsche Vliegtuigenfabriek (Fokker) w Amsterdamie. Na czele zespołu konstruktorów stał niemiecki inż. Erich Schatzki (były szef techniczny niemieckich linii lotniczych Deutsche Lufthansa zmuszony do emigracji ze względu na żydowskie pochodzenie). Oblot prototypu miał miejsce 27 marca 1936 roku.

W 1936 roku Finlandia zakupiła 7 samolotów u holenderskiego producenta (cena jednostkowa 1,1 mln marek fińskich; numery seryjne od 5438 do 5444, numery ewidencyjne od FR-76 do FR-82) wraz z licencją. Dostawy zakupionych maszyn zrealizowano w okresie kwiecień-październik 1937 roku (są one znane jako I seria). Produkcję licencyjną samolotów podjęto w fińskich zakładach Valtion Lentokonetehdas (VL) w Tampere z wykorzystaniem produkowanego na licencji silnika Bristol „Mercury” VIII i francuskich śmigieł typu Ratier. Najpierw powstała II seria licząca 14 maszyn (numery ewidencyjne od FR-83 do FR-96), a następnie III seria licząca również 14 maszyn (numery ewidencyjne od FR-97 do FR-117).

W związku z zakupem w 1939 roku w USA partii 80 silników Pratt & Whitney R-1535-SB4C-G „Twin Wasp Junior” zapadła decyzja aby kolejne maszyny zostały w nie wyposażone wraz z produkowanymi na podstawie licencji śmigłami Hamilton-Standard. Tak powstała duża IV seria 50 maszyn (numery ewidencyjne od FR-118 do FR-167) i na koniec ostatnia V seria 5 maszyn (numery ewidencyjne od FR-171 do FR-175), które ukończono dopiero w czerwcu 1944 roku. Maszyny wyposażone w ten napęd miały dobre osiągi tylko na małej wysokości i powyżej pułapu 3.000 m parametry prędkości wznoszenia i prędkości maksymalnej bardzo szybko spadały.

Ostatni eksperyment dotyczący napędu obejmował instalację latem 1944 roku silnika Bristol „Perseus” XII na samolocie o numerze ewidencyjnym FR-110. Wyniki badań w locie uznano za niezadawalające, zatem na samolocie tym z powrotem zainstalowano silnik Bristol „Mercury” VIII.

Dane techniczne (trzecia seria):

Dane techniczne (czwarta seria):

Opis konstrukcji:
Jednosilnikowy dolnopłat konstrukcji mieszanej. Kadłub stanowiła metalowa kratownica kryta w przedniej części blachą duralową, a w tylnej płótnem. Skrzydła konstrukcji drewnianej były kryte sklejką. Ze względu na stwierdzone drgania statecznika poziomego w wersji fińskiej zastosowano podwójne zastrzały. Pilot zajmował miejsce w zakrytej kabinie. W wersji fińskiej owiewka za kabiną pilota dla poprawienia warunków obserwacji tylnej półsfery została wykonana z pleksiglasu.

Stałe podwozie w układzie klasycznym z dwoma szeroko rozstawionymi kołami głównymi w owiewkach oraz kółkiem ogonowym. Na samolotach tych w warunkach zimowych stosowano podwozie w postaci nart. Ponadto na dwóch egzemplarzach sprawdzono możliwość zabudowania podwozia chowanego w locie (numery ewidencyjne FR-117 oraz FR-167 na których zabudowano podwozie francuskiej firmy Messier), ale po zakończeniu testów (kosztem wzrostu masy i spadku właściwości manewrowych uzyskano przyrost prędkości na poziomie 14,5 km/h) przywrócono im standardowe podwozie stałe.

W pierwszych trzech seriach umieszczony w szerokim pierścieniu Townenda silnik typu Bristol „Mercury” napędzał trójłopatowe metalowe śmigło typu Ratier o zmiennym skoku. Pod osłoną znajdowały się dwa oddzielne niewielkie wloty powietrza do gaźnika oraz chłodnicy oleju.

W ostatnich dwóch seriach umieszczony w szerokim pierścieniu Townenda silnik typu P&W „Twin Wasp Junior” napędzał trójłopatowe metalowe śmigło typu Hamilton Standard o zmiennym skoku. Pod osłoną znajdowały się niewielki wlot powietrza do gaźnika oraz duża osłona chłodnicy oleju.

W pierwszych trzech seriach uzbrojenie pokładowe stanowiły karabiny maszynowe Vickers kal. 7,7 mm: dwa zabudowane w skrzydłach, na zewnątrz od punktów mocowania podwozia oraz kolejne dwa umieszczone w kadłubie między silnikiem a kabiną pilota i zsynchronizowane z obrotami śmigła.

Maszyny czwartej i piątej serii dysponowały uzbrojeniem w postaci 4 karabinów maszynowych FN-Browning kal. 7,7 mm umieszczonych parami w skrzydłach. Do naprowadzania uzbrojenia na cel wykorzystywano najpierw celowniki teleskopowe Goerz, a od 1941 roku celowniki refleksyjne THm/40Kk (licencyjne niemieckie Revi 3c produkcji zakładów Väisälä).

Eksperymentalnie jeden z samolotów (numer ewidencyjny FR-76) uzbrojono w podskrzydłowe gondole mieszczące działka Oerlikon kal. 20 mm, ale po przeprowadzonych próbach w locie, które wykazały znaczny spadek osiągów dynamicznych tak obciążonej maszyny, zrezygnowano z szerszego wykorzystania takiego zestawu uzbrojenia.

Źródła:

G. H. Kamphuis „The Fokker D.XXI”, wyd. Profile Publications Ltd., 1966 r.

Praca zbiorowa „Encyklopedia lotnictwa”, wyd. Debit, 1998 r.