Historia konstrukcji:
Armata przeciwpancerna 5 cm Pak. 38 została opracowana w 1938 roku w niemieckich zakładach Rheinmetall-Borsig AG w Düsseldorfie. Produkcję seryjną podjęto dopiero pod koniec 1940 roku. W momencie ataku na ZSRR w 1941 roku w służbie znajdowały się 1.064 egzemplarze.
W latach 1939-1943 wyprodukowano 9.568 egzemplarzy (2 egz. w 1939 r., 388 egz. w 1940 r., 2.072 egz. w 1941 r., 4.480 egz. w 1942 r. oraz 2.626 egz. w 1943 r.). Cena jednostkowa wynosiła 10.600 RM. Do produkcji jednego egzemplarza zużywano następujące ilości materiałów (w kg): Fe 2677, Cr 3,8, Sn 0,30, Cu 3,35, Al 80,8, Zn 0,47, Ni 5, kauczuk 35,1 + 0,07. Proces produkcyjny wymagał 1.800 roboczogodzin.
Testy poligonowe na zdobycznych czołgach radzieckich pokazały że ich zwalczanie może przysporzyć obsłudze problemy, szczególnie w przypadku silnie pochylonej płyty czołowej radzieckich czołgów T-34 – na pozostałych kierunkach ostrzału czołg ten był z łatwością niszczony. W tej sytuacji pomimo deficytu wolframu utrzymano produkcję pocisków przeciwpancernych 5 cm Pzgr. 40 z rdzeniem wykonanym z węglika wolframu aż do 1944 roku. W 1943 roku zaprzestano produkcji koncentrując się na potężniejszych modelach dział jak 7,5 cm Pak. 40 oraz 8,8 cm Pak. 43.
Podczas wojny powstało kilka modeli dział samobieżnych uzbrojonych w działa 5 cm Pak. 38.
Opis konstrukcji:
Monoblokowa gwintowana lufa stalowa o 20 prawoskrętnych zwojach była zaopatrzona w hamulec wylotowy. Żywotność lufy wynosiła ok. 4.000-5.000 wystrzałów. Półautomatyczny zamek klinowy o ruchu poziomym. Przyrządy celownicze i naprowadzania umieszczone po lewej stronie lufy. Podziałka celownika ZF 3×8° wyskalowana do 1.500 m dla pocisków przeciwpancernych oraz 2.400 m dla pocisków odłamkowych. Pancerna tarcza chroniąca obsługę miała postać dwóch profilowanych tłoczonych płyt o grubości 4 mm oddalonych od siebie o 25 mm. Część dolna osłony była umocowana na zawiasach i zaopatrzona w uchwyty dla łopaty oraz trzy tyczki do wyznaczania linii ognia.
Dla zmniejszenia masy w konstrukcji łoża dolnego wykorzystano lekkie stopy aluminium. Ogony miały konstrukcję rurową i były zaopatrzone w lemiesze. Koła o średnicy 800 mm i szerokości 90 mm z bandażem z lanej gumy. Zawieszenie na wałkach skrętnych dostosowane do trakcji motorowej. Dodatkowe kółko podczepiane od lemiesze ułatwiało manewrowania działem siłami obsługi podczas zmiany stanowiska ogniowego. Obsługa działa liczyła 5 osób.
Ze względu na dużą masę do holowania zalecano ciągnik półgąsienicowy Sd.Kfz. 10. W późniejszym okresie korzystano także z ciągników gąsienicowych RSO. Z braku wystarczającej ilości ciągników często wykorzystywano samochody ciężarowe.
Amunicja:
Stosowano amunicję scaloną. Oznaczenie kodowe łuski 6360 (stalowa, masa 1,36 kg, długość 420,1 mm, średnica kryzy 78,5 mm). Naboje pakowane w metalowe skrzynki po 4 sztuki – wymiary 625 x 185 x 185 mm. Masa pustej skrzynki wynosiła 5,5 kg, a załadowanej 16,7-21,6 kg (w zależności od typu amunicji).
Standardowy przydział amunicji z grudnia1940 roku obejmował 150 pocisków przeciwpancernych pełnokalibrowych, 40 przeciwpancernych rdzeniowych oraz 30 odłamkowych.
Przeciwpancerna 5 cm Panzergranatpatrone Pak. 38
| Długość naboju: Długość pocisku: Masa naboju: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: Masa materiału miotającego: |
551 mm 178,4 mm 4,05 kg 2,06 kg 0,017 kg 0,9 kg Digl.R.P.-0,5 |
Przeciwpancerny pocisk pełnokalibrowy 5 cm Pzgr. typu APHE. Wykonany z wysokogatunkowej stali stopowej korpus mieścił niewielki ładunek wybuchowy pobudzany zapalnikiem dennym typu Bd.Z. (5103*) der 3,7 cm Pzgr. W części dennej znajdował się smugacz typu Lichtspurhülse Nr. 1.
Opracowano także inne wersje tego pocisku:
– 5 cm Panzergranatpatrone V
część głowicowa była wykonana z dwóch części – stożkowej wykonanej z utwardzonej stali oraz cylindrycznej mieszczącej ładunek wybuchowy oraz gniazdo zapalnika ze smugaczem,
– 5 cm Panzergranatpatrone (Üb.)
wersja szkolna pozbawiona materiału wybuchowego.
Przeciwpancerna 5 cm Panzergranatpatrone 39 Pak. 38
| Długość naboju: Długość pocisku: Masa naboju: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: Masa materiału miotającego: Prędkość wylotowa: |
556 mm 184,2 mm 4,16 kg 2,06 kg 0,027 kg 0,9 kg Digl.R.P.-0,5 835 m/s |
Przeciwpancerny pocisk pełnokalibrowy 5 cm Pzgr. 39 z czepcem ochronnym typu APC-HE. Wykonany z wysokogatunkowej stali stopowej korpus mieścił niewielki ładunek wybuchowy pobudzany zapalnikiem dennym typu Bd.Z. (5103*) der 3,7 cm Pzgr. W części dennej znajdował się smugacz typu Lichtspurhülse Nr. 1.
Przebijalność płyty pancernej odchylonej od pionu o 30 stopni:
| odległość | grubość płyty |
| 100 m 1.000 m |
69 mm 48 mm |
Przeciwpancerna 5 cm Panzergranatpatrone 42 Pak. 38
| Długość pocisku: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: |
215,5 mm (bez smugacza) 2,23 kg 0,017 kg |
Przeciwpancerny pocisk pełnokalibrowy 5 cm Pzgr. 42 z czepcem ochronnym i balistycznym typu APCBC-HE. Wykonany z wysokogatunkowej stali stopowej korpus mieścił niewielki ładunek wybuchowy pobudzany zapalnikiem dennym typu Bd.Z. (5103*) der 3,7 cm Pzgr. W części dennej znajdował się smugacz typu Lichtspurhülse Nr. 1.
Przeciwpancerna 5 cm Panzergranatpatrone 40 Pak. 38
| Długość naboju: Długość pocisku: Długość rdzenia: Masa naboju: Masa pocisku: Masa materiału miotającego: Prędkość wylotowa: |
496,5 mm 132,5 mm 75 mm 2,94 kg 0,925 kg 0,898 kg Digl.R.P.-8,2 1.180 m/s |
Przeciwpancerny pocisk rdzeniowy 5 cm Pzgr. 40 typu APCR. Rdzeń był wykonany z węglika wolframu i osadzony w skorupie wykonanej z miękkiej stali. Dla zmniejszenia oporu aerodynamicznego część głowicowa pocisku była przykryta osłoną balistyczną. W części dennej znajdował się smugacz typu Lichtspurhülse Nr. 8.
Przebijalność płyty pancernej odchylonej od pionu o 30 stopni:
| odległość | grubość płyty |
| 100 m 1.000 m |
130 mm 38 mm |
Występował on w dwóch wersjach:
–Ausführung „A”
gruby czepiec balistyczny wykonany ze stopu aluminium i magnezu, a pod nim znajdowała się pusta przestrzeń z wypełniaczem papierowym,
–Ausführung „B”
cienki czepiec balistyczny osadzony na czubku pocisku był wykonany z blachy stalowej, a pod nim znajdował się czepiec z żelaza.
Przeciwpancerna 5 cm Panzergranatpatrone 40/1 Pak. 38
| Długość naboju: Długość pocisku: Długość rdzenia: Średnica rdzenia: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: Masa materiału miotającego: Prędkość wylotowa: |
549,5 mm 146,7 mm 75 mm 21 mm 1,07 kg 0,68 kg 0,840 kg Gu.Str.P.-A0 0,5 ? m/s |
Przeciwpancerny pocisk rdzeniowy 5 cm Pzgr. 40 typu APCR. Rdzeń był wykonany z węglika wolframu i osadzony w skorupie wykonanej z miękkiej stali. Dla zmniejszenia oporu aerodynamicznego część głowicowa pocisku była przykryta osłoną balistyczną. W części dennej znajdował się smugacz typu Lichtspurhülse Nr. 8.
Pocisk opracowany w 1942 roku – boczne ścianki pocisku osłonięte dla zmniejszenia oporu aerodynamicznego, były zaopatrzone w pierścienie wiodące typu FES. Występował on w dwóch wersjach:
–Ausführung „O”
gruby czepiec balistyczny wykonany ze stopu aluminium, miedzi i magnezu, a pod nim znajdował się czepiec z żelaza,
–Ausführung „P”
cienki czepiec balistyczny osadzony na czubku pocisku był wykonany z blachy stalowej, a pod nim znajdował się czepiec z żelaza.
Odłamkowa 5 cm Granatpatrone 38 Pak. 38
| Długość naboju: Długość pocisku: Masa naboju: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: Masa materiału miotającego: Prędkość wylotowa: Donośność: |
606 mm 225 mm 3,23 kg 1,86 kg 0,2 kg 0,236 kg Gu.Bl.P.-AO 550 m/s 9.400 m |
Pocisk odłamkowy 5 cm Gr. 38 typu HE wewnątrz grubościennej skorupy mieścił komorę ładunku wybuchowego, który był pobudzany głowicowym zapalnikiem uderzeniowym typu A.Z. 39 (Rh.S. 274 lub Rh.S. 222).
Wersja szkolna nosiła oznaczenie 5 cm Gr.Patr. 38 (Üb.) Pak. 38.
Przeciwpancerna nadkalibrowa 5 cm Stielgranate 42 Pak. 38
| Masa pocisku: Prędkość wylotowa: Donośność: |
13 kg 160 m/s praktyczna 300 m, maksymalna 800 m |
Pocisk nadkalibrowy zakładany od strony wylotowej lufy. Do środka przewodu lufy był wprowadzany trzpień przejmujący energię gazów wylotowych powstałych z odpalenia ślepego naboju. Stabilizacja pocisku w locie za pomocą sześciu brzechw. Ładunek kumulacyjny uformowany z mieszaniny trotylu i heksogenu był pobudzany głowicowym zapalnikiem uderzeniowym typu A.Z. 5075 lub A.Z. 5095 (dodatkowo zaopatrzony w zawleczkę zabezpieczającą) oraz zapalnik denny Bd.Z. 5130. Na czas transportu pocisk wraz z zapalnikiem i nabojem odpalającym były zapakowane razem w drewnianą skrzynkę.
Przebijalność płyty pancernej odchylonej od pionu o 30 stopni wynosiła 180 mm.
